الدعاء

الدعاء‏
پدیدآوران	محاملی، حسین بن اسماعیل (نويسنده) عبدالمنعم، عمرو (محقق)
سال نشر	مجلد1: 1414ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

الدعاء، اثر ابوعبدالله حسین بن اسماعیل محاملی (متوفی 330ق) کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع احادیث اسلامی. نویسنده در این اثر، احادیث وارده در ادعیه سفر و آداب آن را جمع کرده است.

کتاب به تحقیق عمرو عبدالمنعم رسیده و منتشر شده است.

ساختار

کتاب دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب است.

گزارش محتوا

این اثر، جزء حدیثی زیبایی است که شیخ و محدث بغداد؛ ابوعبدالله حسین بن اسماعیل بن محمد محاملی، احادیث وارده در ادعیه سفر و آداب آن را در آن جمع کرده است. این کتاب نزد علاقه‌مندان به علم حدیث و مشتغلین به علم رجال و علل حدیث اهمیت فراوانی دارد؛ از جمله موارد اهمیت این اثر این است که: اولاً این کتاب سوای پیش‎ازاین چاپ نشده و تعداد نسخه‌های آن نادر است. ثانیاً: به دلیل علو إسناد مؤلفش اهمیت دارد: زیرا بااینکه مؤلف از بخاری نقل می‌کند ولی در روایت از برخی شیوخش مانند عمرو بن علی فلاس و حسن بن صباح با بخاری متفق است. سومین وجه اهمیتش: به دلیل تفردش به برخی از اسانید است، کما اینکه از تتبع احادیث و آثار این کتاب بر خواننده روشن خواهد شد

راویان (طریق) کتاب در ابتدای آن ذکر شده است: در اولین صفحه کتاب می‌خوانیم: «کتاب الدعاء للإمام ابی عبدالله الحسین بن إسماعیل المحاملی رحمه‌الله روایة: أبی محمد عبدالله بن عبیدالله بن یحیی «ابن البیع» عنه. روایة: ابی الخطاب نصر بن أحمد القارئ عنه. روایة: أبی الفضل عبدالله بن أحمد الطوسی عنه إذنا. روایة: أبی العباس أحمد بن عبدالدایم المقدسی عنه. روایة: أبی محمد عبدالرحمن بن محمد بن عبدالهادی عنه. روایة: أبی الفداء إسماعیل بن إبراهیم الحنفی عنه. روایة: أبی محمد عبدالرحمن بن محمد الفاقوسی عنه. روایة: أبی المحاسن یوسف بن حسن المالکی عنه سماعا».

اولین حدیث کتاب این‎گونه ذکر شده است: «حدثنا أحمد بن منصور، حدثنا هاشم بن القاسم، حدثنا ابوجعفر – یعنی: الرازی - عن عبدالعزیز بن عمر بن عبدالعزیز، عن صالح بن کیسان، عن عثمان بن عفان، قال: قال رسول‌الله(ص): ما من مسلم یخرج من بیته یرید سفرا او غیره، فقال حین یخرج: بسم‌الله، آمنت بالله، اعتصمت بالله، توکلت علی الله، و لاحول و لا قوة إلا بالله، إلا رزق خیر ذلک المخرج، و صرف عنه شر ذلک المخرج»؛ احمد بن منصور از هاشم بن قاسم از ابوجعفر رازی از عبدالعزیز بن عمر بن عبدالعزیز از صالح بن کیسان از عثمان بن عفان نقل کرده که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: هرگاه مسمانی که از خانه‌اش خارج ‎شود -خواه برای سفر باشد یا غیر آن- و در هنگام خروجش از منزل بگوید: بسم‌الله، آمنت بالله، اعتصمت بالله، توکلت علی الله، لاحول و لا قوة الا بالله. خداوند خیر آن خروج را به وی عطا می‌کند و امور شر خروجش را از وی دفع می‌نماید

وضعیت کتاب

فهارس فنی شامل فهرست‎های اطراف حدیث، صحابه و شماره مرویاتشان، جرح و تعدیل و موضوعات و فواید حدیثی، در انتهای اثر ذکر شده است.

ابوعبدالرحمن عمرو بن عبدالمنعم، محقق کتاب در مقدمه از همسرش، ام‌عبدالرحمن که وی را در نگارش این کتاب و مقابله نسخه‌هایش یاری کرده و همچنین برادر دینیش محمود بن إمام که تصویر نسخه خطی این کتاب را گرفته و به تخریج احادیث کتاب اقدام کرده و آن را در اختیار مؤلف قرار داده تا رجوع به اماکن وجود احادیث برایش آسان شود و دیگرانی که وی را در راستای چاپ و نشر این اثر یاری کرده‌اند، تشکر می‌کند

از این کتاب، دو نسخه خطی وجود دارد؛ یکی نسخه کتابخانه شهید علی در ترکیه است به شماره (546/5) و دیگری نسخه موجود در کتابخانه ظاهریه به شماره (حدیث438) که نویسنده بر نسخه اول یعنی نسخه ترکیه دست یافته و در تحقیقش بر آن اعتماد کرده است ولی به نسخه دوم نتوانسته دست بیابد. در این نسخه خطی اسم کتاب «کتاب الدعاء» ذکر شده و ناسخ آن عبدالقادر بن مصطفی بن محمد قرشی است و به تاریخ نسخ این اثر در آن اشاره‌ای نشده است.

نسخ اصل نسخه خطی و مقابله مجدد آن با نسخه نگاشته شده به جهت دقت در کار؛ نگاشتن مقدمه‌ای بر کتاب که شامل ترجمه مختصری از مصنف و تراجم مختصری از اساتیدش که در این جزء از آن‌ها روایت کرده؛ وصف نسخه معتمده در تحقیق و اثبات صحت نسبت این اثر به نویسنده‌اش؛ تخریج احادیث وارده در این جزء از مظان حدیثی‌شان و بیان عللشان و درجاتشان از حیث صحت و ضعف بر اساس قواعد مصطلح الحدیث؛ و وضع فهارس علمی که تفصیل آن پیش‎تر گذشت از جمله کارهای عمرو عبدالمنعم سلیم در تحقیق این اثر بوده است

منبع مقاله

مقدمه و متن کتاب.