الإلزامات و التتبع: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الإلزامات و التتبع'''، دو کتاب به زبان عربی از [[دارقطنی، علی بن عمر|حافظ ابوالحسن علی بن عمر بن احمد بن مهدی]] (متوفی 385ق) مشهور به [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] با موضوع روایات اهل سنت است. [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] در این کتاب‌ها، تکمله‌ای بر احادیث موجود در دو کتاب از دو امام از ائمه اهل تسنن یعنی [[بخاری، محمد بن اسماعیل|بخاری]] (متوفی 256ق) و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]] (متوفی 261ق) پرداخته است. در «الزامات» هفتاد حدیث ذکر شده که شیخین یا یکی از آن‌ها آن را استخراج نکرده‌اند درصورتی‎که آن روایات از روایات صحیحه به شمار می‌رود. در «التتبع» حدود دویست روایت از روایات معلول صحیحین نقد و بررسی شده است.

اما کتاب التتبع از [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]]، وی در این اثر، دویست حدیث از روایات صحیحین که در آن علت و مشکلی می‌دیده را نقد کرده است. احادیث این کتاب به دویست و هجده روایت می‌رسد که ده مورد از آن‌ها تکراری است و در جاهای خودش در کتاب به آن تذکر داده شده است. هفت حدیث را هم در الزام من لم یخرجها من الشیخین ذکر کرده است و روایت آخری هم در صحیحین نیست که به این موارد نیز در مواضعشان اشاره شده است. با این حساب بدون احتساب روایات تکراری و دیگر مواردی که ذکر شد، دویست روایت باقی می‌ماند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که غالب استدراکات [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] در استدراکات صناعت حدیثی است نه در متون آن. به این امر در مقدمه کتاب هم اشاره شده و مثال‎هایی نیز برای این مورد زده شده است. بااین‌حال باید توجه داشت که معنی این سخن آن نیست که انتقادات در صناعت حدیثی ارزشمند نیستند. چه‌بسا محدثی به خاطر سند یک حدیث، سفرها که نمی‌کرد درحالی‎که متن روایت از طریق دیگری برایش ثابت شده بود؛ مثلاً هنگامی‌که ابواسحاق استاد شعبة بن حجاج، حدیث عبدالله بن عطاء از عقبة بن عامر در فضل وضو را برای او خواند شعبه از ابواسحاق پرسید؟ آیا عبدالله بن عطاء از عقبة بن عامر آن را پرسیده است؟ که این سؤال ابواسحاق را عصبانی کرد. شعبه برای روشن شدن مطلب نزد عبدالله بن عطاء در مکه رفت. عبدالله بن عطاء گفت: سعد بن ابراهیم و سعد مدنی این روایت را برای من گفته‌اند. شعبه به مدینه رفت. مدنی گفت: زیاد بن مخراق (بصری) برایم این روایت را گفته و ازاین‎رو از مدینه به بصره سفر کرد. زیاد در آنجا گفت: شهر بن حوشب از ابوریحانه از عقبة بن عامر این روایت را برایم خوانده که در آنجا شعبه گفت: «أفسده علی شهر و لو صح لکان احب الی من اهلی و مالی و ولدی». این روایت را خطیب در «الرحلة» و «الکفایة» و ابن ابی حاتم در مقدمه «الجرح و التعدیل» در ترجمه شعبه نقل کرده‌اند و ذهبی در ترجمه عبدالله بن عطاء در «المیزان». این در حالی است که روایت موردبحث، در صحیح مسلم از غیر طریق مذکور، ثابت شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39644/1/382 ر.ک: خاتمه کتاب، ص382]</ref> به‌هرحال این‎گونه استدراکات از روی هوا و هوس از جانب [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] صادر نشده و دلیل بر این امر این است که وی روایات در تتبع را ذکر می‌کند و سپس بحث را به تصویب آنچه در کتاب صحیحِ موردنظر است، ختم می‌کند. این مطلب نشانه میزان تلاش او در بیان حق و انصافش دراین‌ارتباط است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39644/1/382 ر.ک: همان، ص382-383]</ref>