المعالم المأثورة: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المعالم المأثورة'''، مجموعه مباحث آیت‌الله حاج میرزا هاشم آملى نجفی است که شیخ محمدعلى اسماعیل‎پور قمشه‌اى آن را تقریر نموده است.

کتاب حاضر در واقع شرحى است بر متن کتاب «العروة الوثقی»، نوشته علامه سید ‎‎محمدکاظم یزدى؛ کسى که کتاب ارزشمندش به دلیل پرداختن به صغرا و کبراى مباحث، مدار بحث اکثر پژوهشگران مباحث فقهى قرار گرفته است و حال آنکه معمولا دیگر کتاب‎ها، بیش از بیان مصادیق، به بیان کبریات مسائل می‌پردازند<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص7</ref>.

در هر مسئله‌اى که در این کتاب سخن به مباحث اصولى کشیده می‌شود، با بحث گسترده‌ترى نسبت به دیگر شروح عروه روبه‌رو می‌شویم؛ چراکه پژوهشگر این کتاب فقیه اصولى ژرف‎نگر و ماهرى است که عمر شریف خود را در دوره‎هاى بسیار تدریس و تألیف در این فن گذرانده است؛ به‎گونه‌اى که به محورى در این رشته مباحث مبدل گشته است.

مقرر در این کتاب به درج مقدارى استدلال و نقد در پاورقى به اندازه توان و تحمل تقریر و پانوشت و نیز به تعلیق بر متن پرداخته است تا متن خالى از استدلال نباشد<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.

وی اضافه بر تقریر مطالب استاد خود، مآخذ احادیث مذکور را داخل پرانتز قرار داده و حاشیه‎ها و تعلیقات خویش را به‎صورت زیرنویس ارائه نموده است. وی از دو جهت این کتاب را حائز اهمیت می‎داند:

اول: تسلط مرحوم آیت‌الله آملی بر مباحث اصول فقه و عنایتی که به استفاده از مسائل اصولی در فقه داشته‌اند که در نتیجه درس و تجربه خوبی برای فضلای طالب علم جهت تطبیق آموزه‎های اصولی با مسائل فقهی خواهد بود.

دوم: اینکه مباحث این باب عمدتاً مورد نیاز است و مباحث علمی صرف نیست<ref>ر.ک: بی‎نام</ref>.

وی در ابتدای هر بحث متن «العروة الوثقی» را آورده، پس از آن به واژه‎شناسی لغات مرتبط و بیان دیدگاه فقیهان درباره آن موضوع و ذکر ادله نقلی و عقلی هر مسئله پرداخته و در نهایت نظر خود را ارائه داده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

این کتاب شامل 6 جلد و هر جلد دارای فصول متعدد و فروع بسیار است. مهم‎ترین سرفصل‎های جلد اول عبارتند از: آب‎ها، نجاسات، مطهرات، احکام تخلی، وضو، غسل‎ها و تیمم. مؤلف در مبحث اول، ابتدا آب را به مطلق و مضاف تقسیم نموده و آب مطلق را پاک و پاک‎کننده و آب مضاف را آب پاکی معرفی کرده است که اگر با نجاست ملاقات کند همه‌اش نجس می‌شود. وی در ادامه احکام انواع آب‎های مطلق اعم از آب چاه، آب چشمه، آب جاری، آب کر و آب باران را به‎طور جداگانه بیان داشته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

در جلد دوم، احکام نجاسات ده‎گانه با استناد به ادله اربعه مورد تحلیل فقهی قرار گرفته است. در این بخش، قاعده طهارت (یعنی هر چیزی پاک است، مگر یقین به نجاستش پیدا کنیم) اصل مسلم شمرده شده است؛ لذا بحث مفصلی می‌شود که یقین به نجاست از چه راهی قابل اثبات است و آیا با شهادت افراد می‎توان حکم به نجاست کرد؟ و شهادت چه کسانی پذیرفته می‌شود؟<ref>ر.ک: همان</ref>.

در جلد سوم، دو بحث خیلی مهم مطرح شده است: یکی بحث طهارت به‎عنوان مقدمه نماز و دیگری بحث طریقه تطهیر و پاک کردن نجاست. نگارنده در یک اصل کلی بیان می‎دارد: «بدن و لباس نمازگزار باید پاک باشد و آلوده به عین نجاست و چیزی که به‎واسطه عین نجاست نجس گردیده است، نشود و اگر چنین شد، حتماً لباس یا بدن باید تطهیر گردد». پس از آن راههای مختلف تطهیر انواع نجاسات بیان شده و البته حکم موارد استثنا و ضرورت نیز بررسی شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

در جلد چهارم نگارنده احکام تطهیر نجاسات را دنبال کرده، حکم ظروف آغشته به نجاست و حکم استفاده از ظروفی که از جنس طلا و نقره باشد یا لعاب طلا و نقره خورده باشد و همچنین احکام تخلی را بیان کرده است. پس از آن، به مقدمات، شرایط، واجبات و مستحبات وضو و فروع آن پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

در جلد پنجم ابتدا مسائل باقی‎مانده از وضو مانند: شک در اصل وضو و شک در اثنای وضو، آثار شرعی مترتب بر وضو مانند مس قرآن و احکام وضوی جبیره‌ای مطرح گردیده و پس از آن، احکام غسل‎ها با غسل جنابت شروع شده و چیزهایی که بر جنب حرام است، مانند داخل شدن در مسجد و مس و قرائت قرآن و شرایط و نحوه غسل کردن به دو روش ترتیبی و ارتماسی و فروع بسیاری که در این‎باره مطرح است، بیان گردیده است. در ادامه غسل‎های سه‎گانه زنان، یعنی غسل حیض، غسل نفاس و غسل استحاضه و احکام و فروع آن‎ها بیان شده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

این بحث به جلد ششم منتهی شده و بیش از نیمی از این جلد را به خود اختصاص داده و در انتهای جلد ششم، احکام تیمم به‎طور مفصل بیان گردیده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

فهرست خطا و صواب لغات و نیز فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و پاورقی‎ها نیز به بیان نظرات و استدلالات مقرر، اختصاص یافته است.

# بی‎نام، «المعالم المأثورة: تقرير بحث الفقه في الطهارة مع تذييلات من المقرر»، برگرفته از پایگاه اطلاع‎رسانی دفتر آیت‌الله محمدعلی اسماعیل‎پور قمشه‌ای، تاریخ انتشار 15/11/1393، برگرفته در چهارشنبه 2 مرداد 1398، به آدرس اینترنتی: