تطور اجتهاد در حوزه استنباط: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۵: خط ۲۵:
| شابک =978-964-00-1096-9  
| شابک =978-964-00-1096-9  
| تعداد جلد =2
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =
| کتابخانۀ دیجیتال نور =19591
| کد پدیدآور =00182
| کد پدیدآور =00182
| پس از =
| پس از =
خط ۴۱: خط ۴۱:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
[[جناتی، محمد ابراهیم|محمدابراهیم جناتی]]، از جمله فقهای نوپرداز و نواندیش است که در علم فقه و راه دشوار و صعب آن، برای تحکیم موازین اجتهادی و قواعد فقهی در عرصه استنباط و هماهنگ نمودن آن‎ها با مقتضیات و شرایط زمان و مکان و عرف و احوال انسان و نیاز جامعه، رنج و زحمت بسیار را بر خود هموار کرده است<ref>ر.ک: بی‎نا، ص95</ref>‎.
[[جناتی، محمد ابراهیم|محمدابراهیم جناتی]]، از جمله فقهای نوپرداز و نواندیش است که در علم فقه و راه دشوار و صعب آن، برای تحکیم موازین اجتهادی و قواعد فقهی در عرصه استنباط و هماهنگ نمودن آن‎ها با مقتضیات و شرایط زمان و مکان و عرف و احوال انسان و نیاز جامعه، رنج و زحمت بسیار را بر خود هموار کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/95 ر.ک: بی‎نا، ص95]</ref>‎.


نقش تحول زمان و شرایط آن در تحول رویدادها و مظاهر نوین زندگی و تأثیر آن در پیدایش مسائل جدید، در ابعاد گوناگون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگی و هنری و همچنین پیدایش علوم جدید و طرح موضوعات نو و جدید و در پی آن، عهده‎دار شدن وظیفه دانشوران حوزه اجتهادی و استنباطی، همواره از دغدغه‎های مؤلف کتاب بوده که در تألیف حاضر بروز دارد<ref>ر.ک: همان</ref>‎.
نقش تحول زمان و شرایط آن در تحول رویدادها و مظاهر نوین زندگی و تأثیر آن در پیدایش مسائل جدید، در ابعاد گوناگون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگی و هنری و همچنین پیدایش علوم جدید و طرح موضوعات نو و جدید و در پی آن، عهده‎دار شدن وظیفه دانشوران حوزه اجتهادی و استنباطی، همواره از دغدغه‎های مؤلف کتاب بوده که در تألیف حاضر بروز دارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/95 ر.ک: همان]</ref>‎.


کتاب با بیان زندگی‎نامه و ذکر برخی نظرات جدید و نوآوری‎های آیت‎الله جناتی در موضوعات مستحدثه و معرفی آثار ایشان آغاز شده است. ایشان سال‎ها در ارتباط با موضوعات مستحدثه و مظاهر نوین زندگی و رویدادهای جدید جامعه پژوهش‎های مستمری داشته‎اند و آن‎ها را با توجه به شرایط زمان، مکان، عرف و نیاز جامع (که تحول آن‎ها دارای تأثیر در تحول اجتهاد می‎باشند)، بر اساس مبانی فقه اجتهادی و عناصر اصلی استنباط در محافل علمی و مراکز فرهنگی و نشریه‎ها و مصاحبه‎ها مطرح کرده و به بحث گذاشته‎اند و با ارائه نظرات جدید خود (که بیش از صد نظریه است) راهگشای پژوهشگران و عالمان بوده‎اند. در این بخش از کتاب 66 نظریه ذکر شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص38-33</ref>‎.
کتاب با بیان زندگی‎نامه و ذکر برخی نظرات جدید و نوآوری‎های آیت‎الله جناتی در موضوعات مستحدثه و معرفی آثار ایشان آغاز شده است. ایشان سال‎ها در ارتباط با موضوعات مستحدثه و مظاهر نوین زندگی و رویدادهای جدید جامعه پژوهش‎های مستمری داشته‎اند و آن‎ها را با توجه به شرایط زمان، مکان، عرف و نیاز جامع (که تحول آن‎ها دارای تأثیر در تحول اجتهاد می‎باشند)، بر اساس مبانی فقه اجتهادی و عناصر اصلی استنباط در محافل علمی و مراکز فرهنگی و نشریه‎ها و مصاحبه‎ها مطرح کرده و به بحث گذاشته‎اند و با ارائه نظرات جدید خود (که بیش از صد نظریه است) راهگشای پژوهشگران و عالمان بوده‎اند. در این بخش از کتاب 66 نظریه ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/33 ر.ک: مقدمه، ج1، ص38-33]</ref>‎.


به باور نگارنده، فقه، مختص زمان معین و شرایط خاص نیست، بلکه طبق مقتضیات زمان و شرایط آن، وظیفه خاصی برای پیروانش معین کرده است<ref>ر.ک: تمهید، ص46</ref>‎.
به باور نگارنده، فقه، مختص زمان معین و شرایط خاص نیست، بلکه طبق مقتضیات زمان و شرایط آن، وظیفه خاصی برای پیروانش معین کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/46 ر.ک: تمهید، ص46]</ref>‎.


مؤلف می‎گوید: اگر مجتهدی کاملاً شرایط اجتهاد را دارا باشد و از مبانی آن و شرایط زمان و مکان، عرف، احوال انسان‎ها و نیاز جامعه آگاهی کامل داشته باشد، توانایی می‎باید تا به‎وسیله اجتهاد، قواعد فقهی را با مسائل جدید و مظاهر نوین زندگی همساز و هماهنگ کند<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>‎.
مؤلف می‎گوید: اگر مجتهدی کاملاً شرایط اجتهاد را دارا باشد و از مبانی آن و شرایط زمان و مکان، عرف، احوال انسان‎ها و نیاز جامعه آگاهی کامل داشته باشد، توانایی می‎باید تا به‎وسیله اجتهاد، قواعد فقهی را با مسائل جدید و مظاهر نوین زندگی همساز و هماهنگ کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/47 ر.ک: همان، ص47]</ref>‎.


نگارنده با اذعان به اینکه راه اجتهاد و استنباط در طول تاریخ، به‎طور یکسان و به‎گونه مطلوب پیموده نشده است، به ویژگی‎های نوین اجتهادی می‎پردازد و بازنگری و بازبینی مبانی استنباط را امری ضروری می‎پندارد<ref>ر.ک: همان، ص48</ref>‎.
نگارنده با اذعان به اینکه راه اجتهاد و استنباط در طول تاریخ، به‎طور یکسان و به‎گونه مطلوب پیموده نشده است، به ویژگی‎های نوین اجتهادی می‎پردازد و بازنگری و بازبینی مبانی استنباط را امری ضروری می‎پندارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/48 ر.ک: همان، ص48]</ref>‎.


وی در مقدمه در ضمن 22 شماره معنای لغوی و اصطلاحی اجتهاد، منابع اجتهاد، نقش اجتهاد در فقه و مباحث دیگری را مطرح کرده است. نویسنده معتقد است مجتهد به‎وسیله اجتهاد، احکام شرعی مسائل مستحدثه و فروع جدیدی را که دارای نص خاص در عناصر استنباطی نیست، با تکیه بر منابع معتبر شرعی استنباط و استخراج می‎کند. ازاین‎رو می‎توان گفت که اجتهاد نقش یک انقلاب تکامل‎بخش و پویش دائمی در ابعاد گوناگون اسلامی دارد تا پاسخگوی رویدادهای نوین جهان و نیازهای متغیر زمان و مظاهر زندگی باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص94</ref>‎.
وی در مقدمه در ضمن 22 شماره معنای لغوی و اصطلاحی اجتهاد، منابع اجتهاد، نقش اجتهاد در فقه و مباحث دیگری را مطرح کرده است. نویسنده معتقد است مجتهد به‎وسیله اجتهاد، احکام شرعی مسائل مستحدثه و فروع جدیدی را که دارای نص خاص در عناصر استنباطی نیست، با تکیه بر منابع معتبر شرعی استنباط و استخراج می‎کند. ازاین‎رو می‎توان گفت که اجتهاد نقش یک انقلاب تکامل‎بخش و پویش دائمی در ابعاد گوناگون اسلامی دارد تا پاسخگوی رویدادهای نوین جهان و نیازهای متغیر زمان و مظاهر زندگی باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/94 ر.ک: مقدمه، ص94]</ref>‎.


وی پس از تمهید و مقدمه، در سیزده بخش به بیان و تفصیل سیر تطور اجتهاد، از عصر پیدایش مبادی اجتهاد تا عصر پیدایش مذاهب گوناگون به سبب اختلاف فتاوای عالمان مذاهب اسلامی در حوزه استنباط و بیان نمونه‎هایی در زمینه تحول اجتهاد و تحول زمان می‎پردازد<ref>ر.ک: بی‎نا، ص95</ref>‎.
وی پس از تمهید و مقدمه، در سیزده بخش به بیان و تفصیل سیر تطور اجتهاد، از عصر پیدایش مبادی اجتهاد تا عصر پیدایش مذاهب گوناگون به سبب اختلاف فتاوای عالمان مذاهب اسلامی در حوزه استنباط و بیان نمونه‎هایی در زمینه تحول اجتهاد و تحول زمان می‎پردازد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/95 ر.ک: بی‎نا، ص95]</ref>‎.


در بخش اول کتاب با رعایت سیر منطقی مراحل گوناگونی که اجتهاد در طول زمان پشت سر گذاشته در هشت دوره مطرح شده است. اولین دوره عصر پیدایش مبادی اجتهاد است. پیامبر پس‎ازآنکه از طرف خداوند مبعوث به رسالت گردید، سیزده سال در مکه بود و سپس حدود ده سال در مدینه ماند و در طول این بیست‎وسه سال اصول فقه اجتهادی در ضمن آیات قرآن کریم بر او نازل شد. آیات نازله در مکه که تقریباً دوسوم قرآن را شامل می‎شود، معظم آن‎ها بیانگر احکام الهی و فرایض دینی نبود، بلکه شامل اصول اعتقادی مانند دعوت به توحید، ایمان به خدا و پیامبر و روز قیامت، بهشت، دوزخ و لزوم امامت و صفات آن‎ها و نیز وقایع و قصص عبرت‎انگیز امت‎ها و انبیای گذشته و مبارزات آن‎ها با طواغیب و نیز ارزش‎ها و معیارهای اخلاقی و ... بوده است<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص104</ref>‎.
در بخش اول کتاب با رعایت سیر منطقی مراحل گوناگونی که اجتهاد در طول زمان پشت سر گذاشته در هشت دوره مطرح شده است. اولین دوره عصر پیدایش مبادی اجتهاد است. پیامبر پس‎ازآنکه از طرف خداوند مبعوث به رسالت گردید، سیزده سال در مکه بود و سپس حدود ده سال در مدینه ماند و در طول این بیست‎وسه سال اصول فقه اجتهادی در ضمن آیات قرآن کریم بر او نازل شد. آیات نازله در مکه که تقریباً دوسوم قرآن را شامل می‎شود، معظم آن‎ها بیانگر احکام الهی و فرایض دینی نبود، بلکه شامل اصول اعتقادی مانند دعوت به توحید، ایمان به خدا و پیامبر و روز قیامت، بهشت، دوزخ و لزوم امامت و صفات آن‎ها و نیز وقایع و قصص عبرت‎انگیز امت‎ها و انبیای گذشته و مبارزات آن‎ها با طواغیب و نیز ارزش‎ها و معیارهای اخلاقی و ... بوده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/104 ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص104]</ref>‎.


دوره گسترش استدلال در ابحاث اجتهادی از زمان مجتهد نوپرداز ابن ادریس حلی (متوفی 598ق) نوه دختری شیخ طوسی شروع شد و تا زمان استاد کل وحید بهبهانی (متوفی 1205ق) ادامه یافت. این دوره با در نظر گرفتن زمان آغاز کار ابن ادریس حدود 615 سال به طول انجامید<ref>ر.ک: همان، ص275</ref>‎.
دوره گسترش استدلال در ابحاث اجتهادی از زمان مجتهد نوپرداز ابن ادریس حلی (متوفی 598ق) نوه دختری شیخ طوسی شروع شد و تا زمان استاد کل وحید بهبهانی (متوفی 1205ق) ادامه یافت. این دوره با در نظر گرفتن زمان آغاز کار ابن ادریس حدود 615 سال به طول انجامید<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19591/1/275 ر.ک: همان، ص275]</ref>‎.


فرق نظریه تحول اجتهاد با نظریه تحول شریعت در بخش پنجم کتاب مطرح شده و در ذیل آن این عناوین مورد بحث قرار گرفته‎اند: تفاوت تحول اجتهاد با تحول شریعت؛ پذیرش تحول اجتهاد و نه تحول شریعت با تحول زمان؛ راه هماهنگ شدن شریعت ثابت با رویدادهای متحول زمان؛ طرح نظریه تحول اجتهاد در بیرمنگام انگلیس. <ref>ر.ک: علی‎جان‎زاده، آمنه، ص49</ref>‎.
فرق نظریه تحول اجتهاد با نظریه تحول شریعت در بخش پنجم کتاب مطرح شده و در ذیل آن این عناوین مورد بحث قرار گرفته‎اند: تفاوت تحول اجتهاد با تحول شریعت؛ پذیرش تحول اجتهاد و نه تحول شریعت با تحول زمان؛ راه هماهنگ شدن شریعت ثابت با رویدادهای متحول زمان؛ طرح نظریه تحول اجتهاد در بیرمنگام انگلیس. <ref>ر.ک: علی‎جان‎زاده، آمنه، ص49</ref>‎.
خط ۸۸: خط ۸۸:
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
   
   
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
   
   
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:فقه و اصول]]
   
   
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اصول فقه (مباحث خاص)]]
   
   
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اجتهاد. تقلید. افتاء]]
[[رده:قربانی-باقی زاده]]
 
[[رده: مرداد(98)]]
 
[[رده:25 تیر الی 24 مرداد (98)]]
[[رده:25 تیر الی 24 مرداد (98)]]
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش