غاية السول إلی علم الأصول

‏غاية السول إلی علم الأصول
پدیدآوران	ابن مبرد، یوسف بن حسن (نويسنده) سبيعي، بدر بن ناصر (محقق)
ناشر	غراس
مکان نشر	کويت
سال نشر	مجلد1: 2012م , 1433ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

غاية السول إلی علم الأصول، اثر جمال‌الدین یوسف بن حسن بن عبدالهادی مقدسی حنبلی (متوفی 909ق)، کتابی است مختصر و موجز در علم اصول و موضوعات آن بر پایه مذهب امام احمد حنبل که با تحقیق بدر بن ناصر بن مشرع سبیعی، به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در سی‌وسه فصل کوتاه و مختصر، عرضه شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ضمن شرح حال نویسنده و اشاره به شیوخ، شاگردان و تألیفات وی و نیز توصیف نسخ خطی کتاب و اشاره به اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی آن، به خصوصیاتی که باعث انتخاب این کتاب برای تحقیق بوده، اشاره شده است. این خصوصیات، عبارتند از اینکه:

1. این کتاب از تألیفات و نوشته‌های مختصر در علم اصول می‌باشد؛
2. اعتماد نویسنده بر دو کتاب ارزشمند که عبارتند از «أصول الفقه» شمس‌الدین محمد بن مفلح مقدسی حنبلی و «المختصر في أصول الفقه» علی بن محمد بعلی، معروف به ابن لحام؛
3. کثرت نقل قول از علمای مذهب حنبلی مانند قاضی و ابن عقیل به‌صورت تصریحی و تلویحی و نقل قول از علمای برخی از مذاهب دیگر مانند جوینی و...؛
4. کثرت نقل قول در مسئله‌ای واحد.

در مقدمه مؤلف، ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی اصول فقه و سپس، به تعریف علم، عقل، حد و شرط، صوت و کلمه و کلام، نص، ظاهر، مشترک، مترادف، حقیقت، مجاز و مشتق پرداخته شده است.

فصل اول، در بیان معانی حروف واو، فاء، من، إلی، علی، فی، لام، أجل، إن، أو، ثم و حتی بوده و در فصل دوم، که از سه خط تجاوز نمی‌کند، به مبدأ لغات، اشاره شده است.

در فصل سوم، به بررسی حاکمیت انحصاری الله در احکام پرداخته شده و در فصل چهارم، در مورد احکام شرعی بحث شده است.

در سایر فصول کتاب نیز به همین منوال و به‌اختصار، به موضوعات زیر، پرداخته شده است: مندوب، مکروه و مباح؛ حکم وضعی؛ محکوم‌فیه؛ محکوم‌علیه؛ ادله شرعی؛ مباحث سنت؛ متواتر و آحاد؛ اجماع؛ نسخ؛ امر؛ نهی؛ عام؛ تخصیص؛ استثناء؛ تخصیص منفصل؛ مطلق و مقید؛ مجمل؛ مبین؛ مفاهیم؛ قیاس؛ سؤالات مربوط به قیاس؛ استصحاب؛ استقرا؛ استحسان؛ استصلاح یا مصلحت مرسله؛ اجتهاد؛ تقلید و تعارض و تراجیح.

وضعیت کتاب

از جمله اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی کتاب، عبارتند از:

1. اعتماد به نسخه اصلی کتاب که به خط مؤلف نوشته شده است. در مواردی که محقق مطمئن بوده که خطایی رخ داده است، یا متن دیگری را ترجیح داده، آن را در پاورقی، ذکر نموده است.
2. اشاره به اختلاف نسخ در پاورقی‌ها.
3. نسبت دادن آیات مذکور در کتاب، به موضع آنها در قرآن کریم به‌واسطه ذکر نام سوره و شماره آیات.
4. تخریج احادیث از مصادر و منابع اصلی آنها.
5. اشاره به منابع مطالب مذکور در متن، در پاورقی‌ها.
6. اضافه کردن برخی از عناوین فرعی به‌منظور توضیح و بیان بیشتر مطالب. مطالب افزوده شده، در میان کروشه [ ] قرار گرفته است.

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.