ينابيع الحكمة؛ چشمه‌سار معرفت

‏ینابیع الحکمه = چشمه سار معرفت

نام کتاب	‏ینابیع الحکمه = چشمه سار معرفت
نام های دیگر کتاب	ینابیع الحکمه = چشمه سار معرفت : برگزیده روایات در قضایا و حکایات چشمه سار معرفت
پدیدآورندگان	حجازی، علیرضا (مترجم) حجازی، محمد رضا‏ (نويسنده)
زبان	فارسی عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏136‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏3‎‏ی‎‏9
موضوع	احادیث شیعه - قرن 14
ناشر	دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1382 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19963AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى:

«ينابيع الحكمة (چشمه‌سار معرفت)» اثر سيد محمد رضا حجازى، با ترجمه سيد على رضا حجازى، مجموعه‌اى حديثى است كه دربردارنده رويدادها، داستان‌ها و حكاياتى از آغاز خلقت درباره‌ى پيامبران، امامان، علما و شخصيت‌هاى مختلف مى‌باشد كه به زبان عربى به همراه ترجمه فارسى در سال 1410ق نوشته شده است.

هدف نويسنده از تدوين اين اثر، جمع‌آورى و ارائه احاديث اخلاقى است كه به صورت داستان مى‌باشند.

ساختار:

كتاب با دو مقدمه از مترجم و نويسنده در اشاره به روش ترجمه و چند نكته پيرامون اثر حاضر، آغاز و مطالب در پنج فصل و هر فصل در چند باب و در مجموع در 77 باب ارائه شده است.

روايات اين مجموعه، از كتاب‌هاى فراوان حديثى نقل شده كه البته صحت تمامى آن‌ها از نظر نقل و سند، مورد قبول همگان نيست، لكن نويسنده معتقد است با توجه به اينكه اكثر اين روايات و احاديث متضمن مواعظ، عبرت‌ها، پندها و اندرزهاست، در پرتو قرائن خارجى و مفاد عالى و مضامين اكثر آن‌ها، امكان اطمينان به اغلب آن‌ها وجود دارد. در عين حال، سعى شده كه اسناد و مصادر احاديث، عيناً در تمام روايات، با ذكر مجلد و شماره صفحه، يادآورى شود تا مراجعه به اصل براى ارباب تحقيق و پژوهشگران آسان گردد.

هدف از تنظيم اين مجموعه، جمع‌آورى و ارائه احاديث اخلاقى در عرضه مواعظ و حكمت‌هايى است كه با پيامبران و اولياء(ع) مرتبط است؛ احاديثى كه به صورت داستان و حكايت آمده است. بنابراين رواياتى كه اين دو ويژگى را داشته، گزيده شده است و اگر در اين مجموعه، بيان يا نقلى از امت‌ها و پيامبران پيشين آمده، فقط به ذكر جوانب تاريخى و داستانى آنان اكتفا شده، چرا كه اين دو ويژگى در آن‌ها وجود داشته است و از بيان تفصيلى يا تاريخى ديگر امور آن، صرف‌نظر شده است.

برخى از منابع كتاب، ترجمه شده و حتى پاره‌اى از اين منابع، با چندين قلم از سوى مترجمان قديم و جديد به زبان فارسى چاپ و منتشر شده است. از اين رو مترجم، ترجمه خود را در اين موارد با برگردان‌هاى ديگر مطابقت داده و از آن‌ها بهره‌ها برده است.

گزارش محتوا:

در باب اول كتاب در شش فصل زير، قضايايى ذكر شده كه بين آفريدگار و آفريدگان اتفاق افتاده است. هر يك از اين ابواب، به يك مورد اختصاص يافته كه به ترتيب عبارت است از:

خداوند، قضايايى كه بين خداوند و فرشتگان واقع شده است، قضايايى كه بين فرشتگان اتفاق افتاده است، قضايايى است كه بين فرشتگان و مردم اتفاق افتاده، اتفاقات بين خداوند و شيطان و ششم قضاياى بين خداوند و انسان.

در فصل دوم، سرگذشت پيامبران(ع) بيان شده است. اين پيامبران عبارتند از: حضرت آدم، ادريس، نوح، ابراهيم، اسماعيل، لوط، ذى القرنين، يعقوب، يوسف، ايوب، شعيب، موسى، حزقيل، لقمان، داود، سليمان، يحيى، عيسى، دانيال، يونس، عزيز(ع) و داستان اصحاب كهف، رقيم و بنى اسرائيل.

در فصل سوم، قضاياى پيامبر(ص) با اصحابشان بيان شده است. به عنوان نمونه در روايتى چنين آمده كه روزى پيامبر(ص) بر كوه صفا بالا رفته و به جبرئيل فرمود: اى جبرئيل، سوگند به خدايى كه تو را به حق بر من فرستاد، براى آل محمد نه مشتى گندم هست و نه قدرى آرد جو و هنوز سخن آن حضرت تمام نشده بود كه ناگهان از آسمان صداى فرو ريختن شنيده شد كه آن حضرت را نگران ساخت، از جبرئيل پرسيد: فرمان الهى است كه قيامت برپاشود؟ گفت نه! اين اسرافيل است كه شنيدن كلامت بر تو فرود مى‌آيد. پس اسرافيل عرضه كرد: خداى عزوجل سخن تو را شنيد و مرا با كليدهاى زمين فرستاد و به من فرمان داد تا به خدمت تو آورم و عرضه كنم كه اگر مى‌خواهى كوه‌هاى تهامه را براى تو زمرّد و ياقوت كنم و اگر بخواهى پيامبرى پادشاه باش و اگر خواهى، پيامبرى بنده. پس جبرئيل اشارت كرد كه براى خدا تواضع كن و پيامبر سه مرتبه فرمود: پيامبرى بنده.

در فصل چهارم، قضاياى مربوط به ائمه(ع) بيان و آخرين فصل، به قضاياى مربوط به برزخ و معاد، اختصاص يافته است.

علماى دين و راهنمايان جامعه بشرى، به هنگام بيان مواعظ و نكات اخلاقى و تربيتى، با بهره بردن از قصص و حكايات اخلاقى كه موجب تنبه و بيدارى نفس‌هاى غفلت‌زده و بى‌خبر مى‌شوند، به مواعظ و ارشادات خويش، جذابيت بيشترى مى‌بخشند. در پهنه اخلاق و تربيت، كتاب‌هاى فراوانى بين شيعه و اهل سنت تأليف گشته است، اما در نظر داشتن اين جهت تربيتى، شايد امتياز ويژه‌اى باشد كه اين اثر را از ديگر كتاب‌هاى روايى و حديثى متمايز ساخته است.

وضعيت كتاب:

فهرست مطالب در ابتداى كتاب و فهرست آيات، اذكار و ادعيه مذكور در متن و فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب.

نويسنده مقاله:

عباس مكرمى