مدخل و درآمد علم کلام: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د'
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۲۳: خط ۲۳:
'''مدخل و درآمد علم کلام'''، اثر [[ربانی گلپایگانی، علی|علی ربابی گلپایگانی]] (معاصر)، تدوین دوباره مقالاتی است که در مجله کیهان اندیشه به‎ چاپ رسیده و بنا به گفته مؤلف، متن درسی (رشته تخصصی کلام) در‎ حوزه علمیه قم است.
'''مدخل و درآمد علم کلام'''، اثر [[ربانی گلپایگانی، علی|علی ربابی گلپایگانی]] (معاصر)، تدوین دوباره مقالاتی است که در مجله کیهان اندیشه به‎ چاپ رسیده و بنا به گفته مؤلف، متن درسی (رشته تخصصی کلام) در‎ حوزه علمیه قم است.


مؤلف در مقدمه ضمن انتقاد از مستشرقینی که مباحث کلامی را متأثر از فلسفه مسیحی و یونانی می‎دانند، هدف از تألیف کتاب را «بازشناسی تاریخ و هویت واقعی علم کلام اسلامی» در یک «متن منسجم و هماهنگ و کاملاً بی‎سابقه» معرفی می‎کند<ref>ر.ک: سبحانی، محمدتقی، ص62</ref>.
مؤلف در مقدمه ضمن انتقاد از مستشرقینی که مباحث کلامی را متأثر از فلسفه مسیحی و یونانی می‌دانند، هدف از تألیف کتاب را «بازشناسی تاریخ و هویت واقعی علم کلام اسلامی» در یک «متن منسجم و هماهنگ و کاملاً بی‎سابقه» معرفی می‎کند<ref>ر.ک: سبحانی، محمدتقی، ص62</ref>.


==ساختار==
==ساختار==
خط ۲۹: خط ۲۹:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
فصل اول کتاب به اقسام تعریف علوم اختصاص یافته است. نویسنده در این فصل به مباحث مقدماتی می‎پردازد. ایشان بعد از هدف از تعریف علوم، سه نوع از تعریف، یعنی تعریف به‎واسطه موضوع، تعریف به‎واسطه غایت و تعریف بر پایه اسلوب معرفت را توضیح می‎دهد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9-14</ref>.
فصل اول کتاب به اقسام تعریف علوم اختصاص یافته است. نویسنده در این فصل به مباحث مقدماتی می‎پردازد. ایشان بعد از هدف از تعریف علوم، سه نوع از تعریف، یعنی تعریف به‎واسطه موضوع، تعریف به‎واسطه غایت و تعریف بر پایه اسلوب معرفت را توضیح می‌دهد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص9-14</ref>.


نویسنده در فصل دوم و سوم به موضوع و تعریف علم کلام پرداخته است. ایشان درباره موضوع علم کلام می‎گوید: اگر جهت جامع مسائل کلامی را در نظر بگیریم، موضوع علم کلام، ذات و صفات الهی است و اگر موضوعات مختلف مسائل کلامی را مورد توجه قرار دهیم، موضوع علم کلام، اوضاع شریعت و عقاید دینی است<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>.
نویسنده در فصل دوم و سوم به موضوع و تعریف علم کلام پرداخته است. ایشان درباره موضوع علم کلام می‎گوید: اگر جهت جامع مسائل کلامی را در نظر بگیریم، موضوع علم کلام، ذات و صفات الهی است و اگر موضوعات مختلف مسائل کلامی را مورد توجه قرار دهیم، موضوع علم کلام، اوضاع شریعت و عقاید دینی است<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>.
خط ۳۷: خط ۳۷:
فصل چهارم، درباره اهداف علم کلام و منزلت متکلمان است. نویسنده چهار فایده برای علم کلام ذکر می‎کند، سپس می‎گوید: متکلمان راستین، پرچم‎داران دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام بوده و عهده‎دار رسالت تبلیغی و ارشادی پیامبران هستند و این منصب، بار سنگینی از مسئولیت را بر دوش آنان می‎گذارد که هرگاه با تعهد لازم به انجام آن همت گمارند، پاداشی عظیم را از جانب خداوند بزرگ دریافت خواهند نمود<ref>ر.ک: همان، ص52-53</ref>.
فصل چهارم، درباره اهداف علم کلام و منزلت متکلمان است. نویسنده چهار فایده برای علم کلام ذکر می‎کند، سپس می‎گوید: متکلمان راستین، پرچم‎داران دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام بوده و عهده‎دار رسالت تبلیغی و ارشادی پیامبران هستند و این منصب، بار سنگینی از مسئولیت را بر دوش آنان می‎گذارد که هرگاه با تعهد لازم به انجام آن همت گمارند، پاداشی عظیم را از جانب خداوند بزرگ دریافت خواهند نمود<ref>ر.ک: همان، ص52-53</ref>.


او روایاتی را که در مذمت متکلمین آمده، ناظر به کلام جدلی می‎داند و می‎گوید: گروهی ناآزموده و فاقد صلاحیت کافی که خود را متکلم دانسته، به خود اجازه می‎دادند که در همه زمینه‎ها به تفکر و مناظره بپردازند و این روش نادرستی بود که از آن در منابع روایی نهی شده است<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>.
او روایاتی را که در مذمت متکلمین آمده، ناظر به کلام جدلی می‌داند و می‎گوید: گروهی ناآزموده و فاقد صلاحیت کافی که خود را متکلم دانسته، به خود اجازه می‌دادند که در همه زمینه‎ها به تفکر و مناظره بپردازند و این روش نادرستی بود که از آن در منابع روایی نهی شده است<ref>ر.ک: همان، ص56</ref>.


تاریخ پیدایش اصطلاح کلام، دلیل نام‎گذاری علم عقاید به علم کلام، علم اصول دین، فقه اکبر و توحید و صفات، از مباحث فصل پنجم کتاب است<ref>ر.ک: همان، ص63-73</ref>.
تاریخ پیدایش اصطلاح کلام، دلیل نام‎گذاری علم عقاید به علم کلام، علم اصول دین، فقه اکبر و توحید و صفات، از مباحث فصل پنجم کتاب است<ref>ر.ک: همان، ص63-73</ref>.
خط ۵۵: خط ۵۵:
پس ‎از این دو فرقه، فرقه کلامی دیگری به نام «مرجئه» به وجود آمدند و در اوایل قرن دوم هجری، مذهب کلامی «معتزله»، توسط واصل بن عطاء (متوفی 131ق) پدید آمد<ref>ر.ک: همان، ص140</ref>.
پس ‎از این دو فرقه، فرقه کلامی دیگری به نام «مرجئه» به وجود آمدند و در اوایل قرن دوم هجری، مذهب کلامی «معتزله»، توسط واصل بن عطاء (متوفی 131ق) پدید آمد<ref>ر.ک: همان، ص140</ref>.


نویسنده در ادامه، سه مرحله از پیدایش تا تکامل فرقه‎های کلامی را مورد بحث و بررسی قرار می‎دهد. ایشان مهم‎ترین عوامل پیدایش کلام اسلامی را عوامل داخلی می‎داند و عواملی همچون ارتباط مسلمانان با ملل و نحل مختلف را از عوامل خارجی می‎داند که در پیدایش یا تحول کلام اسلامی تأثیر داشته است<ref>ر.ک: همان، ص154</ref>.
نویسنده در ادامه، سه مرحله از پیدایش تا تکامل فرقه‎های کلامی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. ایشان مهم‎ترین عوامل پیدایش کلام اسلامی را عوامل داخلی می‌داند و عواملی همچون ارتباط مسلمانان با ملل و نحل مختلف را از عوامل خارجی می‌داند که در پیدایش یا تحول کلام اسلامی تأثیر داشته است<ref>ر.ک: همان، ص154</ref>.


نویسنده در فصل دهم به تطور علم کلام و طرح مسائل جدید پرداخته است. مقصود از تحول و پویایی علم کلام این است که متکلم، مسائل جدید کلامی را به‎خوبی بشناسد و با بهره‎گیری از روش‎های مناسب به بررسی آن‎ها بپردازد<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>؛ البته باید به این مسئله نیز توجه داشت که چون گاهی مسائل جدید، مبتنی بر مبانی علمی و فلسفی نوین می‎باشند، شناخت آن مسائل متوقف بر شناخت مبانی آن‎ها است و حقیقت کلام جدید نیز چیزی جز این آگاهی‎های جدید برای پاسخگویی به مسائل نوین کلامی نیست<ref>ر.ک: همان، ص160</ref>.
نویسنده در فصل دهم به تطور علم کلام و طرح مسائل جدید پرداخته است. مقصود از تحول و پویایی علم کلام این است که متکلم، مسائل جدید کلامی را به‎خوبی بشناسد و با بهره‎گیری از روش‎های مناسب به بررسی آن‎ها بپردازد<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>؛ البته باید به این مسئله نیز توجه داشت که چون گاهی مسائل جدید، مبتنی بر مبانی علمی و فلسفی نوین می‎باشند، شناخت آن مسائل متوقف بر شناخت مبانی آن‎ها است و حقیقت کلام جدید نیز چیزی جز این آگاهی‎های جدید برای پاسخگویی به مسائل نوین کلامی نیست<ref>ر.ک: همان، ص160</ref>.


نویسنده، دلایل تطور علم کلام را چنین شرح می‎دهد: برخی از مسائل کلامی تحت تأثیر مسائل فلسفی قرار گرفته و نیز برخی از آراء علمی در سرنوشت معرفت‎های دینی و کلامی تأثیر نهاده و سبب تحول آن‎ها شده است؛ علاوه بر آن، مسائل اجتماعی و سیاسی نیز در این تطور، نقش بسزایی داشته است<ref>ر.ک: همان، ص162</ref>.
نویسنده، دلایل تطور علم کلام را چنین شرح می‌دهد: برخی از مسائل کلامی تحت تأثیر مسائل فلسفی قرار گرفته و نیز برخی از آراء علمی در سرنوشت معرفت‎های دینی و کلامی تأثیر نهاده و سبب تحول آن‎ها شده است؛ علاوه بر آن، مسائل اجتماعی و سیاسی نیز در این تطور، نقش بسزایی داشته است<ref>ر.ک: همان، ص162</ref>.


نویسنده در فصل پایانی کتاب با عنوان جایگاه تفکر عقلی در الهیات، مقاله‎ای را که با مراجعه به آثار شهید مطهری، تنظیم نموده، عرضه کرده است<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>.
نویسنده در فصل پایانی کتاب با عنوان جایگاه تفکر عقلی در الهیات، مقاله‎ای را که با مراجعه به آثار شهید مطهری، تنظیم نموده، عرضه کرده است<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش