طهارة الكتابي في فتوي السيد الحكيم قدس‌سره

‏طهارة الکتابي في فتوي السيد الحکيم قدس‌سره
پدیدآوران	جناتی، محمدابراهیم (نويسنده)
ناشر	مطبعة القضاء
مکان نشر	عراق - نجف اشرف
سال نشر	مجلد1: 1390ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

طهارة الکتابي في فتوی السيد الحكيم قدس‌سره، اثر آیت‌الله محمدابراهیم جناتی (معاصر)، رساله‌ای است مختصر در بررسی فتوای آیت‌الله سید محسن حکیم (متوفی 1390ق)، در طهارت اهل کتاب.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده فصل، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه، به بحث پیرامون این مطلب پرداخته است که آیا لفظ مشرک، به اهل کتاب، شامل یهود، نصارا و مجوس، اطلاق می‌شود یا خیر و بر فرض اطلاق، آیا حکم آن‌ها، با حکم مشرکین بت‌پرست، یکی است یا نه؟.

عبادت اصنام و انگیزه‌های اعراب از آن؛ شفاعت اصنام؛ عبادت انبیا و صالحان؛ ثنویه؛ قائلین زیادت صفات خدا بر ذات او؛ قائلین به تفویض؛ خوارج و اطاعت از غیر خداوند، از جمله موضوعاتی است که در مقدمه، مورد بحث قرار گرفته است.

فصل اول، به نص سؤالی که از محضر آیت‌الله سید محسن حکیم، پیرامون فتوای ایشان در طهارت اهل کتاب و نیز طهارت طعام آن‌ها و جواز أکل از آن، به‌غیراز ذبایح ایشان و پاسخ آیت‌الله حکیم به این سؤال، اختصاص یافته و در فصل دوم، به‌صورت مفصل، مواد و عبارات فتوا، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در فصل سوم، به بیان این نکته پرداخته شده است که قول به طهارت اهل کتاب، مختص به آیت‌الله حکیم نبوده و تعداد دیگری از علما نیز معتقد به این حکم هستند که از جمله آن‌ها عبارتند از:

1. شیخ مفید؛
2. شیخ طوسی در کتاب «النهایة»؛
3. سید محمد بن علی بن حسین موسوی عاملی در «المدارک»؛
4. محقق سبزواری در «الذخیرة»؛
5. حسن بن ابی عقیل عمانی؛
6. ابوعلی بن جنید؛
7. شیخ احمد اردبیلی؛
8. شهید ثانی؛
9. علی بن حسین بن ابی جامع عاملی در «توفیق السائل علی دلائل المسائل» و....

برخی، به توجیه قول شیخ مفید، شیخ طوسی و شیخ عمانی، در رابطه با طهارت اهل کتاب پرداخته و می‌گویند: حکم کراهت استفاده از طعام اهل کتاب که در قول ایشان موجود می‌باشد به حرمت حمل شده و معتقدند که این علما طهارت اهل کتاب را قبول ندارند. نویسنده در فصل چهارم، به مناقشه در این توجیهات پرداخته است.

در فصل پنجم، به ذکر ادله قائلین به نجاست اهل کتاب پرداخته شده و پس از بررسی، این ادله، مورد مناقشه قرار گرفته است. از جمله این قائلین، آیت‌الله فرید بهبهانی است که این نجاست را از ضروریات دین دانسته و بر آن، ادعای اجماع کرده است؛ اما نویسنده، اشکالاتی بر این اجماع وارد دانسته است از جمله آنکه:

1. این اجماع همچنان که در فصل پیشین ذکر گردید، مخالفان زیادی دارد؛
2. بعد از صرف‌نظر از مخالفین، این اجماع، مدرکی است نه تعبدی و کاشف از قول معصوم(ع) و اجماع مدرکی، فاقد اعتبار و ارزش است؛ زیرا حجیت آن بستگی به اعتبار مدرک آن دارد؛ یعنی باید به اصل مدرک و مستند حکم مراجعه کرد و در صورت اعتبار مدرک، بر اساس آن عمل نمود؛
3. و بر فرض تعبدی بودن آن، اجماع در مقابل حکم قرآن و سنت، فاقد اعتبار است.

در فصل هفتم، به ذکر ادله قائلین به طهارت اهل کتاب، پرداخته شده است. از جمله این ادله، علاوه بر برخی از روایات، آیه شریفه 5 سوره مائده: «الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۖ وَ طَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَ طَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ» (امروز هر چه پاکیزه است شما را حلال شد و طعام اهل کتاب برای شما و طعام شما برای آن‌ها حلال است) می‌باشد.

در فصل هفتم، به بیان وجوه جمع میان اخباری که دال بر نجاست اهل کتاب بوده و در فصل پنجم ذکر گردید و بین اخباری که دلالت بر طهارت اهل کتاب داشته و در فصل هفتم، آمده است. از جمله این وجوه، آن است که اخبار دال بر نجاست را به قبل از شستن و تطهیر دست‌ها حمل کنیم و اخبار دال بر طهارت را به بعد از شستن و نیز حمل اخبار نهی بر کراهت.

نظر موردپسند و انتخاب نویسنده، آن است که اخباری که ظاهر آن‌ها، بر نجاست اهل کتاب دلالت دارند، بر کراهت حمل شود. در فصل هشتم، مناقشاتی که بر این قول وارد گردیده ذکر شده و پس از بررسی هریک، به رد آن‌ها پرداخته شده است.

در فصل نهم، به تبیین مراد از «کافر» پرداخته شده و در آخرین فصل، حکم کفار ملحد و غیرملحد از حیث طهارت و نجاست، مورد بحث بررسی قرار گرفته است.

وضعیت کتاب

کتاب فاقد فهرست بوده و در پاورقی‌ها، به ذکر منابع پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.