مناسك الحج (خامنه‌ای)

مناسک الحج
پدیدآوران	خامنه‌اي، علي، رهبر جمهوري اسلامي ايران (نویسنده)
ناشر	[بي نا]
مکان نشر	[بي جا] - [بي جا]
موضوع	حج - رساله عمليه فقه جعفري - رساله عمليه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

مناسك الحج، اثر آیت‌الله خامنه‌ای، رساله‌ای است پیرامون مناسک و اعمال حج و عمره.

ساختار

کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دو باب تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به معرفی حجةالاسلام و حج نیابتی پرداخته و سپس مسائل مربوط به حج و عمره را ذکر نموده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا به بیان منزلت و فضیلت حج پرداخته شده و سپس ضمن بیان حکم منکر وجوب حج و تارک آن، اقسام حج، اعم از حج واجب، مستحبی، نیابتی، تمتع، افراد و قران، معرفی شده است.

در باب اول، ضمن دو فصل، به تعریف حجةالاسلام و حج نیابتی و شرایط آن پرداخته شده است؛ به‌عنوان مثال، شرایط وجوب حجةالاسلام عبارتند از: عقل، بلوغ و استطاعت اعم از استطاعت مالی، بدنی، زمانی و ایمن بودن راه.

در رابطه با حج نیابتی، برای منوب‌عنه فقط دو شرط اسلام و عدم حیات یا غیر متمکن بودن وی ذکر گردیده ولی برای نایب، بلوغ، عقل، ایمان، معرفت و شناخت افعال و احکام حج و قدرت اتیان صحیح آنها، عدم اشتغال ذمه به حج واجب و عدم معذوریت در ترک بعضی افعال حج شرط شده است.

باب دوم، در یک مقدمه و دو قسم به‌ترتیب زیر، به ذکر اعمال حج و عمره اختصاص یافته است: در مقدمه، به تعریف اقسام حج و عمره و صور مختلف حج تمتع (حج کسانی که حدودا 90 کیلومتر از مکه دورترند)، عمره تمتع، حج افراد و قران (حج کسانی که اهلشان در مکه یا در کمتر از مسافت 90 کیلومتری مکه زندگی می‌کنند) و عمره مفرده پرداخته شده است.

در قسم اول، در ضمن پنج فصل زیر، اعمال عمره تشریح شده است:

1. مواقیت که عبارتند از: مسجد شجره (میقات اهل مدینه و کسانی که از آن طریق مشرف می‌شوند)، وادی عقیق (میقات اهل عراق و نجد و...)، جحفه (میقات اهل شام، مصر و مغرب و...)، یلملم (میقات اهل یمن و...) و قرن المنازل (میقات اهل طائف و...).
2. احرام که در آن به بیان واجبات احرام (نیت، تلبیه و لباس مخصوص) و محرمات آن (از جمله: استمتاع از زنان، استمناء، استعمال طیب، عقد نکاح، نگاه به آینه، فسوق، مالیدن روغن به بدن، صید خشکی، حمل سلاح، کندن درخت و گیاه از محوطه حرم و...) آن پرداخته شده.
3. طواف که شروط آن عبارتند از: نیت، طهارت از حدث و خبث، ختنه بودن مردان، ستر عورت و موالات. در این فصل، به نماز طواف نیز پرداخته شده است.
4. سعی: در این فصل، به بیان مسائل مربوط به سعی میان صفا و مروه پرداخته شده است. از جمله این مسائل آن است که در این عمل، طهارت از حدث و خبث شرط نیست.
5. تقصیر: مراد از آن چیدن اندکی از موی سر یا ریش یا شارب یا گرفتن مقداری از ناخن‌های دست یا پا می‌باشد. در این فصل، به بیان مسائل مربوط به تقصیر پرداخته شده است.

در قسم دوم، در نه فصل به‌ترتیب زیر، مسائل مربوط به اعمال حج، بیان گردیده است. به‌منظور آشنایی با مطالب این فصول، به‌عنوان نمونه، به برخی از مسائل مطرح‌شده در هر فصل اشاره می‌شود:

1. احرام: اولین واجب از واجبات حج بوده و احرام حج با احرام عمره در شرایط، کیفیت، احکام و کفارات، هیچ فرقی نداشته و فقط از لحاظ نیت با آن متفاوت است.
2. وقوف در عرفات: عرفات، کوهی معروف در مکه بوده و مراد از وقوف در آن، مطلق حضور در آن مکان می‌باشد .
3. وقوف در مشعرالحرام (مزدلفه): مراد از آن، حضور در آن مکان در شب عید قربان می‌باشد.
4. رمی: چهارمین واجب از واجبات حج و اولین عمل از اعمال منا بوده و منظور از آن، رمی جمره عقبه (الکبری) در روز دهم ذی‌الحجه است.
5. قربانی: پنجمین واجب از واجبات حج و دومین عمل از اعمال منا بوده و مقصود قربانی کردن شتر، گاو و یا گوسفند است و تفاوتی بین مذکر و مؤنث نیست.
6. تقصیر یا حلق: سومین عمل از اعمال منا است که پس از قربانی کردن انجام می‌شود و عبارت است از تراشیدن یا کوتاه کردن قسمتی از موی سر یا ناخن.
7. اعمال مکه مکرمه: عبارتند از طواف زیارت و نماز آن، سعی بین صفا و مره، طواف نساء و نماز آن.
8. بیتوته در منا: دوازدهمین واجب از واجبات حج و چهارمین عمل از اعمال منا است و عبارت است از اقامت شبانه در شب یازدهم و دوازدهم ذی‌الحجه در منا.
9. رمی جمرات سه‌گانه: آخرین واجب از واجبات حج و نیز آخرین عمل از اعمال منا بوده و عبارت است از پرتاب سنگ‌ریزه به جمرات سه‌گانه که نمادی است از شیطان.

در پایان کتاب، به پاره‌ای از مسائل متفرقه مربوط به اعمال حج اشاره گردیده و سپس متن دعای امام حسین(ع) و امام زین‌العابدین(ع) در روز عرفه، آورده شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها به توضیح برخی از مطالب مذکور در متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.