كتاب القلائد في تصحيح العقائد: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR56036J1.jpg | عنوان = | عنوان‌های دیگر = | پدیدآوران =...» ایجاد کرد) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۹ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۱۴
| | |
|---|---|
 | |
| کد کنگره | |
كتاب القلائد في تصحيح العقائد، اثر المهدی‌لدین‌الله، احمد بن یحیی بن مرتضی معتزلی (متوفی 840ق)، کتابی است دربردارنده سه اثر نویسنده به نام‌های «خطبة البحر الزخار»، « كتاب الملل و النحل» و « كتاب القلائد في تصحيح العقائد» که در یک کتاب عرضه شده و با تحقیق البیر نصری نادر، به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب، دربردارنده سه کتاب مذکور در سه بخش می‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا به توضیح اجزای کتاب پرداخته شده[۱] و سپس نسخ خطی کتاب، تشریح شده است[۲].
بخش اول، «خطبة بحر الزخار» را در خود جای داده است. «البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الأمصار»، مشهورترین کتاب نویسنده است که شماری از کتب و تألیفات او، از اجزای آن است که قسمت فقه آن به همین نام درباره فقه زیدی در مصر به طبع رسیده است[۳].
در این خطبه، آن مقدار از علوم دینی - بعد از تحصیل علوم مربوط به زبان عربی – که در امر اجتهاد لازم است، بیان شده؛ از جمله گفته شده: اختلافی بین محققان از علمای امت و پیشوایان بزرگ نیست که آن مقدار از معرفت و دانشی که دانستنش، شخص را شایسته عنوان «مجتهد» می‌کند، علوم پنج‌گانه زیر است:
- کتاب: آگاهی بر آیات الاحکام که پانصدتاست؛
- سنت: آگاهی بر آثاری که در خصوص احکام شرعی وارد شده است؛
- آگاهی بر مسائل اجماعی؛
- آگاهی بر علم اصول فقه و تحقیق در مسائل ابواب آن؛
- آگاهی بر علم اصول دین [۴].
بخش دوم، رساله «الملل و النحل» را در خود جای داده است. این اثر، کتاب موجز و مختصری است به زبان تازی درباره مذاهب و فرق که از کتب نادر آن فن بشمار می‌رود[۵].
نویسنده، کتب خود را نخست به‌اختصار می‌نوشته و سپس به‌تفصیل، به شرح آنها می‌پرداخته است و ظاهرا این عادت علمای یمن بوده است و همین کار را هم ابوسعید نشوان حمیری از دانشمندان آن کشور (متوفی 573ق)، در کتاب «الحور العين» کرده و نویسنده نیز کتاب ملل و نحل را در اول بسیار موجز و مختصر نگاشته و سپس مفصلا به شرح آن پرداخته است[۶].
نویسنده در کتاب مزبور، فهرست‌وار، از مذاهب و فرق مختلف بحث کرده و حتی برای رعایت کوتاه‌نویسی، بعضی از اعلام متن را با علائم اختصاری که از آنها به رموز تعبیر نموده، ذکر کرده است؛ مثلا به‌جای «البهشمیه»، «هشم» و به‌جای «المعتزله»، «له» و به‌جای «ابوهاشم» و «ابوالهذیل» و «الجاحظ» و «الحاکم»، «م»، «ل»، «ظ» و «کم»، آورده است[۷].
نسخ این کتاب بسیار نادر است و سه نسخه از آن بیشتر به دست نیامده که عبارتند از:
- نسخه شیخ‌الاسلام زنجانی؛
- نسخه بریتیش میوزیوم - یا نسخه (ب م)؛
- نسخه آقای فخرالدین نصیری - یا نسخه (ف ن)[۸].
بخش سوم، مربوط به کتاب «القلائد في تصحيح العقائد» می‌باشد. برخی از مباحثی که در این کتاب مطرح گردیده است، عبارتند از: توحید و ثبوت حدوث عالم؛ عدل؛ اراده؛ کلام؛ خلق افعال؛ اجل و رزق؛ لطف؛ آلام؛ نبوت و مسائل مربوط به آن؛ موازنه و احباط، اسماء شرعیه؛ امامت؛ امر به معروف و نهی از منکر و...[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست اعلام، فرق و اماکن، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به توضیح برخی از کلمات و عبارات متن، پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مشکور، محمدجواد، «كتاب الملل و النحل من أجزاء كتاب البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الأمصار»، نویسنده: احمد بن یحیی المرتضی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: زبان و ادب فارسی، تابستان 1338، شماره 50، ISC (34 صفحه، از 117 تا 150)، به آدرس: