الأبنية عن حقائق الأدوية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ولي' به 'ولی') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به '') |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف این اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است. | 2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف این اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است. | ||
نگاهى به مطالب این اثر، نشان‌گر این است كه مدعاى مؤلف چندان | نگاهى به مطالب این اثر، نشان‌گر این است كه مدعاى مؤلف چندان بزافه نيست؛ مثلاً در ابتداى حرف الف، سخنى از طبيبى هندى با نام سرى فركوادت نقل مى‌كند (الابنية عن حقائق الادوية، ص6) كه ما امروزه كوچك‌ترين مطلبى درباره زندگى او نمى‌دانيم. | ||
3. داراى فائده ادبى و لغوى است كه اهل ادب از آن بهره‌مند خواهند شد. | 3. داراى فائده ادبى و لغوى است كه اهل ادب از آن بهره‌مند خواهند شد. | ||
نسخهٔ ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۲۷
| الأبنیة عن حقائق الأدویة (روضة الأنس و منفعة النفس) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محبوبی اردکانی، حسین (به کوشش)
هروی، موفق بن علی (نویسنده) بهمنیار، احمد (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | روضة الأنس و منفعة النفس |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1346 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی ایرانی دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14 مفردات پزشکی نثر فارسی - قرن 5ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RS 178 /ﻫ2 |
الأبنية عن حقائق الأدوية(روضة الأنس و منفعة النفس)، به زبان فارسی، کتابى است در مفردات طب كه در عهد منصور بن نوح سامانى (بين سنوات 350 تا 366ق)، توسط موفق بن على هروى تأليف شده است.
از این کتاب، تنها یک نسخه منحصربه‌فرد كه به خط على بن احمد طوسى اسدى، شاعر معروف و سراينده گرشاسب‌نامه و مؤلف فرهنگ فارسی معروف به لغات اسدى، در ماه شوال سال 447ق، استنساخ شده است.
مؤلف انگيزه‌اش را از نگارش این اثر چنين بازگو مى‌كند: «من کتاب‌هاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به‌تأمل نگاه كردم... پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل‌هایى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه کتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوت‌هاشان پيدا كنم و فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى نیکو كه بزرگ‌تر منفعتى و عظيم‌تر خطرى این راست» (الابنية عن حقائق الادوية، ص1 - 2). وى در ادامه، کتاب را به حاكم سامانى هديه مى‌كند.
ساختار
کتاب، داراى 29 باب به ترتيب حروف الفبا است و 584 كلمه و ماده (از موادى كه در مداوا و درمان بيمارى‌ها به كار برده مى‌شوند) را در بر گرفته است و خواص طبى هریک را بيان نموده است.
مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذكر مى‌كند و سپس گونه‌هاى آن، خواص و مصارف آن را برمى‌شمرد.
اين نكته را نيز بايد گوشزد كنيم كه هرچند مؤلف، این اثر را بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوين و تحرير نموده است، ولى رعايت این ترتيب تنها در اولین حرف كلمات است.
گزارش محتوا
کتاب «الابنية عن حقائق الادوية»، از چند جهت قابل توجه است:
1. این اثر، یکى از قديمى‌ترين نگاشته‌هاى پارسى در طب سنتى است، بلكه شايد بتوان آن را قديمى‌ترين نگاشته طب فارسی دانست كه به دست ما رسيده است.
2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف این اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است.
نگاهى به مطالب این اثر، نشان‌گر این است كه مدعاى مؤلف چندان بزافه نيست؛ مثلاً در ابتداى حرف الف، سخنى از طبيبى هندى با نام سرى فركوادت نقل مى‌كند (الابنية عن حقائق الادوية، ص6) كه ما امروزه كوچك‌ترين مطلبى درباره زندگى او نمى‌دانيم.
3. داراى فائده ادبى و لغوى است كه اهل ادب از آن بهره‌مند خواهند شد.
افزون بر اينها، از آنجا كه تنها نسخه این اثر را شاعر مشهور، اسدى طوسى استنساخ كرده است، رسم‌الخط و شيوه نگارشى این اثر نيز قابل توجه است.
وضعيت کتاب
مرحوم احمد بهمنيار، استاد دانشگاه تهران، این کتاب را برای چاپ آماده و مهيا نموده بودند، ولى از آنجا كه اجل مهلتى به ايشان نداد، ثمره زحمات ايشان به كوشش آقاى حسین محبوبى اردكانى چاپ و منتشر شد.
آقاى حسین محبوبى، علاوه بر اين، برای کتاب فهرست‌هایى درباره موضوعات، مواد دارويى، اخلاط و قوا، بيمارى‌ها و عوارض و حالات، اندام‌ها، اعمال و آثار بدن و داروها، نام اشخاص، کتاب‌ها، جاى‌ها، جانوران، لغات و اصطلاحات، ابزارها، خوراك‌ها، اوزان و مقادير تدوين و تنظيم نموده‌اند.
پاورقى‌هاى این اثر، توضيح و شرح واژگان و يا عباراتى است كه در متن کتاب آمده است.
اين اثر، درسال 1346ش، توسط انتشارات دانشگاه تهران، در 446 صفحه، چاپ و منتشر شده است.