كتاب الحيدة: تفاوت میان نسخه‌ها

# عبدالعزیز از بشر می‎پرسد که دلیل تو بر اینکه قرآن مخلوق است چیست؟ بشر می‌گوید: قرآن شیء است و به نص قرآن هر چیزی مخلوق است. سپس عبدالعزیز می‌گوید: «اگر منظور تو از اینکه قرآن شیء است، این است که موجود است و معدوم نیست، بله شیء است؛ اما اگر منظور تو این است که شیء اسمی برای قرآن است و قرآن مانند اشیاء دیگر است، خیر». معنای سخن عبدالعزیز این است که جاری می‌شود بر کلام الهی همان که خداوند بر خودش جاری کرده است. خداوند شیء را یکی از اسامی خود قرار نداده، بلکه نفسش را اکبر اشیاء دانسته و خود را از اشیاء مخلوقه خارج کرده و گفته است: '''ليس كمثله شيء''' (الشوری: 11) و اسامی خود را در کتابش برشمرده و خود را به «شیء» نام نبرده است؛ پس اگر شیء دلالت بر اثبات وجود می‌کند، کلام الهی شیء است؛ اما اگر دلالت بر اشیاء مخلوقه می‌کند، کلام الهی خارج از آن است<ref>ر.ک: همان، ص30-29</ref>‎.

# مناظره در ادامه بر مسئله علم می‎چرخد. عبدالعزیز به آیاتی از قرآن کریم اشاره می‌کند که بر علم خدا دلالت دارد و از بشر درباره آن می‎پرسد. بشر از جواب طفره می‎رود و می‌گوید: معنای علم الهی آن است که جهل ندارد. در حقیقت بشر به سؤال عبدالعزیز پاسخ نمی‎دهد. در قرآن و سنت و لغت عرب مثال‎های فراوانی از طفره رفتن مخاطب از جواب، به جهت ترس از واقع شدن در دام پرسشگر وجود دارد. اینجاست که عبدالعزیز بر بشر اشکال کرده و می‌گوید: با نفی بدی، مدح اثبات نمی‌شود. خداوند تعالی در کتابش هیچ ملک یا نبی یا مؤمنی را با نفی جهل از او، مدح نمی‌کند؛ بلکه او را به اثبات علم برای او مدح می‌کند. پس هرکس اثبات کند علم را جهل را نفی کرده، اما هرکس جهل را نفی کند، علم را اثبات نکرده است. در حقیقت بشر پاسخ عبدالعزیز را نداد؛ چراکه ترسید از اینکه از او پرسیده شود که آیا علم خداوند داخل در اشیاء مخلوق است؟ پس اگر علم خداوند مخلوق است، خداوند قبل از خلق علم، شبیه به آفریده‎هایش که از شکم مادرهایشان بدون اینکه چیزی بدانند خارج می‌شوند، بوده است و هر موجودی که وجودش بر علمش مقدم باشد، در مابین وجودش تا حدوث علم جاهل است.