آموزه تحدیث در خوانش شیعه و اهل سنت

آموزه تحدیث در خوانش شیعه و اهل سنت
پدیدآوران	شاکر، محمدتقی (نویسنده)
ناشر	موسسه امام خمینی(ره)
مکان نشر	قم
سال نشر	1397
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP۲۲۳/۳۴

آموزه تحدیث در خوانش شیعه و اهل سنت، تألیف محمدتقی شاکر (معاصر) درصدد پاسخ به این سؤالات است: ارتباط خدا با بشر در دوره پسا نبی چگونه است؟ آیا این پیوند پاسخگوی نیاز بشری است؟

این کتاب در دوره بیست و یکم کتاب سال حوزه شایسته تحسین گردید و در سی و هفتمین کتاب سال جمهوری اسلامی در سال1398، کتاب شایسته تقدیر شناخته شد.

برخی روشنفکران می‌کوشند با همانندسازی امام و نبی، هر دو را بهره‌مند از مبادی و منابع دانشی همسان معرفی کند و این باور را برآمده از آموزه‌های امامیه و حقایق نهانی این مکتب تصویر کند. تبیین ارزش معرفتی این انگاره با بررسی ماهیت، محتوا، فرایند و کارکرد تحدیث و رابطه وحی با آن در میراث حدیثی شیعه و اهل سنت امکان‌پذیر است. بازخوانی آموزه تحدیث با تأکید بر ناگفته‌های آن، هدف این پژوهش است.

ساختار

این کتاب پس از پیشگفتار و مقدمه دربردارنده چهار بخش اصلی است:

بخش اول: ماهیت و جایگاه تحدیث در علوم اسلامی

بخش دوم:روایات اسلامی؛ چیستی، خاستگاه و گونه های تحدیث

بخش سوم:فرآیند تحدیث

بخش چهارم: کارکرد تحدیث

گزارش محتوا

سؤال اصلی کتاب آن است که ارتباط خدا با بشر در دوره پسا نبی چگونه است و محتوای این پیوند پاسخ گوی چه نیازی است و چه اموری را شکل می‌دهد. آنچه هدف‌گذاری برای شناخت‌یابی دقیق به این مسئله را فراهم می‌سازد، نخست بررسی سرآغاز آموزه تحدیث و چیستی مفهومی آن و تفسیر صورت یافته از چگونگی پیوند آن با سایر آموزه‌ها به‌ویژه خاتمیت در دستگاه معرفتی روایات و اندیشه شارحان است، حرکت در این مسیر زمینه گام نهادن دقیق در تبیین فرآیند و تحلیل کارکرد تحدیث را شکل می‌دهد. اهمیت این بررسی ازآن‌روست که در نگاه اعتراضی به ادعای تحدیث در دوره ختم نبوت، همسانی جایگاه امامت با نبوت باطن تفکر امامیه پنداشته شد و تفاوت نهادن در نام، تنها ره زنی برای فرار از اشکالات، القاء گردید؛ این در حالی است که میراث روایی امامیه چنین انگاره‌ای را برنمی‌تابد. در سوی دیگر تحدیث در آموزه‌های اهل سنت هرچند بازتاب مناسبی داشته، اما کمتر می‌توان نگاهی نقادانه به خوانش اسلام سنی از این آموزه را در میان کلمات اندیشوران رصد کرد.

حاصل کنکاش در منابع اولیه و اصیل و شکل‌دهی به خانواده روایات و گزارش‌ها نشان می‌دهد، تحدیث آموزه‌ای مشترک در میان معارف اسلام شیعی و اسلام سنی است. در خوانش شیعی، تحقق تحدیث به استمرار ارتباط فرشتگان با جانشینان پیامبر(ص) در دوره ختم نبوت در مسیر شکل‌دهی به مراحل برتر هدایت انجام می‌یابد. این پیوند(ارتباط فرشته با محدث) هرگز در اندیشه پیشوایان امامیه به معنای دریافت تکمیلی شریعت یا احکامی نو تلقی نشده است و در حقیقت به تکامل روحی و معنوی فردی و جمعی امت معطوف می‌باشد که از آن می‌توان به دستگیری تکاملی معرفتی و معنوی یاد کرد. نگاشته حاضر در اثبات این گزاره افزون بر مباحث تاریخ کلامی، به طرح مباحث لغوی، تفسیری، رجالی، حدیثی و کلامی پرداخته است. این در حالی است که در معارف روایی اهل سنت تبیین دقیقی از ماهیت و کارکرد این آموزه ارائه نشده است و اندیشوران آن سامان، کارکرد این آموزه را به القاء تکمیلی شریعت و الهام احکامِ مسائل مستحدثه سوق داده‌اند و در حقیقت جایگاه مناسبی را برای آن در پیوند با خاتمیت نگزیده‌اند.

در مجموع مقارنه خوانش شیعی و سنی از آموزه تحدیث افزون بر تأکید تفاوت‌هایی در ماهیت و فرآیند تحدیث، بر تمایز کارکرد آن در منظومه تفکر و اندیشه این دو مکتب اصرار می‌ورزد. در نظام تفکر شیعی در دوره پسا نبی با پذیرش نصب و نص الهی نسبت به جانشینان نبی از پیش چاره‌جویی این دوران صورت گرفته است و افزون بر انتقال کامل شریعت به اوصیاء رسول خدا(ص) و مرجعیت علمی و دینی ایشان، نیازهای معنوی در مسیر رشد اسلامی با تدارک جایگاه و نهاد امامت، پاسخ داده شده است.

وضعیت کتاب

کتاب آموزه تحدیث در خوانش شیعه واهل سنت که در نقد نگاه عبدالکریم سروش و سید محمدحسین مدرسی طباطبایی نگاشته شده است، توسط انتشارات مؤسسه امام خمینی در زمستان 97 منتشر و اکنون در نمایندگی های فروش انتشارات موسسه امام خمینی در قم و مشهد در حال عرضه می‌باشد.