ثلاث رسائل: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'دواني، محمد بن اسعد' به 'دوانی، محمد بن اسعد')
    جز (جایگزینی متن - 'اي ' به 'ای ')
    خط ۱۳: خط ۱۳:
    | کد کنگره =
    | کد کنگره =
    | ناشر =  
    | ناشر =  
    آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى  
    آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهای اسلامى  
    | مکان نشر =ايران - مشهد مقدس
    | مکان نشر =ايران - مشهد مقدس
    | سال نشر = |مجلد1: 1411ق ,  
    | سال نشر = |مجلد1: 1411ق ,  

    نسخهٔ ‏۱۷ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۴۷

    ثلاث رسائل
    ثلاث رسائل
    پدیدآوراندوانی، محمد بن اسعد (نویسنده)

    سهروردی، یحیی بن حبش (نویسنده)

    تویسرکانی، سید احمد(محقق)
    عنوان‌های دیگرهياکل النور
    ناشرآستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهای اسلامى
    مکان نشرايران - مشهد مقدس
    چاپ1
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    ثلاث رسائل، مجموعه سه کتاب از جلال‎الدین محمد بن اسعد دوانی است که یک رساله از شهاب‎الدین سهروردی (شیخ اشراق)، نیز به آن ضمیمه شده است.

    این مجموعه که به تحقیق دکتر سید احمد تویسرکانیرسیده است، حاوی موضوعات مختلف فلسفی، منطقی، کلامی، ریاضی، فقهی، اصولی و... می‎باشد.

    ساختار

    در این اثر، سه کتاب «تفسير سورة الكافرون»، «شواكل الحور في شرح هياكل النور» و «رسالة أنموذج العلوم» گرد آمده و در ذیل آنها هياكل النور نیز ذکر شده است؛ چون شواكل الحور در شرح هياكل النور نوشته شده و مصحح لازم دیده که اصل کتاب را هم در کنار شرح دوانی ذکر کند.

    پیش از ذکر این سه کتاب، محقق مقدمه مفصلی شامل گزارش مختصری از هر رساله و بیوگرافی مختصری از شیخ اشراق و مفصلی از دوانی نوشته است.

    گزارش محتوا

    محقق کتاب در مقدمه‎ای که برای این مجموعه نوشته، مطالب کتاب‎های مذکور در آن را چنین توصیف می‎کند: «تفسير سورة الكافرون، تاکنون چاپ نشده و نسخه‎های آن نادر و کمیاب است... مؤلف، این تفسیر را به سال 905 در یکی از جزایر جرون (بندرعباس) نگاشته، چنان‎که خود در آغاز به آن اشاره فرموده است، با این مضمون: مطالب این کتاب، نکات و مسائلی است متعلق به سوره‎ای که معادل با یک‎چهارم از قرآن است. برخی از این نکات، از مطالبی هستند که آنها را از تفاسیری که میان علمای زمانه‎ متداول بوده، استخراج کرد‎ه‎ام و برخی دیگر از استنتاجات فکری خودم می‎باشد و تاکنون شایع نبوده است. آن را در یکی از جزایر جرون - که خداوند آن را و بقیه سرزمین‎های مسلمانان را از آفات دوران مصون بدارد - در ماه‎های سال 905 نگاشته‎ام[۱].

    دومین کتاب این مجموعه، در شرح کتاب «هياكل النور» شیخ اشراق نوشته شده است. محقق دوانی، در یازدهم ماه شوال 872 از نگارش این رساله فراغت یافته و آن را به سلطان محمود کجراتی، ملقب به خواجه جهان تقدیم داشته است.

    مطالب «هياكل النور»، بر مبنای حکمت اشراق در هفت هیکل تنظیم یافته است:

    1. هیکل اول، ‎در بیان جسم و هیئت آن و ارتباط بین آن دو.
    2. هیکل دوم، ‎پیرامون اثبات تجرد نفس و قوای آن و رابطه نفس ناطقه انسانی با خداوند متعال از دیدگاه اشراق.
    3. هیکل سوم، ‎در بیان وجوب و امکان و امتناع.
    4. هیکل چهارم، ‎که مفصل‎ترین هیاکل است، در پنج فصل آمده: فصل اول، ‎در اثبات یگانگی واجب‌الوجود؛ فصل دوم، ‎در اثبات وجود واجب‌الوجود، از طریق اثبات نفس ناطقه؛ فصل سوم، ‎در بیان قاعده الواحد و کیفیت صدور کثرت از مبدأ واحد؛ فصل چهارم، ‎در اثبات عوالم سه‎گانه (عالم عقل، ‎عالم نفس و ‎عالم جسم)؛ فصل پنجم، ‎در بیان ازلیت فعل خداوند تبارک و تعالی.
    5. هیکل پنجم، ‎در بیان حدوث و قدم و رابطه بین جهان و خداوند.
    6. هیکل ششم، ‎در بیان بقای نفس پس از فساد بدن و احوال آن.
    7. هیکل هفتم، ‎در بیان اتصال و پیوند نفس ناطقه انسانی پس از مفارقت بدن به عالم ملکوت[۲].

    هیکل - ‎به فتح اول و سوم و سکون دوم - اصل لغت عبری است به کسر اول، به معنای «قصر»، «معبد». یهود این کلمه را به معنای «خانه خدا» استعمال می‎کردند که سلیمان آن را بنا کرده بود و در عربی به معنای «ستبر و درشت از هر چیزی» و «اسب ستبر و بلند» و «گیاه برآمده و بالیده» و «کالبد و پیکر» و «بنای رفیع و بلند» و «ساختمانی بلند و عظیم که درون آن به طلا و جواهرات مزین و آراسته باشد و در آن عبادت خدایان کنند و یا در آن بت نهند» و «خانه ترسایان که در آن صورت مریم(ع) باشد» و یا «کلیسای ایشان» به‎کار رفته است.[۳].

    علامه دوانی در شرح هیاکل می‎فرماید: هیکل، در اصل به معنای «صورت» است و حکمای باستان بر این عقیده بودند که ستارگان‎ ظل و نمودی هستند از انوار مجرده و برای هریک از سیارات سبعه، متناسب با حالات و خصوصیات آن از فلزی مناسب با آن سیاره صورتی بساختند و آن را در ساختمانی که به طالع خاص و هیئتی خاص بنا شده بود، بنهادند و در مواقع و زمان خاص آن کوکب، آهنگ آن می‎کردند و روشنی می‎افروختند و قربانی می‎کردند و این بناها را «هياكل النور» می‎نامیدند و آن را محترم و بزرگ می‎داشتند... رساله «هياكل النور» به عربی است و مصنّف خود آن را به فارسی ترجمه کرده‎..[۴].

    سومین کتاب، عبارت است از «رسالة أنموذج العلوم». کلمه «أنموذج»، معرب فارسی نمونه است. شاید رساله عشریه و رسالة العشرة الجلالية نیز که در بعضی از تذکره‎ها آمده، همه عنوانی باشد برای این رساله. این رساله را مؤلف به نام سلطان محمود کجراتی (از نوادگان تیمور) معنون ساخته است.[۵].

    در این رساله، مطالبی در علوم مختلف، در ذیل مسائلی با این عناوین مطرح گردیده:

    1. ‎مسئله‎ای در اصول فقه؛
    2. ‎مسئله‎ای در فقه؛
    3. ‎مسئله‎ای در خلافیات از مسائل فقهی در ترتیب وضو؛
    4. ‎مسئله حدوث و قدم که از مشروح‎ترین مباحث این رساله است. این مسئله در دو رساله از مؤلفات وی به‎طور مشروح مورد بحث و تحقیق قرار گرفته: یکی در این رساله و دیگری در شرح عقائد عضدی؛
    5. ‎مسئله‎ای در تفسیر؛
    6. ‎مسئله‎ای در هندسه؛
    7. ‎مسئله‎ای در علم هیئت؛
    8. ‎مسئله‎ای در منطق؛
    9. ‎مسئله‎ای در ریاضی.

    نویسنده در مقدمه کتاب مزبور، از اساتید و مشایخ خود در علوم مختلف، چون ادبیات و تفسیر و حدیث و فقه و اصول و فلسفه به‎تفصیل یاد می‎فرماید[۶].

    وضعیت کتاب

    در این مجموعه، فهرست مطالب هر رساله در ابتدا (پس از ذکر نمونه‎های تصاویر نسخه‎های خطی) و فهارس فنی شامل فهرست آیات، احادیث، اعلام و رجال، کتاب‎ها و اماکن در انتهای آن رساله ذکر شده است؛ یعنی هرکدام از رساله‎ها دارای فهرست مطالب و فهارس فنی مربوط به خودش است.

    در صفحه 31 کتاب، رونوشتی از خط محقق دوانی از صفحه آخر کتاب المشیخه «كنز السالكين» منعکس شده است و در صفحه 33 نمونه‎ای از سجل او آمده. در صفحات 37 تا 40 نمونه‎هایی از رونوشت تصاویر نسخه‎های خطی متفاوت از سوره کافرون نویسنده ارائه شده است. در صفحات 100 تا 102 رونوشتی از سه نسخه «شواكل الحور في شرح هياكل النور» را مشاهده می‎کنیم و در صفحات 265 تا 265 نمونه‎هایی از نسخ خطی «أنموذج العلوم» را.

    در مقابله و تصحیح تفسیر سوره کافرون، از دو نسخه استفاده شده:

    1. ‎نسخه متعلق به دانشگاه تهران ضمن مجموعه‎ای به شماره 1021 که در فهرست جلد 1/ 56 معرفی شده و در کتاب از آن با حرف «د» یاد می‎شود؛
    2. ‎نسخه متعلق به کتابخانه مجلسف از مجموعه شماره 1805 به خط نسخ و به قطع رحلی که از آن با نشانه «م» یاد می‎شود که البته هر دو نسخه دارای اغلاط و تحریفات زیادی است.[۷].

    کتاب «شواكل الحور»، به سال 1373ق، در مدارس هند به همت دکتر محمد عبدالحق با مقدمه‎ای در شرح حال شیخ اشراق و محقق دوانی به طبع رسیده که از آن در تصحیح استفاده شده و با حرف «ط» از آن یاد می‎گردد[۸].

    در «مجالس المؤمنين» آمده که امیر غیاث‎الدین منصور شیرازی، ردی بر «أنموذج العلوم» نوشته است.[۹].

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها

    اشراق هياکل النور

    مجموعه‌ مـصنفات‌ شـیخ اشـراق