مفاهیم علم نحو (1)

‏مفاهيم علم نحو (1)
پدیدآوران	عصاری، محمودرضا (نویسنده)
ناشر	مرکز بين المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1388 ش
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - نحو
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏6‎‏م‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مفاهيم علم نحو (1)، اثر محمودرضا عصارى، كتابى است كه به معرفى علم نحو و مباحث مربوط به آن پرداخته و به زبان فارسى و در سال 1388ش، نوشته شده است.

اين كتاب در راستاى تقويت ذهن محصلان در تحليل معنى جمل نگاشته شده است. به اعتقاد نویسنده دستيابى به اين هدف، قبل از آنكه وابسته به آموزش قواعد باشد، مربوط به «قدرت تركيب معانى لغات موجود در يك عبارت» است و در اين بعد، دانش‌پژوه تلاش مى‌كند، بين معانى لغات موجود در يك جمله، درست تركيب كند و مقصود گوينده را متوجه شود

ساختار

كتاب با سه مقدمه از ناشر، سيد حميد جزايرى و نویسنده آغاز و مطالب در دو بخش، تنظيم شده است.

اين اثر با بهره‌گيرى از شيوه‌هاى جديد آموزشى و تازه‌ترين دستاوردهاى علمى تهيه شده است.

نوشتار حاضر كه در سرفصل ادبيات عرب، مطابق 3 واحد درسى دروس پايه براى دوره كارشناسى، با عنوان «علم نحو (1)» نگارش يافته است، به تحليل و بررسى برخى از مسائل مربوط به اين ماده درسى مى‌پردازد

گزارش محتوا

در مقدمه ناشر، اقدامات انتشارات بين‌المللى المصطفى(ص) و جامعة المصطفى العالمية پيرامون اثر حاضر، توضيح داده شده است

در مقدمه آقاى جزايرى، ضمن اشاره به اهميت زبان عربى و لزوم فراگيرى آن، از زحمات نویسنده، قدردانى به عمل آمده است

مقدمه نویسنده نيز به معرفى چارچوب آموزشى كتاب اختصاص يافته است

در بخش اول كه به معرفى اركان جمله اختصاص دارد، جهت سهولت در امر يادگيرى، اقسام جمله‌هاى اسميه و فعليه، به ساده و غير ساده نام‌گذارى گرديده و ترتيب قرار گرفتن مباحث آن، چنين است: جملات فعليه ساده؛ جملات اسميه ساده؛ جملات اسميه غير ساده و جملات فعليه غير ساده

نویسنده در بخش دوم، به مطالعه غير اركان پرداخته است كه شامل منصوبات، مجرورات و توابع است. ترتيب مباحث اين بخش كه ده مبحث مى‌باشد، به ترتيب زير است: مفعول‌به؛ مفعول‌فيه؛ مفعول‌له؛ مفعول مطلق؛ حال؛ تمييز؛ اضافه؛ نعت؛ عطف نسق و تأكيد

به لحاظ فلسفه علم نحو، مؤلف، آموزش نحو را شناخت ساختار جمله و اجزاى آن، به‌ويژه از نظر معنوى مى‌داند و اعراب را به‌منزله يك قرينه فرض كرده است؛ ازاين‌رو، اين كتاب، ضمن غافل نبودن از حيث اعرابى، محور اساسى را در شركت دادن دانش‌پژوه در مهندسى جمله قرار داده است

نویسنده، معتقد است كه آشنا كردن طلاب با جمله؛ يعنى مسند و مسنداليه، باعث مى‌شود كه نوآموزان از همان ابتدا ذهن خود را به استوانه‌هاى جمله معطوف كنند. اين روش، مستلزم تغيير، حتى در بيان تعريف‌هاست؛ به‌طورى‌كه جمله اسميه نه به واسطه تقدم اسم كه به واسطه تقدم ركنى كه اسم است، شناخته مى‌شود و نتيجه‌اش چيزى جز يافتن اركان نيست. در اين مرحله؛ يعنى شناخت اركان، نوع ارتباط معنى اركان پراهميت است و جايگاه ويژه‌اى را در مباحث اين كتاب، به خود اختصاص داده است

مرحله بعد، تعيين قيود است. تحليل معنوى قيود و تبيين جايگاه آن‌ها در شناخت جمله، يكى ديگر از ويژگى‌هاى اين كتاب است كه لازمه پذيرش روش بالاست؛ يعنى شناخت ساختار جمله بدون تحليل معنا، كارى عقيم است؛ ازاين‌رو، براى فرار از اين معضل، مطالب كتاب، مأنوس و ملموس شده است

اين كتاب، به پى‌ريزى مباحثى پرداخته كه در ايجاد ارتباط زبان عرب، نقش اساسى دارد و نقطه برجسته و شايد ممتاز آن، در روش طرح مباحث مى‌باشد

چارچوب آموزشى كتاب را مى‌توان در مؤلفه‌هاى زير، خلاصه نمود:

الف) توضيح قالب‌هاى جمل:

در اين كتاب، قالب‌هاى اسميه و فعليه در جمل، با بهره‌گيرى از اصطلاحات جديد ساده و غير ساده، توضيح داده شده است. هدف نویسنده از اين بعد، آن است كه محصل در برخورد با يك جمله، ابتدا به ساختمان كلى آن احاطه يافته و از همان ابتدا، در شناسايى اركان از غير اركان، موفق باشد

بعد مذكور در واقع، چگونگى ورود فرد به يك جمله را جهت تركيب و تحليل آن طراحى مى‌كند؛ ازاين‌رو، نویسنده خود متذكر شده كه استادان در طى آموزش اين كتاب، پيوسته تشخيص نوع جمله را از محصلان خود خواسته و هرگز از تكرار، خسته نشوند تا روش ورود به جمله در ذهن آنان به‌صورت ملكه درآيد

ب) توضيح مفاهيم نحوى:

توضيح مفاهيم اركان (مبتدا، خبر و...) و فضله‌ها (مفعول‌به، مفعول مطلق و...) در اين كتاب، حجم وسيعى را به خود اختصاص داده است. مقصود نویسنده از اين امر، مأنوس شدن ذهن محصل با اين مفاهيم و تطبيق ارتكازات خود، با آن‌هاست. به اعتقاد نویسنده، جهت ايجاد اين انس، لازم است كه مدرسان كتاب، از مثال‌هاى متنوع بهره گيرند و ذهن محصلان خود را با جملات مختلف، درگير نكنند تا با ممارست، انس مورد نظر حاصل شود

ج) تمرين‌ها:

در طرح تمرين‌هاى كتاب، دو روش زير به كار رفته است:

1. به جاى تعيين نقش يك كلمه در جمله، تركيب كل جمله (البته در حد آموخته‌ها) درخواست شده است. دليل اين كار، آن است كه محصل هميشه نگاه به كل جمله را فراموش نكرده و از احاطه به كل، به نقش جزء برسد
2. در غالب دروس، تعداد كمى از تمرين‌ها در نظر گرفته شده و اين بدان جهت است كه در منزل و كلاس، فرصت كافى براى درگير شدن محصلان با جمل و تحليل آن‌ها و همچنين براى نقد گروهى (در مباحثه و كلاس) وجود داشته باشد

د) كار با لغت:

جهت گسترش خزانه لغت در ذهن محصلان، دو روش زير به كار گرفته شده است:

1. در دروس اوليه، معانى لغات تمرين‌ها در ذيل همان صفحه آورده شده است
2. بعد از بحث مفعول‌به، معانى لغات در پايان كتاب و در يك لغت‌نامه كوچك گنجانده شده است. نویسنده، متذكر گرديده كه با توجه به آنكه اين لغت‌نامه، تصويرى از لغت‌نامه‌هاى بزرگ است، استادان ضمن ترغيب محصلان به استفاده از آن، روش بهره‌گيرى را به آن‌ها آموزش دهند؛ زيرا وى معتقد است كه يادگيرى معانى لغات و حفظ آن‌ها يك هدف، محسوب است و ازاين‌رو، نبايد در پرسش‌هاى كلاسى و امتحان‌ها، از طرح سؤال‌هاى مربوط به صورت كاربردى (ترجمه جمل)، غافل شد

ه) درك متن:

جهت تقويت درك محصلان نسبت به متون، پنج متن عربى بعد از بحث حال تا پايان كتاب قرار داده شده است. اين متون براى كار در منزل محصلان در نظر گرفته شده است

و) آشنايى با كتب ديگر و متون آن‌ها:

در پايان هر درس، متنى از كتب ديگر انتخاب شده كه هدف از آن، آشنايى محصلان با متون مختلف است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتدا و كتابنامه و لغت‌نامه در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.