مسند الإمام الشافعي: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مسند الإمام الشافعي'''، اثر محمد بن ادریس شافعی، یکی از مسندهای معروف اهل سنت است که توسط سنجر بن عبدالله ناصری جاولی تنظیم و به قلم ماهر یاسین فحل، تصحیح شده است.

در مقدمه، ابتدا به نام کتاب و چگونگی گردآوری آن اشاره شده و سپس در ضمن پنج فصل، به زندگی‌نامه امام شافعی و امیر سنجر و نیز چگونگی ترتیب مسند و اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی آن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص5-‌125</ref>.

اثر حاضر، مجموعه احادیث مرفوع و موقوفی است که نزد محمد بن ادریس شافعی متداول بوده و در مطالعات فقهی و فتواهایش، بدان‌ها استناد می‌کرده است. این احادیث را ابوالعباس محمد بن یعقوب اصم، در ضمن کتاب «الأم» و... از ربیع سلمان مرادی (متوفی 270ق)، شنیده و فراگرفته است؛ کتاب‌هایی که ربیع آنها را به‌استثنای مقدار بس اندکی از شافعی شنیده است<ref>ر.ک: طباطبایی، سید کاظم، ص170-‌171</ref>.

مدون این احادیث در این کتاب که به نام «مسند شافعی» شناخته شده، کسی است به نام ابوعمرو محمد بن جعفر بن مطر نیشابوری (متوفی 360ق). ابن مطر که شاگرد، یار و همراه اصم بوده، به اشاره و خواست استادش، این احادیث را در این کتاب، گرد آورده است. البته برخی معتقدند او این کار را برای خودش، نه برای استادش، انجام داده است. همچنان که برخی هم گفته‌اند گردآورنده این کتاب، خود اصم می‌باشد. بنابراین، احادیث این مجموعه، شنیده‌های ابن مطر است از ابوالعباس اصم در ضمن کتاب «الأم» از وی. همان گونه که اصم آنها را از ربیع و ربیع از شافعی شنیده است. پس با توجه به عبارت ابهام برانگیز برخی از محققان - ‌مانند زرکلی که می‌نویسد: «از کتاب‌های او، یکی مسند است» - ‌باید دانست انتساب این مجموعه به شافعی، از جهت روایت محتوای آن است، نه از جهت گردآوری و تألیف آن. گفتنی است که در جای‌جای مسند شافعی، نام اصم به‌عنوان راوی احادیث به چشم می‌خورد، ولی از ابن مطر، نشانی دیده نمی‌شود<ref>ر.ک: همان، ص171-‌172</ref>.

مسند شافعی خواه با راهنمایی اصم گرد آمده باشد و خواه بدون راهنمایی او، نه بر اساس صحابه مرتب شده و نه بر اساس ابواب. ازهمین‌رو، ابن حجر در «تعجيل المنفعة» گوید: «آن کس که حدیث شافعی را گرد آورده، آن احادیث را نه به شیوه مسانید مرتب ساخته و نه به ترتیب ابواب و این کوتاهی بس بزرگی است؛ زیرا به استخراج آن احادیث از کتاب «الأم» و غیره بسنده کرده و آنها را به همان صورت که به دستش رسیده، کنار هم نهاده. به همین جهت در بسیاری از جاها در آن تکرار رخ داده است»<ref>ر.ک: همان، ص172-‌173</ref>.

# «من كتاب اختلاف مالك و الشافعي»= احادیثی که از کتاب اختلاف مالک و شافعی گرفته شده است.

شایان ذکر است که روایات شافعی، در خلال آثارش، توسط دیگران هم روایت شده است. چنان‌که محدث حنفی، ابوجعفر احمد بن محمد طحاوی (متوفی 321ق)، از طریق دایی خویش، اسماعیل بن یحیی مزنی (متوفی 264ق)، احادیث شافعی را روایت کرده است. مسند شافعی هم به‌طور مستقل و هم در ضمن کتابی به نام «المجموعة الفقهية» منتشر شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.