أدب الإملاء و الاستملاء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ب' به 'ه‌ب') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ب' به 'ی‌ب') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
در مقدمه، با اشاره به آیات و روایاتی که ادب را ستوده‌اند، به اهمیت و ضرورت رعایت آداب نوشتن، اشاره گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/5 ر.ک: مقدمه، ص5-7]</ref>. | در مقدمه، با اشاره به آیات و روایاتی که ادب را ستوده‌اند، به اهمیت و ضرورت رعایت آداب نوشتن، اشاره گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/5 ر.ک: مقدمه، ص5-7]</ref>. | ||
فصل اول، پیرامون علم الحدیث | فصل اول، پیرامون علم الحدیث می‌باشد. نویسنده، معتقد است که علم حدیث، بعد از علم به کتاب خدا، اشرف علوم است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9</ref>. به اعتقاد وی، از آنجا که الفاظ رسول‌الله(ص)، نیازمند نقل می‌باشند، تنها راه شناخت صحت آنها، اسناد صحیح بوده و صحت اسناد به دست نمی‌آید، مگر به‌واسطه روایت ثقه از ثقه و شخص عادل از عادل<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/10 ر.ک: همان، ص10]</ref>. | ||
نویسنده در این بخش، به روایتی از پیامبر(ص) در رابطه با کتابت اسناد حدیث اشاره کرده است؛ بدین مضمون که: «هنگامی که حدیثی را می‌نویسید، با اسنادش بنویسید؛ پس اگر آن حدیث حق و صحیح بود، شما نیز در اجر آن شریک خواهید بود و اگر باطل بود، وزر و وبال آن بر گردن شخص گوینده خواهد بود»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/11 ر.ک: همان، ص11]</ref>. | نویسنده در این بخش، به روایتی از پیامبر(ص) در رابطه با کتابت اسناد حدیث اشاره کرده است؛ بدین مضمون که: «هنگامی که حدیثی را می‌نویسید، با اسنادش بنویسید؛ پس اگر آن حدیث حق و صحیح بود، شما نیز در اجر آن شریک خواهید بود و اگر باطل بود، وزر و وبال آن بر گردن شخص گوینده خواهد بود»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/11 ر.ک: همان، ص11]</ref>. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
# محدث خود بنویسد و اذن روایت به تو دهد...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/14 ر.ک: همان، ص14-15]</ref>. | # محدث خود بنویسد و اذن روایت به تو دهد...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/14 ر.ک: همان، ص14-15]</ref>. | ||
شیوه کتابت حدیث و املای آن، نحوه املا کردن رسول‌الله(ص) نامه‌های خویش را، املا بر جماعت، مجالس املا، طلب علم و عنایت به آن، از جمله مباحثی | شیوه کتابت حدیث و املای آن، نحوه املا کردن رسول‌الله(ص) نامه‌های خویش را، املا بر جماعت، مجالس املا، طلب علم و عنایت به آن، از جمله مباحثی می‌باشند که توضیحاتی پیرامون آنها ارائه گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/16 ر.ک: همان، ص16-29]</ref>. | ||
در پایان این فصل، به علمایی که دارای مجالس املا در بغداد بوده‌اند، اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از: ابوالحسن بن زرقویه بزاز، ابوالحسین بن بشران، ابوالقاسم، ابوالفتح بن ابی‌الفوارس، ابوالقاسم عبدالرحمان بن عبیدالله حرفی، ابوطاهر محمد بن محمد بن محمش زیادی، حاکم ابوعبدالله محمد بن عبدالله حافظ و...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/29 ر.ک: همان، ص29-31]</ref>. | در پایان این فصل، به علمایی که دارای مجالس املا در بغداد بوده‌اند، اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از: ابوالحسن بن زرقویه بزاز، ابوالحسین بن بشران، ابوالقاسم، ابوالفتح بن ابی‌الفوارس، ابوالقاسم عبدالرحمان بن عبیدالله حرفی، ابوطاهر محمد بن محمد بن محمش زیادی، حاکم ابوعبدالله محمد بن عبدالله حافظ و...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/29 ر.ک: همان، ص29-31]</ref>. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
در فصل دوم، با استفاده از احادیث و روایات، به ویژگیها و آدابی که شایسته است شخص مملی (املاکننده) در هنگام املا رعایت کرده و ملتزم به آنها باشد، اشاره شده است که عبارتند از: نظافت دهان، چیدن ناخن‌ها، کوتاه کردن شارب، مرتب و کوتاه کردن موی سر، نظافت لباس، بر سر گذاشتن عمامه، شانه کردن محاسن، استعمال عطر و بوی خوش، نگاه کردن در آینه، رعایت اقتصاد و وقار در راه رفتن، ابتدا به سلام و عمومیت آن (یعنی حتی به کودکان نیز سلام کند)، منع حضار در مجلس از قیام هنگام دخول وی، ادای دو رکعت نماز قبل از شروع درس، نشستن با خشوع، بهنرمی سخن گفتن، رعایت حسن خلق در برخورد با اصحاب و اهل درس، تحدید و مشخص کردن زمان درس و محافظت بر موعد آن<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/33 ر.ک: همان، ص33-51]</ref>. | در فصل دوم، با استفاده از احادیث و روایات، به ویژگیها و آدابی که شایسته است شخص مملی (املاکننده) در هنگام املا رعایت کرده و ملتزم به آنها باشد، اشاره شده است که عبارتند از: نظافت دهان، چیدن ناخن‌ها، کوتاه کردن شارب، مرتب و کوتاه کردن موی سر، نظافت لباس، بر سر گذاشتن عمامه، شانه کردن محاسن، استعمال عطر و بوی خوش، نگاه کردن در آینه، رعایت اقتصاد و وقار در راه رفتن، ابتدا به سلام و عمومیت آن (یعنی حتی به کودکان نیز سلام کند)، منع حضار در مجلس از قیام هنگام دخول وی، ادای دو رکعت نماز قبل از شروع درس، نشستن با خشوع، بهنرمی سخن گفتن، رعایت حسن خلق در برخورد با اصحاب و اهل درس، تحدید و مشخص کردن زمان درس و محافظت بر موعد آن<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/33 ر.ک: همان، ص33-51]</ref>. | ||
در فصل سوم، به نحوه و آداب عقد مجلس املای حدیث اشاره شده است. نویسنده، معتقد است که با استفاده از روایات، چنین استنباط می‌گردد که بهترین مکان برای تشکیل مجلس املای حدیث، مسجد و مخصوصاً مسجد جامع در روز جمعه | در فصل سوم، به نحوه و آداب عقد مجلس املای حدیث اشاره شده است. نویسنده، معتقد است که با استفاده از روایات، چنین استنباط می‌گردد که بهترین مکان برای تشکیل مجلس املای حدیث، مسجد و مخصوصاً مسجد جامع در روز جمعه می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/53 ر.ک: همان، ص53]</ref>. | ||
از جمله آدابی که وی رعایت آنها را برای محدث شایسته دانسته و به آنها اشاره کرده است، عبارتند از: رو به قبله نشستن، داشتن طهارت هنگام روایت حدیث، روایت از روی کتاب خود، خواندن سوره‌ای از قرآن قبل از شروع، بلند کردن صدا نسبت به چیزی که قصد املای آن را دارد، بلند نکردن صدا مگر به مقداری که حاضرین در مجلس بشنوند، نشستن بر منبر، شروع با «بسم الله الرحمن الرحيم»، فرستادن صلوات بر رسول‌الله(ص)، ترحم بر استاد خویش و دعا برای وی، عدم روایت مگر از ثقات و اجتناب از روایت از افراد ضعیف، اهل بدعت و افراد هواپرست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/55 ر.ک: همان، ص55-69]</ref>. | از جمله آدابی که وی رعایت آنها را برای محدث شایسته دانسته و به آنها اشاره کرده است، عبارتند از: رو به قبله نشستن، داشتن طهارت هنگام روایت حدیث، روایت از روی کتاب خود، خواندن سوره‌ای از قرآن قبل از شروع، بلند کردن صدا نسبت به چیزی که قصد املای آن را دارد، بلند نکردن صدا مگر به مقداری که حاضرین در مجلس بشنوند، نشستن بر منبر، شروع با «بسم الله الرحمن الرحيم»، فرستادن صلوات بر رسول‌الله(ص)، ترحم بر استاد خویش و دعا برای وی، عدم روایت مگر از ثقات و اجتناب از روایت از افراد ضعیف، اهل بدعت و افراد هواپرست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/55 ر.ک: همان، ص55-69]</ref>. | ||
فصل چهارم، به بیان استحباب روایت از راویان مشهور و عدول از افراد غیر معروف و مجهول الهویت، فصل پنجم به بیان آدابی که شایسته | فصل چهارم، به بیان استحباب روایت از راویان مشهور و عدول از افراد غیر معروف و مجهول الهویت، فصل پنجم به بیان آدابی که شایسته می‌باشد مستملی بدان‌ها آراسته گردد و فصل ششم، به ذکر آداب کاتب، اختصاص یافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/71 ر.ک: همان، ص71-127]</ref>. | ||
در فصل هفتم، آداب مجالس استملاء بیان شده است که از جمله آنها عبارتند از: عدم عجله طالب در مشی و راه رفتن، اولویت داشتن مشی بر رکوب، عدم تکلف در پوشش، سلام کردن به همه وقتی طالب ببیند جماعتی در نزد مملی است، بیرون آوردن کفشها قبل از دخول به مجلس، نشستن در جایی که مجلس به آنجا منتهی می‌شود، کراهت داشتن نشستن در وسط حلقه درس و نیز در صدر مجلس و بین دو نفر بدون اذن آنها، استحباب جا دادن به تازه‌واردین، کراهت نشستن در جای کسی که قصد بازگشتن دارد، بوسیدن دست استاد، نخوابیدن در مجلس املاء، توجه کامل به استاد و دقت در شنیدن، تواضع برای مملی و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/129 ر.ک: همان، ص129-163]</ref>. | در فصل هفتم، آداب مجالس استملاء بیان شده است که از جمله آنها عبارتند از: عدم عجله طالب در مشی و راه رفتن، اولویت داشتن مشی بر رکوب، عدم تکلف در پوشش، سلام کردن به همه وقتی طالب ببیند جماعتی در نزد مملی است، بیرون آوردن کفشها قبل از دخول به مجلس، نشستن در جایی که مجلس به آنجا منتهی می‌شود، کراهت داشتن نشستن در وسط حلقه درس و نیز در صدر مجلس و بین دو نفر بدون اذن آنها، استحباب جا دادن به تازه‌واردین، کراهت نشستن در جای کسی که قصد بازگشتن دارد، بوسیدن دست استاد، نخوابیدن در مجلس املاء، توجه کامل به استاد و دقت در شنیدن، تواضع برای مملی و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/7358/1/129 ر.ک: همان، ص129-163]</ref>. | ||
نسخهٔ ۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۳:۰۲
| أدب الإملاء و الاستملاء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سمعانی، عبدالکریم بن محمد (نویسنده) لحام، سعيد محمد (محقق) |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1989م , 1409ق , |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حديث |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 113/8 /س8الف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أدب الإملاء و الاستملاء، اثر امام ابوسعد عبدالکریم بن محمد منصور سمعانی، کتابی است در بیان گوشه‌هایی از آداب و ویژگیهایی که شایسته است در هنگام روایت احادیث و نوشتن آنها مراعات گردد.
ساختار
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در نه فصل، ارائه گردیده است.
نویسنده سعی کرده است تا با استفاده از آیات و روایات، مجموعه‌ای از آداب و صفاتی که باید در هنگام روایت احادیث و نوشتن آنها مورد توجه قرار گیرند را گرد آورد. در این رابطه، وی ابتدا توضیحاتی پیرامون علم حدیث داده و در ادامه، به بیان آداب مملی، مستملی، عقد مجالس حدیث و آلات مبوط به نوشتن، پرداخته است.
گزارش محتوا
در مقدمه، با اشاره به آیات و روایاتی که ادب را ستوده‌اند، به اهمیت و ضرورت رعایت آداب نوشتن، اشاره گردیده است.[۱].
فصل اول، پیرامون علم الحدیث می‌باشد. نویسنده، معتقد است که علم حدیث، بعد از علم به کتاب خدا، اشرف علوم است.[۲]. به اعتقاد وی، از آنجا که الفاظ رسول‌الله(ص)، نیازمند نقل می‌باشند، تنها راه شناخت صحت آنها، اسناد صحیح بوده و صحت اسناد به دست نمی‌آید، مگر به‌واسطه روایت ثقه از ثقه و شخص عادل از عادل[۳].
نویسنده در این بخش، به روایتی از پیامبر(ص) در رابطه با کتابت اسناد حدیث اشاره کرده است؛ بدین مضمون که: «هنگامی که حدیثی را می‌نویسید، با اسنادش بنویسید؛ پس اگر آن حدیث حق و صحیح بود، شما نیز در اجر آن شریک خواهید بود و اگر باطل بود، وزر و وبال آن بر گردن شخص گوینده خواهد بود»[۴].
در ادامه، به طرق اخذ حدیث اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- محدث، خود به تو خبر دهد؛
- تو حدیث را بر او قرائت کنی؛
- حدیث بر محدث خوانده شود و تو بشنوی؛
- حدیث را بر محدث عرضه کنی و اجازه روایتش را از وی بخواهی؛
- محدث خود بنویسد و اذن روایت به تو دهد...[۵].
شیوه کتابت حدیث و املای آن، نحوه املا کردن رسول‌الله(ص) نامه‌های خویش را، املا بر جماعت، مجالس املا، طلب علم و عنایت به آن، از جمله مباحثی می‌باشند که توضیحاتی پیرامون آنها ارائه گردیده است.[۶].
در پایان این فصل، به علمایی که دارای مجالس املا در بغداد بوده‌اند، اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از: ابوالحسن بن زرقویه بزاز، ابوالحسین بن بشران، ابوالقاسم، ابوالفتح بن ابی‌الفوارس، ابوالقاسم عبدالرحمان بن عبیدالله حرفی، ابوطاهر محمد بن محمد بن محمش زیادی، حاکم ابوعبدالله محمد بن عبدالله حافظ و...[۷].
در فصل دوم، با استفاده از احادیث و روایات، به ویژگیها و آدابی که شایسته است شخص مملی (املاکننده) در هنگام املا رعایت کرده و ملتزم به آنها باشد، اشاره شده است که عبارتند از: نظافت دهان، چیدن ناخن‌ها، کوتاه کردن شارب، مرتب و کوتاه کردن موی سر، نظافت لباس، بر سر گذاشتن عمامه، شانه کردن محاسن، استعمال عطر و بوی خوش، نگاه کردن در آینه، رعایت اقتصاد و وقار در راه رفتن، ابتدا به سلام و عمومیت آن (یعنی حتی به کودکان نیز سلام کند)، منع حضار در مجلس از قیام هنگام دخول وی، ادای دو رکعت نماز قبل از شروع درس، نشستن با خشوع، بهنرمی سخن گفتن، رعایت حسن خلق در برخورد با اصحاب و اهل درس، تحدید و مشخص کردن زمان درس و محافظت بر موعد آن[۸].
در فصل سوم، به نحوه و آداب عقد مجلس املای حدیث اشاره شده است. نویسنده، معتقد است که با استفاده از روایات، چنین استنباط می‌گردد که بهترین مکان برای تشکیل مجلس املای حدیث، مسجد و مخصوصاً مسجد جامع در روز جمعه می‌باشد[۹].
از جمله آدابی که وی رعایت آنها را برای محدث شایسته دانسته و به آنها اشاره کرده است، عبارتند از: رو به قبله نشستن، داشتن طهارت هنگام روایت حدیث، روایت از روی کتاب خود، خواندن سوره‌ای از قرآن قبل از شروع، بلند کردن صدا نسبت به چیزی که قصد املای آن را دارد، بلند نکردن صدا مگر به مقداری که حاضرین در مجلس بشنوند، نشستن بر منبر، شروع با «بسم الله الرحمن الرحيم»، فرستادن صلوات بر رسول‌الله(ص)، ترحم بر استاد خویش و دعا برای وی، عدم روایت مگر از ثقات و اجتناب از روایت از افراد ضعیف، اهل بدعت و افراد هواپرست[۱۰].
فصل چهارم، به بیان استحباب روایت از راویان مشهور و عدول از افراد غیر معروف و مجهول الهویت، فصل پنجم به بیان آدابی که شایسته می‌باشد مستملی بدان‌ها آراسته گردد و فصل ششم، به ذکر آداب کاتب، اختصاص یافته است.[۱۱].
در فصل هفتم، آداب مجالس استملاء بیان شده است که از جمله آنها عبارتند از: عدم عجله طالب در مشی و راه رفتن، اولویت داشتن مشی بر رکوب، عدم تکلف در پوشش، سلام کردن به همه وقتی طالب ببیند جماعتی در نزد مملی است، بیرون آوردن کفشها قبل از دخول به مجلس، نشستن در جایی که مجلس به آنجا منتهی می‌شود، کراهت داشتن نشستن در وسط حلقه درس و نیز در صدر مجلس و بین دو نفر بدون اذن آنها، استحباب جا دادن به تازه‌واردین، کراهت نشستن در جای کسی که قصد بازگشتن دارد، بوسیدن دست استاد، نخوابیدن در مجلس املاء، توجه کامل به استاد و دقت در شنیدن، تواضع برای مملی و..[۱۲].
در فصل هشتم و نهم، به ادوات و آلات مربوط به املا و نسخه‌برداری اشاره و توضیحاتی پیرامون کیفیت و نوع آنها بیان شده است. این آلات عبارتند از: قلم، قلمدان، وسیله تراشیدن قلم، دوات و کاغذ[۱۳].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقیها، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.