دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ه‎ن' به 'ه‌ن')
    جز (جایگزینی متن - 'ش‎ه' به 'ش‌ه')
    خط ۲۸: خط ۲۸:
    '''دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی'''، مشتمل بر غزلیات، مقطعات و رباعیات شاعر و غزل‎سرای سده هشتم هجری [[حافظ، شمس‌الدین محمد|شمس‌الدین حافظ شیرازی]] (متوفی 792ق) است. این نسخه از جمله نسخه‌های قدیمی دیوان حافظ است که به قلم [[قريب، يحيي|یحیی قریب]] تصحیح شده است.  
    '''دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی'''، مشتمل بر غزلیات، مقطعات و رباعیات شاعر و غزل‎سرای سده هشتم هجری [[حافظ، شمس‌الدین محمد|شمس‌الدین حافظ شیرازی]] (متوفی 792ق) است. این نسخه از جمله نسخه‌های قدیمی دیوان حافظ است که به قلم [[قريب، يحيي|یحیی قریب]] تصحیح شده است.  


    [[قريب، يحيي|قریب]]، نیاز به تصحیح دیوان حافظ را این‌گونه توضیح داده است: «در این سال‎های اخیر با دست یافتن به نسخ کهن و معتبر در جهت شناخت و به ‎دست دادن متن درست و صحیحی از اشعار [[حافظ، شمس‌الدین محمد|خواجه حافظ]] غزل‎سرای نامور و شیرین‌سخن ایران کوشش‎های بسزا و مساعی جمیله به عمل آمده و گام‎هایی در این راه برداشته شده و ما را به متن صحیح و اصیل دیوان این شاعر بزرگوار نزدیک‎تر ساخته است. بااین‌همه باز مشکلات و موراد تحریف‎شده و مشکوک و مبهم در نسخه‌های دیوان وجود دارد که نیازمند تدقیق و تعمق و تحقیق است و باید به استعانت نسخ اصیل‌تر به حل آن مشکلات اقدام و رفع ابهام شود؛ زیرا داشتن متنی مصحح و منقح از دیوان، حائز اهمیت فراوان است و به درک مفاهیم و معانی اشعار کمک شایان می‌کند؛ لذا این بنده با وجود بضاعت مزجات ادبی برای آنکه سهم کوچکی از این کوشش‎ها داشته باشد، به کمک نسخه‌ای که شرح مختصات آن در ذیل بیاید، به تصحیح دیوان حافظ و چاپ انتقادی از آن همت گماشت»<ref>ر.ک: مقدمه، ص1</ref>.
    [[قريب، يحيي|قریب]]، نیاز به تصحیح دیوان حافظ را این‌گونه توضیح داده است: «در این سال‎های اخیر با دست یافتن به نسخ کهن و معتبر در جهت شناخت و به ‎دست دادن متن درست و صحیحی از اشعار [[حافظ، شمس‌الدین محمد|خواجه حافظ]] غزل‎سرای نامور و شیرین‌سخن ایران کوشش‌های بسزا و مساعی جمیله به عمل آمده و گام‎هایی در این راه برداشته شده و ما را به متن صحیح و اصیل دیوان این شاعر بزرگوار نزدیک‎تر ساخته است. بااین‌همه باز مشکلات و موراد تحریف‎شده و مشکوک و مبهم در نسخه‌های دیوان وجود دارد که نیازمند تدقیق و تعمق و تحقیق است و باید به استعانت نسخ اصیل‌تر به حل آن مشکلات اقدام و رفع ابهام شود؛ زیرا داشتن متنی مصحح و منقح از دیوان، حائز اهمیت فراوان است و به درک مفاهیم و معانی اشعار کمک شایان می‌کند؛ لذا این بنده با وجود بضاعت مزجات ادبی برای آنکه سهم کوچکی از این کوشش‌ها داشته باشد، به کمک نسخه‌ای که شرح مختصات آن در ذیل بیاید، به تصحیح دیوان حافظ و چاپ انتقادی از آن همت گماشت»<ref>ر.ک: مقدمه، ص1</ref>.


    سپس مختصات نسخه مورد استفاده و نسخه اساس را ذکر کرده است. وی در رابطه با نسخه اساس می‌نویسد: «نسخه اساس ما نسبت به سایر نسخ امتیازات خاص و عمده‌ای دارد و به کمک آن بسیاری از مشکلات و موارد تحریف‎شده و مشکوک حل و اصلاح شده که در پاورقی‌ها و یادداشت‎ها به آنها اشاره رفته است. در حدود 214 مورد از موارد اختلاف ضبط نسخه اساس با نسخه دیگر منحصر و مختص به همین نسخه است و در هیچ‎یک از نسخی که در دسترس و اختیار نگارنده است، به ‎آن‌گونه و صورت موجود نیست<ref>ر.ک: همان، ص2</ref>.
    سپس مختصات نسخه مورد استفاده و نسخه اساس را ذکر کرده است. وی در رابطه با نسخه اساس می‌نویسد: «نسخه اساس ما نسبت به سایر نسخ امتیازات خاص و عمده‌ای دارد و به کمک آن بسیاری از مشکلات و موارد تحریف‎شده و مشکوک حل و اصلاح شده که در پاورقی‌ها و یادداشت‎ها به آنها اشاره رفته است. در حدود 214 مورد از موارد اختلاف ضبط نسخه اساس با نسخه دیگر منحصر و مختص به همین نسخه است و در هیچ‎یک از نسخی که در دسترس و اختیار نگارنده است، به ‎آن‌گونه و صورت موجود نیست<ref>ر.ک: همان، ص2</ref>.

    نسخهٔ ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۲:۴۵

    ‏دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی
    دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی
    پدیدآورانحافظ، شمس‌الدین محمد (نویسنده) قريب، يحيي (گردآورنده)
    عنوان‌های دیگرديوان
    ناشرصفي عليشاه
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشرمجلد1: 1356ش ,
    موضوعشعر فارسی - قرن 8ق.
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏PIR‎‏ ‎‏5424‎‏ ‎‏1356

    دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، مشتمل بر غزلیات، مقطعات و رباعیات شاعر و غزل‎سرای سده هشتم هجری شمس‌الدین حافظ شیرازی (متوفی 792ق) است. این نسخه از جمله نسخه‌های قدیمی دیوان حافظ است که به قلم یحیی قریب تصحیح شده است.

    قریب، نیاز به تصحیح دیوان حافظ را این‌گونه توضیح داده است: «در این سال‎های اخیر با دست یافتن به نسخ کهن و معتبر در جهت شناخت و به ‎دست دادن متن درست و صحیحی از اشعار خواجه حافظ غزل‎سرای نامور و شیرین‌سخن ایران کوشش‌های بسزا و مساعی جمیله به عمل آمده و گام‎هایی در این راه برداشته شده و ما را به متن صحیح و اصیل دیوان این شاعر بزرگوار نزدیک‎تر ساخته است. بااین‌همه باز مشکلات و موراد تحریف‎شده و مشکوک و مبهم در نسخه‌های دیوان وجود دارد که نیازمند تدقیق و تعمق و تحقیق است و باید به استعانت نسخ اصیل‌تر به حل آن مشکلات اقدام و رفع ابهام شود؛ زیرا داشتن متنی مصحح و منقح از دیوان، حائز اهمیت فراوان است و به درک مفاهیم و معانی اشعار کمک شایان می‌کند؛ لذا این بنده با وجود بضاعت مزجات ادبی برای آنکه سهم کوچکی از این کوشش‌ها داشته باشد، به کمک نسخه‌ای که شرح مختصات آن در ذیل بیاید، به تصحیح دیوان حافظ و چاپ انتقادی از آن همت گماشت»[۱].

    سپس مختصات نسخه مورد استفاده و نسخه اساس را ذکر کرده است. وی در رابطه با نسخه اساس می‌نویسد: «نسخه اساس ما نسبت به سایر نسخ امتیازات خاص و عمده‌ای دارد و به کمک آن بسیاری از مشکلات و موارد تحریف‎شده و مشکوک حل و اصلاح شده که در پاورقی‌ها و یادداشت‎ها به آنها اشاره رفته است. در حدود 214 مورد از موارد اختلاف ضبط نسخه اساس با نسخه دیگر منحصر و مختص به همین نسخه است و در هیچ‎یک از نسخی که در دسترس و اختیار نگارنده است، به ‎آن‌گونه و صورت موجود نیست[۲].

    وی مطالب خود را مستند کرده و در دو ستون به اختلافات نسخه اساس و سایر نسخ اشاره کرده است.[۳].

    مصحح در تصحیح دیوان، نسخه اساس را اصل قرار داده و آن را با نسخه‌های دیگر مقابله کرده و اختلاف نسخه‌ها را در پاورقی‌ها آورده است. وی حفظ اصل متن نسخه اساس را در همه‎ جا رعایت نموده است؛ مگر در پاره‌ای موارد که اشتباه و سهو کاتب برایش مسلم و واضح بوده و یا ضبط نسخ دیگر اصح و انسب بوده که در این‌گونه موارد ضبط سایر نسخ را اختیار کرده و ضبط نسخه اساس را در حواشی آورده است. وی در رابطه با اختلاف اشعار اساس با دیگر نسخه‌ها می‌نویسد: «چون نسخه اساس از حیث تعداد غزلیات و دیگر اشعار با نسخه قزوینی و ایاصوفیه اختلاف دارد، یعنی بعضی از غزلیات و رباعیات و مقطعات در نسخه ما هست و در این دو نسخه نیست و یا بالعکس، بنابراین در جایی ‎که غزل و یا رباعی و قطعه‌ای در نسخه اساس ما نبود، اگر در نسخه قزوینی و ایاصوفیه موجود بود، آنها را به متن دیوان افزودیم، ولی چناچه غزلی و یا رباعی و قطعه‌ای تنها در نسخه قزوینی وجود داشت، از نقل آن خودداری کردیم»[۴].

    در انتهای کتاب، واژه‌نامه، حواشی و تعلیقات، فهارس غزلیات، مقطعات، رباعیات، نام‎های کسان، اعلام جغرافیایی و قبایل و انساب، نام کتاب‌ها و جدول درست و نادرست ذکر شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه، ص1
    2. ر.ک: همان، ص2
    3. ر.ک: همان، ص5-4
    4. ر.ک: همان، ص8

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها

    دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (زوار)