مخفی، زیب‌النسا بیگم: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۷ سپتامبر ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا'
جز (جایگزینی متن - 'ت‎ا' به 'ت‌ا')
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا')
خط ۳۸: خط ۳۸:


==کودکی و آموزش==
==کودکی و آموزش==
زیب‌النساء در ماه شوال 1048ق، از بطن مادر ایرانی‌الاصل، دل‎رَس بانو، دخت شاهنواز خان صفوی، زاده شد. هنگام تولد او در کاخ شاهی جشن باشکوهی برپا شد. به مساکین و فقرا خیرات داده شد. خانمی به نام مَیّابایی شیردادن او را برعهده گرفت. میابایی زن بسیار عاقله و فرزانه‎ای بود. صبح‎ها که او قرآن می‎خواند، زیب‌النساء نزد او می‌نشست و گوش می‎داد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/134 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص134]</ref>‏.  
زیب‌النساء در ماه شوال 1048ق، از بطن مادر ایرانی‌الاصل، دل‎رَس بانو، دخت شاهنواز خان صفوی، زاده شد. هنگام تولد او در کاخ شاهی جشن باشکوهی برپا شد. به مساکین و فقرا خیرات داده شد. خانمی به نام مَیّابایی شیردادن او را برعهده گرفت. میابایی زن بسیار عاقله و فرزانه‌ای بود. صبح‎ها که او قرآن می‎خواند، زیب‌النساء نزد او می‌نشست و گوش می‎داد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/134 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص134]</ref>‏.  


زیب‌النساء در سن پنج سالگی قرآن مجید را نزد حافظه مریم بیگم، مادر عنایت‌الله خان، یکی از درباریان اورنگزیب، فراگرفت. هنگامی که او در سن هفت، هشت سالگی قرآن را حفظ کرد، پدرش اورنگزیب بسیار خوشحال شد و سی هزار اشرفی جایزه داد. اورنگزیب، ملا محمدسعیداشرف مازندرانی، نوه ملا سعیدتقی مجلسی را که از ایران به هند رفته بود، به استادی دخترش گماشت. زیب‌النساء زبان‌های فارسی و عربی را نزد ملا فراگرفت. طبعش بارور و ذوق شعری در او پدیدار شد. او «مخفی» تخلص کرد و از سنین سیزده، چهارده سالگی شروع به سرودن شعر کرد. مخفی اشعارش را برای اصلاح به ملا اشرف می‎داد. ملا نه‌تنها در شاعری و علم هیئت تبحر کامل داشت، بلکه خط‎های نسخ، نستعلیق و شکسته را بسیار خوب می‌نوشت<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/134 ر.ک: همان]</ref>‏.  
زیب‌النساء در سن پنج سالگی قرآن مجید را نزد حافظه مریم بیگم، مادر عنایت‌الله خان، یکی از درباریان اورنگزیب، فراگرفت. هنگامی که او در سن هفت، هشت سالگی قرآن را حفظ کرد، پدرش اورنگزیب بسیار خوشحال شد و سی هزار اشرفی جایزه داد. اورنگزیب، ملا محمدسعیداشرف مازندرانی، نوه ملا سعیدتقی مجلسی را که از ایران به هند رفته بود، به استادی دخترش گماشت. زیب‌النساء زبان‌های فارسی و عربی را نزد ملا فراگرفت. طبعش بارور و ذوق شعری در او پدیدار شد. او «مخفی» تخلص کرد و از سنین سیزده، چهارده سالگی شروع به سرودن شعر کرد. مخفی اشعارش را برای اصلاح به ملا اشرف می‎داد. ملا نه‌تنها در شاعری و علم هیئت تبحر کامل داشت، بلکه خط‎های نسخ، نستعلیق و شکسته را بسیار خوب می‌نوشت<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/134 ر.ک: همان]</ref>‏.  


==اشتیاق به دانش==
==اشتیاق به دانش==
محفل «مخفی» به مقتضای علاقه و ذوق و قریحه وی مجمع ارباب شعر و ادب و اصحاب کمال و هنر بوده است و شاعران و ادیبان و عالمان و هنرمندان در سایه تشویق و حمایت او می‌زیسته‎اند<ref>ر.ک: کرمی، احمد، صفحه الف</ref>‏. مولوی غلام‎علی آزاد در ید بیضا می‌نویسد: «بارگاه زیب‌النساء در حقیقت یک آکادمی بود که علما و فضلای بسیار در آن استخدام و مشغول تصنیف و تألیف بودند. اکثر این کتاب‎ها با اول اسم او یعنی زیب اسم‌گذاری می‎شد؛ مثل زيب المنشآت که مجموعه نامه‌های اوست. از مهم‎ترین کتاب‎هایی که تحث سرپرستی او نوشته شد، ترجمه تفسیر کبیر به فارسی است که به نام زيب التفاسير معروف است». مخفی کتابخانه عظیم‌الشأنی برای استفاده نویسندگان فراهم کرده بود. طبق گفته مصنف مآثر عالم‌گیری این کتابخانه بی‌نظیر بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/135 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص135]</ref>‏.
محفل «مخفی» به مقتضای علاقه و ذوق و قریحه وی مجمع ارباب شعر و ادب و اصحاب کمال و هنر بوده است و شاعران و ادیبان و عالمان و هنرمندان در سایه تشویق و حمایت او می‌زیسته‌اند<ref>ر.ک: کرمی، احمد، صفحه الف</ref>‏. مولوی غلام‎علی آزاد در ید بیضا می‌نویسد: «بارگاه زیب‌النساء در حقیقت یک آکادمی بود که علما و فضلای بسیار در آن استخدام و مشغول تصنیف و تألیف بودند. اکثر این کتاب‎ها با اول اسم او یعنی زیب اسم‌گذاری می‎شد؛ مثل زيب المنشآت که مجموعه نامه‌های اوست. از مهم‎ترین کتاب‎هایی که تحث سرپرستی او نوشته شد، ترجمه تفسیر کبیر به فارسی است که به نام زيب التفاسير معروف است». مخفی کتابخانه عظیم‌الشأنی برای استفاده نویسندگان فراهم کرده بود. طبق گفته مصنف مآثر عالم‌گیری این کتابخانه بی‌نظیر بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/135 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص135]</ref>‏.


==شعر و شاعری==
==شعر و شاعری==
خط ۵۶: خط ۵۶:
روزی زیب‌النساء در حضور پدرش بود. ناگاه آیینه قدی از طاق افتاد و شکست. این مصرع بی‌اختیار از زبان اورنگزیب برآمد: «از قضا آیینه چینی شکست». مخفی بالبداهه گفت: «خوب شد اسباب خودبینی شکست»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/137 ر.ک: همان، ص137]</ref>‏.  
روزی زیب‌النساء در حضور پدرش بود. ناگاه آیینه قدی از طاق افتاد و شکست. این مصرع بی‌اختیار از زبان اورنگزیب برآمد: «از قضا آیینه چینی شکست». مخفی بالبداهه گفت: «خوب شد اسباب خودبینی شکست»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/137 ر.ک: همان، ص137]</ref>‏.  


شماره اشعار مخفی را پانزده هزار بیت یاد کرده‎اند و اگر این گفته نادرست نباشد، دیوان‌های مطبوعه‎ای که هم‌اکنون از وی در دست است، بیش از یک‎پنجم مجموعه اشعار او را در بر ندارد<ref>ر.ک: کرمی، احمد، صفحه ب</ref>‏. درباره دیوان موجود مخفی اختلاف رأی وجود دارد. در دیوانی که به نام مخفی به چاپ رسیده، اشعاری وجود دارد که شاید الحاقی باشد. عده‎ای آن را به مخفی رشتی نسبت می‎دهند. اما آنچه مورد قبول همه تذکره‎نویسان است این است که همه زیب‌النساء را شاعره بزرگ می‎دانند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/139 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص140-139]</ref>‏.
شماره اشعار مخفی را پانزده هزار بیت یاد کرده‌اند و اگر این گفته نادرست نباشد، دیوان‌های مطبوعه‌ای که هم‌اکنون از وی در دست است، بیش از یک‎پنجم مجموعه اشعار او را در بر ندارد<ref>ر.ک: کرمی، احمد، صفحه ب</ref>‏. درباره دیوان موجود مخفی اختلاف رأی وجود دارد. در دیوانی که به نام مخفی به چاپ رسیده، اشعاری وجود دارد که شاید الحاقی باشد. عده‌ای آن را به مخفی رشتی نسبت می‎دهند. اما آنچه مورد قبول همه تذکره‎نویسان است این است که همه زیب‌النساء را شاعره بزرگ می‎دانند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4943/139 ر.ک: علی‎خان، زیب‌النساء، ص140-139]</ref>‏.


==وفات==
==وفات==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش