۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ن‌س' به 'ن‌س'
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') |
جز (جایگزینی متن - 'ن‌س' به 'ن‌س') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
}} | }} | ||
'''ترجمه و شرح برهان شفاء'''، مجموعه درسگفتارهای کتاب فلسفی برهان شفای [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|بوعلی سینا]] توسط [[مصباح یزدی، محمدتقی|محمدتقی مصباح یزدی]] در سالهای 1363 تا 1365ش است که نوارهای آن پیادهسازی شده و در سال 1367ش برای تحقیق و تطبیق به هدف چاپ در قالب کتاب به [[غرویان، محسن|محسن غرویان]] سپرده شده است. محقق، ترجمه‌ای کوتاه و روان از متن هر قسمت که قصد شرح آن بوده را ارائه کرده و سعی کرده به دیگر کتاب‌های منطقی و احیاناً فلسفی هم مراجعه کند. اثر حاضر، شامل متن عربی و ترجمه و شرح فارسی مقاله اول از برهان | '''ترجمه و شرح برهان شفاء'''، مجموعه درسگفتارهای کتاب فلسفی برهان شفای [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|بوعلی سینا]] توسط [[مصباح یزدی، محمدتقی|محمدتقی مصباح یزدی]] در سالهای 1363 تا 1365ش است که نوارهای آن پیادهسازی شده و در سال 1367ش برای تحقیق و تطبیق به هدف چاپ در قالب کتاب به [[غرویان، محسن|محسن غرویان]] سپرده شده است. محقق، ترجمه‌ای کوتاه و روان از متن هر قسمت که قصد شرح آن بوده را ارائه کرده و سعی کرده به دیگر کتاب‌های منطقی و احیاناً فلسفی هم مراجعه کند. اثر حاضر، شامل متن عربی و ترجمه و شرح فارسی مقاله اول از برهان ابن‌سینا است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب «برهان» بخش پنجم از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] و جزء چهارم از منطق ارسطو و مهمترین جزء علم منطق به شمار می‌رود، چه اینکه اگر عقل بشر بر پله‌های برهان صعود نماید و در مناهج برهانی سیر کند، رفیعترین درجات معرفت و بالاترین نوع دانش یعنی علم یقینی و دائمی را احراز خواهد کرد و جنبه دیگر اهمیت برهان، ربط وثیق آن با مباحث انتولوژیک (هستی‌شناسانه) و اپیستمولوژیک (معرفتشناسانه) است که هم ارسطو و هم [[ابن سینا، حسین بن عبدالله| | کتاب «برهان» بخش پنجم از منطق [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] و جزء چهارم از منطق ارسطو و مهمترین جزء علم منطق به شمار می‌رود، چه اینکه اگر عقل بشر بر پله‌های برهان صعود نماید و در مناهج برهانی سیر کند، رفیعترین درجات معرفت و بالاترین نوع دانش یعنی علم یقینی و دائمی را احراز خواهد کرد و جنبه دیگر اهمیت برهان، ربط وثیق آن با مباحث انتولوژیک (هستی‌شناسانه) و اپیستمولوژیک (معرفتشناسانه) است که هم ارسطو و هم [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] به آن توجه اکید داشته‌اند. | ||
کتاب برهان از پیچیدهترین کتب منطق است و فهم مباحث آنچه در منطق ارسطو و چه در منطق شفای | کتاب برهان از پیچیدهترین کتب منطق است و فهم مباحث آنچه در منطق ارسطو و چه در منطق شفای ابن‌سینا نسبت به فهم مباحث دیگر، از صعوبت و دشواری بیشتری برخوردار است. | ||
برهان | برهان ابن‌سینا مشتمل بر چهار مقاله است که می‌توان مقاله سوم و چهارم را به ترتیب تلخیصی از مقالات اول و دوم برهان ارسطو دانست و مواردی از اقتباس مستقیم شیخ از مطالب ارسطو را بهوضوح در این دو مقاله دید و اما مقاله اول و دوم برهان شیخ گرچه از حیث مواد و مطالب شباهتهایی با منطق ارسطو دارد، اما از حیث تنظیم و تدوین فصول، تفاوت چشمگیری با کتاب وی دارد. | ||
[[ابن سینا، حسین بن عبدالله| | [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] در تألیف کتاب برهان هم از ترجمه عربی برهان ارسطو استفاده کرده و هم از ترجمه شروح یونانی آن سود جسته است. نوشته‌اند که نخست اسحق بن حنین برهان ارسطو را تماماً به لغت سریانی ترجمه و سپس ابوبشر متی بن یونس ترجمه اسحق را تعریف کرد. برخی مدعی شده‌اند که ترجمه عربی دیگری را نیز از برهان ارسطو وجود داشته که ابن رشد و معاصر لاتینی وی به نام جرارد (متوفی 1187ق) به آن اشاره کرده‌اند ولی نام مترجم آن مجهول است. بنا به گفته محققان، اولین شارح عربی برهان ارسطو نیز ابوبشر متی بن یونس بوده است و البته کسانی دیگر همچون ثامسطیوس، اسکندر افرودیسی، یحیی نحوی و پدرش، فارابی و کندی نیز شروحی بر برهان ارسطو نگاشته‌اند. | ||
آنچه مسلم است این است که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] به ترجمه عربی برهان ارسطو و شروح عربی آن دست یافته و از آنها استفاده کرده است اما تعیین اینکه کدام ترجمه و کدام شرح در دسترس وی بوده چندان سهل نیست. | آنچه مسلم است این است که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] به ترجمه عربی برهان ارسطو و شروح عربی آن دست یافته و از آنها استفاده کرده است اما تعیین اینکه کدام ترجمه و کدام شرح در دسترس وی بوده چندان سهل نیست. | ||
شاید برخی چنین بپندارند که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله| | شاید برخی چنین بپندارند که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] را بیشتر باید شارح و مفسر برهان دانست تا مؤلف آن، اما چنین قضاوتی درباره وی منصفانه نیست؛ زیرا شیخ درعینحال که شارح است ناقد نیز میباشد و با اینکه مقتبِس است مقلد نمیباشد. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] در کتابِ برهانِ خود از محدوده مباحث برهان ارسطو فراتر رفته، بحثهایی در مقولات علمالنفس، طبیعیات و متافیزیک نیز آورده است. [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] در این کتاب از هیچ کوششی در دقت در تعبیر، رعایت روانی و سادگی لغات، تبیین و توضیح آرا، ترتیب و تسلسل منطقی مباحث، پرهیز از تکرار مطالب، دریغ نکرده است؛ اما درعینحال سبک نگارش او خالی از گنگی و اندکی غموض و ابهام نیست و این نکته‌ای است که در همه تألیفات [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]]- بهجز اشارات و تنبیهات- مشاهده می‌شود. کتاب اشارات و تنبیهات [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] بهویژه چهار نمط اخیر آن از سبک نگارش زیبا و ویژه‌ای برخوردار است که نظیر آن در کتب دیگر وی مشاهده نمی‌شود.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، صفحات الف تا پ</ref> | ||
اثر حاضر، شامل متن، ترجمه و شرح مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله| | اثر حاضر، شامل متن، ترجمه و شرح مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] است. کتاب برهان شفا در سالهای 1363 تا 1365ش توسط [[مصباح یزدی، محمدتقی|آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی]] در مؤسسه در راه حق قم تدریس می‌شده است. نوارهای ضبطشده آن دروس پیادهسازی شده و در سال 1367ش برای تحقیق و تنظیم به جهت چاپ در قالب کتاب به [[غرویان، محسن|محسن غرویان]] سپرده شده است. در ابتدا قرار بر این بوده که صرفاً آنچه از نوار پیاده شده، ویرایش و سپس به دست چاپ سپرده شود؛ اما پس از ویراستاری درس اول، بهتر آن دیده شده که پس از آوردن متن، ترجمه‌ای معادل متن، بهصورت روان نوشته شود و پسازآن مطالبی که محتاج شرح و توضیحاند با عناوین خاص و با شماره‌های مسلسل در بندهای جداگانه تنظیم شوند تا دستیابی به مطالب و مراجعه به آنها برای خوانندگان آسان گردد. [[غرویان، محسن|محسن غرویان]]، علاوه بر این امر در هر بحثی از مطالب کتاب سعی کرده به کتب منطقی دیگر و احیاناً کتاب‌های فلسفی نیز مراجعه کند و در موارد لازم بحثها را بهصورتی تطبیقی، بررسی و نقد کند.<ref>ر.ک: همان، صفحه پ</ref> | ||
مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله| | مقاله اول از برهان [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] که ترجمه و شرح نام عنوان مقاله حاضر است مشتمل بر دوازده فصل به شرح زیر است: | ||
===فصل اول=== | ===فصل اول=== | ||
فصل اول درباره غرض از فن برهان منعقد شده است، اگرچه در برهان ارسطو نظیر چنین فصلی دیده نمی‌شود، ولی بسیاری از مباحث این فصل ریشه در مطالب ارسطو دارد. موضوعات جزئی این فصل عبارتند از: | فصل اول درباره غرض از فن برهان منعقد شده است، اگرچه در برهان ارسطو نظیر چنین فصلی دیده نمی‌شود، ولی بسیاری از مباحث این فصل ریشه در مطالب ارسطو دارد. موضوعات جزئی این فصل عبارتند از: | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
این فصل درباره جایگاه و مرتبت فن برهان است و همانند فصل اول؛ نظیری در برهان ارسطو نداد. موضوعات جزئی این فصل عبارتند از: | این فصل درباره جایگاه و مرتبت فن برهان است و همانند فصل اول؛ نظیری در برهان ارسطو نداد. موضوعات جزئی این فصل عبارتند از: | ||
# غرض از منطق بهطورکلی، این است که انسان با تحصیل آن به حق و یقین برسد و چون برهان مفید حق و یقین است، پس بر دیگر فنون مقدم است. | # غرض از منطق بهطورکلی، این است که انسان با تحصیل آن به حق و یقین برسد و چون برهان مفید حق و یقین است، پس بر دیگر فنون مقدم است. | ||
# به نظر کسانی که جدل را مقدم بر برهان می‌دانند و نظر | # به نظر کسانی که جدل را مقدم بر برهان می‌دانند و نظر ابن‌سینا در این مسئله. | ||
# نسبت قیاس مطلق با برهان. | # نسبت قیاس مطلق با برهان. | ||
# تقدم زمانی جدل و مغالطه و خطابه بر برهان. | # تقدم زمانی جدل و مغالطه و خطابه بر برهان. | ||
===فصل سوم=== | ===فصل سوم=== | ||
این فصل درباره این مطلب است که هر تعلیم و تعلم ذهنی، مسبوق به علمی پیشین است. تقریباً تمام مطالبی که | این فصل درباره این مطلب است که هر تعلیم و تعلم ذهنی، مسبوق به علمی پیشین است. تقریباً تمام مطالبی که ابن‌سینا در این فصل آورده پیرامون نخستین جمله فصل اول از مقاله اول برهان ارسطو است. مطلب دیگری که ارسطو در فصل مذکور آورده، کیفیت رسیدن به مجهول از معلوم است که [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخالرئیس]] در فصل ششم از مقاله حاضر بدان پرداخته است. علاوه بر مطلب فوق، مطالب دیگری نیز در فصل سوم آمده که عبارتند از: | ||
# انواع تعلیم و تعلم: تعلم صناعی، تلقینی، تأدیبی، تقلیدی و تنبیهی. معنای تعلیم و تعلم ذهنی و فکری و فرق این دو. طرح نظر کسانی که کسب حسی را فکر نمی‌دانند. | # انواع تعلیم و تعلم: تعلم صناعی، تلقینی، تأدیبی، تقلیدی و تنبیهی. معنای تعلیم و تعلم ذهنی و فکری و فرق این دو. طرح نظر کسانی که کسب حسی را فکر نمی‌دانند. | ||
# مقدمات تصور و تصدیق. | # مقدمات تصور و تصدیق. | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
# علیت حد وسط در قیاس. نظیر این بحث در فصل سیزدهم از مقاله اول و فصل هجدهم از مقاله دوم برهان ارسطو میبینید. | # علیت حد وسط در قیاس. نظیر این بحث در فصل سیزدهم از مقاله اول و فصل هجدهم از مقاله دوم برهان ارسطو میبینید. | ||
ابن‌سینا علاوه بر آنچه در این فصل پیرامون مبادی برهان آورده است، در فصل دوازدهم از همین مقاله و فصل اول از مقاله دوم بهطور وافی دراینباره بحث کرده است. همچنین در فصل هفتم از مقاله اول و فصل سوم از مقاله سوم بهتفصیل پیرامون برهان «لم» سخن گفته است. | |||
===فصل ششم=== | ===فصل ششم=== | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
این فصل پیرامون شناخت احکام بدون سبب و درباره استقراء و تجربه و نتایج این دو است. به نالوطیقای اولی (قیاس) ارسطو مقاله دوم فصل بیست و سوم مراجعه شود. | این فصل پیرامون شناخت احکام بدون سبب و درباره استقراء و تجربه و نتایج این دو است. به نالوطیقای اولی (قیاس) ارسطو مقاله دوم فصل بیست و سوم مراجعه شود. | ||
اهم مسائلی که | اهم مسائلی که ابن‌سینا در این فصل بدانها پرداخته عبارتند از: | ||
# قضایای بین و غیر بین و ویژگیهای آنها. | # قضایای بین و غیر بین و ویژگیهای آنها. | ||
# فرق تجربه و استقراء و کیفیت علم حاصل از تجربه. | # فرق تجربه و استقراء و کیفیت علم حاصل از تجربه. | ||
===فصل دهم=== | ===فصل دهم=== | ||
این فصل درباره این است که چگونه اخص می‌تواند علت انتاج اعم باشد و بیشتر به بحث کلیات خمس مربوط است تا باب برهان؛ و لذا مباحث این فصل ارتباط زیادی با مباحث فصل نهم از کتاب مدخل | این فصل درباره این است که چگونه اخص می‌تواند علت انتاج اعم باشد و بیشتر به بحث کلیات خمس مربوط است تا باب برهان؛ و لذا مباحث این فصل ارتباط زیادی با مباحث فصل نهم از کتاب مدخل ابن‌سینا دارد. | ||
اهم مباحث مطروحه در این فصل عبارتند از: | اهم مباحث مطروحه در این فصل عبارتند از: | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۶: | ||
===فصل یازدهم=== | ===فصل یازدهم=== | ||
این فصل درباره شروط مقدمات برهان است. به مقاله اول فصل دوم از برهان ارسطو مراجعه شود. | این فصل درباره شروط مقدمات برهان است. به مقاله اول فصل دوم از برهان ارسطو مراجعه شود. ابن‌سینا در این فصل مطالبی پیرامون معنای اقدمیت و اعرفیت نسبت به ما و طبیعت، طبیعت کلیه عالم و مقاصد و غایات آن و... آورده است که در فصل مذکور از برهان ارسطو چنین بحثهایی دیده نمی‌شود. وی تنها در مطلع کتاب طبیعیات خود بهطور کوتاه بدین مطلب اشاره نموده، می‌گوید: ان الطریقة الطبیعیة... | ||
اهم مطالب این فصل عبارتند از: | اهم مطالب این فصل عبارتند از: | ||
| خط ۱۵۱: | خط ۱۵۱: | ||
# اصل موضوع و اسامی مختلف آن. | # اصل موضوع و اسامی مختلف آن. | ||
# تفاوت علوم در بهکارگیری انواع مبادی. | # تفاوت علوم در بهکارگیری انواع مبادی. | ||
# فرق اصل موضوع با مصادره، نمونه‌ای از اقتباس مستقیم | # فرق اصل موضوع با مصادره، نمونه‌ای از اقتباس مستقیم ابن‌سینا از کلام ارسطو و مناقشه آن. به فصل دهم مقاله اول از برهان ارسطو مراجعه شود. | ||
# مقدمات برهانی برای مطالب ضروری – مغالطات برهانی – مقدمات مغالطی جدلی. به فصل ششم مقاله اول از برهان ارسطو مراجعه شود.<ref>ر.ک: همان، صفحه ت-خ</ref> | # مقدمات برهانی برای مطالب ضروری – مغالطات برهانی – مقدمات مغالطی جدلی. به فصل ششم مقاله اول از برهان ارسطو مراجعه شود.<ref>ر.ک: همان، صفحه ت-خ</ref> | ||