كشف الأسرار في شرح الاستبصار

کشف الأسرار في شرح الإستبصار
پدیدآوران	موسوی جزایری، طیب (محقق) مؤسسه علوم آل محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم (محقق) طوسی، محمد بن حسن (نویسنده) جزایری، نعمت‌الله بن عبدالله (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. شرح شرح الاستبصار
ناشر	دار الکتاب
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1408 ق
چاپ	1
موضوع	احادیث احکام احادیث شیعه - قرن 5ق. طوسی، محمد بن حسن، 385 - 460ق. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار - نقد و تفسیر
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏130‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏9‎‏ ‎‏الف‎‏5023

كشف الاسرار فى شرح الاستبصار، تألیف سيّد نعمت‌اللّه جزائرى، از علماى قرن يازدهم هجرى، شرحى بر استبصار شيخ طوسى به زبان عربى، در دو جلد مى‌باشد كه در سال 1099 هجرى به اتمام رسيده است.

ويژگى

محقق شش ويژه‌گى برشمرده است: 1- مؤلف اين كتاب را بعد از كتب مهم خود؛ مانند انوار النعمانيه و شرح التهذيب، و بعد از بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام علامه مجلسى، نوشته و سبب شده تا عصاره و زبده كتاب‌هاى قبل از خود باشد. 2- مشتمل بر جواهر دهگانه، درباره علم حديث و رجال است كه براى هر خواننده حديث لازم مى‌باشد. 3-در بسيارى از مقامات كتاب، شرح مفصل‌ترى نسبت به ساير شروح الاستبصار، انجام گرفته است. 4- سيد به ساير شروحى كه بر استبصار و تهذيب نوشته شده، توجه و نظر داشته است و از آنها نيز استفاده نموده و سعى در تفصيل و تدقيق آنها نموده است. 5- به خود كتب استبصار و تهذيب نيز توجه و اعمال دقت نموده، بيش از آنچه كه علامه مجلسى در ملاذ الاخيار توجه و امعان نظر داشته است. 6- بر خلاف علامه مجلسى كه به مذاهب عامه در شرحش نظر نداشته است، سيد نعمه الله نظر آنان را نيز در شرح خود اشاره نموده است.

ساختار و محتوا

جلد اول، در دو بخش به شرح حال مؤلف و خاندان و فرزندان وى پرداخته و در ضمن آن به تفضيل از سوانح زندگى و آثارش سخن گفته است. كه مفصل‌ترين و سودمندترين شرح حالى است كه از مؤلف تاكنون نوشته شده است. بخش اول مطالبى درباره‌ى مؤلف شامل سيره، شاگردان، اساتيد، سفربه حويزه، شيراز، اصفهان، شوشتر و عتبات عاليات و كرامات و اتفاقات جالب و آموزندهاى كه براى وى افتاده است، چنانچه در سفر كربلا مقدارى از تربت قدم امام حسين(ع) را با تربت‌هاى ديگر از ائمه مخلوط نموده و آن را سرمه‌ى چشم خود مى‌نمايد، از آن پس ديدگانش قوت افزونى بر سابق پيدا مى‌كند و اين تربت را براى خود دواى هر دردى قرار مى‌دهد، شرح حال 4 فرزند وى كه داراى مقامات علمى و درجات معنوى نيز بوده‌اند. و معرفى اجمالى تأليفات سيد، كه در حدود 53 عنوان مى‌باشد. بخش دوم؛ شامل يك خاتمه در وفات وكراماتى كه از قبر سيد نعمت‌الله مشاهده شده، همچنين تصاويرى از مرقد و دست خط ايشان و نيز مقدمه‌ى وى بر كتاب استبصار آمده است.

جلد دوم كتاب، با شرح حالى درباره‌ى شيخ طوسى و تقريظى از سيد محمد موسوى جزايرى آغاز و در ادامه اشاره‌اى به جواهر دهگانه است كه براى هر خواننده حديث لازم مى‌باشد:

جوهر اول: تقسيم حديث به اعتبار راويان به چهار بخش، جوهر دوم در تاريخ تنويع حديث، جوهر سوم درباره‌ى سلوك محمدين ثلاثه (شيخ صدوق، كلينى، طوسى) در اصول اربعه آنان، جوهر چهارم بحث تعارض، جوهر پنجم پيرامون روايت مشايخ از رجال مجهول، جوهر ششم طرق رسيدن به مشايخ، جوهر هفتم درباره‌ى راوى مشترك در سند حديث كه مردد بين مقبول و غير آن است، جوهر هشتم در بيان عده و جماعتى كه در سند كلينى و شيخ (رحمهما الله) وارد شده، جوهر نهم در سبب قبول كردن اخبارى كه از راويان غير امامى نقل شده است از طرف رجاليون شيعه، جوهر دهم در اينكه آيا تقليد از مجتهد ميت جايز است؟

پس از آن، شرح كتاب طهارت استبصار شامل شرح خطبه‌ى شيخ طوسى، شرح آبها و احكام آن در 16 باب و چاه‌ها و احكامشان در 34 باب، انجام مى‌گيرد.

جلد سوم در تتمه احكام چاه‌ها، ابواب غسل‌هاى مستحب و واجب، ابواب جنابت و حيض و نفاس و تيمم و همچنين ابوابى در مورد طهارت لباس و بدن از نجاست.

شرح كتاب به حالت مزجى مى‌باشد و محقق آن در مواردى كه لازم به توضيح بوده است با آوردن شمارهاى، به توضيح بيشتر متن در پاورقى اشاره نموده است.

وضعیت کتاب

تحقيق و تعليق اين كتاب توسط سيّد طيب موسوى جزائرى، از نوادگان مؤلف صورت پذيرفته است. سيد طيب، طى يك جلد به شرح حال سيد نعمه‌الله و فرزندان وى پرداخته كه كتاب حاضر را به سه جلد تبديل كرده است. به گفته‌ى سيد طيب، از قرن دوازدهم به بعد اين اولين شرح و تعليقه‌اى است كه بر كتاب سيد نعمت‌الله نوشته شده است.

پاورقى‌ها جهت توضيح مطالب، از محقق بوده و بيشتر، مربوط به ذكر اسناد است و در پاره‌اى از موارد شامل توضيح و شرح لغات نيز مى‌گردد.

منابع مقاله

متن و مقدمه كتاب.