عدة الأكياس في شرح معاني الأساس

عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس

نام کتاب	عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس
نام های دیگر کتاب	الاساس لعقائد الاکیاس. شرح کتاب عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس
پدیدآورندگان	شرفی، احمد بن محمد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏214‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏ ‎‏الف‎‏5025‎‏ ‎‏1374
موضوع	منصور بالله، قاسم بن محمد ، 967 - 1027ق. الاساس لعقاید الاکیاس - نقد و تفسیر کلام زیدیه - قرن 11ق.
ناشر	دار الحکمة الیمانیة
مکان نشر	صنعا - یمن
سال نشر	1415 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE1259AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى كتاب

«عدة الاكياس فى شرح معانى الاساس» تأليف احمد بن محمد بن صلاح شرفى با موضوع كلام زيديه، به زبان عربى نگارش شده است. اين اثر خلاصه كتاب ديگر نويسنده با نام«شفاء صدور الناس بشرح معانى الاساس» است.

ساختار

كتاب، در دو جزء تدوين شده است: جزء اول، با معرفى مخطوطات و شرح حال مؤلف آغاز شده است. پس از آن مقدمه كتاب به صورت فصل فصل در هفت فصل تنظيم شده است. متن اثر مشتمل بر چهار قسم است كه دو قسم آن در جزء اول و دو قسم ديگر در جزء دوم آمده است. كتاب با يك خاتمه با عنوان فرقه ناجيه به اتمام مى‌رسد.

گزارش محتوا

نويسنده، در مقدمه كتاب پاره‌اى مباحث مقدماتى مانند: تعريف علم كلام، معناى عقل، حسن و قبح، حدود و تصورات و تصديقات، ذكر دليل و متعلقاتش و مباحثى از اين دست را مطرح و به تبيين ديدگاه‌هاى مختلف پيرامون آنها مى‌پردازد.

جزء اول

كتاب توحيد با تعريف لغوى و اصطلاحى آغاز شده است. اولين مطلبى كه به آن پرداخته شده، تبيين حدوث عالم است. نويسنده معتقد است كه اولين مخلوق خداوند هواست كه جسمى لطيف و متحرك و... است. پس از آن نويسنده مباحث كلامى مانند: ذكر صفات الهى، غناى الهى، ذكر عرش الهى، ذكر كرسى، لوح مذكور در قرآن، تحريم تفكر در ذات الهى را مطرح كرده است.

مطالب كتاب عدل با تبيين حقيقت حسن و قبح آغاز مى‌شود. نويسنده حسن را آن چيزى مى‌داند كه عقابى بر آن مترتب نباشد، خواه واجب يا مندوب يا مباح باشد و ملاك قبيح را نيز ترتب عقاب بر آن مى‌داند. وى سپس به تبيين ديدگاه اماميه و زيديه و ساير مذاهب اهل سنت در اين خصوص مى‌پردازد. در ادامه اين بخش نيز عناوينى مانند: اراده، رضاى الهى، عوض و دوام آن، فناى عالم، رزق، تكسب، تكليف، الطاف ذكر شده است.

جزء دوم

نويسنده، در ابتداى كتاب نبوت به نقل از احمد بن سليمان و بسيارى از علماى زيديه چنين نقل مى‌كند كه بر هر مكلف عقلاً واجب است كه بداند خداوند بايد رسولى را به‌سوى بندگان ارسال كند. سپس به تبيين مباحث مختلف نبوت مى‌پردازد.

برخى از اعتقادات زيديه قابل توجه است. از جمله اين عقايد آن است كه نبى اكرم پيش از بعثت، مكلف به شرع بوده است اگر چه ما كيفيت آن را نمى‌دانيم. ديگر آنكه ملائكه از جميع انبيا افضل هستند و ثواب پايين‌ترين ملك از ثواب بالاترين انبيا بيشتر است. اين نظريه با ديدگاه اماميه كه انبيا و ائمه(ع) را افضل از ملائكه مى‌دانند مخالف است. در كلام نويسنده در اين بخش تناقضى ديده مى‌شود، چرا كه قول مذكور را به اهل بيت(ع) و پيروان آنها نيز نسبت مى‌دهد و در ادامه قول اماميه را ذكر مى‌كند در حالى كه ديدگاه اهل بيت(ع) با شيعه اماميه يكى است و اختلافى ندارد. ظاهراً منظور از اهل بيت(ع) علماى زيدى از نسل اهل بيت(ع) هستند و لازم است كه خواننده به مراد نويسنده از الفاظ مختلف كتاب توجه كند. وقوع معصيت از انبيا، مطلب ديگرى است كه از ديدگاه نويسنده در صورتى كه عمدى نباشد جايز است.

در باب شريعت، نويسنده اگر چه كتاب و سنت را ادله شريعت مى‌داند و ادله را راجع به كتاب مى‌داند اما قياس را نيز از ادله معتبر مى‌شمارد.

قيامت، آخرين باب كتاب است كه در آن از بعث، حساب، ميزان، صراط، انطاق جوارح و خلق بهشت و دوزخ بحث شده است.

وضعيت كتاب

محقق كتاب از دو نسخه خطى در تصحيح كتاب استفاده كرده است. فهرست مطالب هر يك از اجزا، در انتهاى مطالب همان جزء آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور