مسند الإمام عبدالله بن المبارك

‏مسند الإمام عبدالله بن المبارك
پدیدآوران	ابن مبارک، عبد الله بن مبارک (نويسنده) سامرائي، صبحي (محقق)
ناشر	مکتبة المعارف
مکان نشر	عربستان - رياض
سال نشر	مجلد1: 1987م , 1407ق,
موضوع	احاديث اهل سنت - قرن 2ق. احاديث احکام - قرن 2ق. نماز - احاديث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

مسند الإمام عبدالله بن المبارك، اثر عبدالله بن مبارک (متوفی 181ق)، کتابی است یک‎جلدی به زبان عربی با موضوع احادیث اسلامی. این کتاب از کتاب‎های حدیثی مهم اهل سنت و از مصنفات قرن دوم هجری است. صبحی بدری سامرایی مسئولیت پژوهش آن را برعهده گرفته است.

ساختار

کتاب دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب می‎باشد که نویسنده 272 روایت نبوی با موضوعات متفاوت و بدون هرگونه دسته‎بندی آورده است.

گزارش محتوا

کتاب مسند امام اهل تسنن و حافظ ثقه عبدالله بن مبارک، از کتاب‎های حدیثی مهم اهل سنت است. به دو دلیل: یکی اینکه این اثر از یکی از علمای بزرگ مسلمان است و دوم اینکه از مصنفات قرن دوم است یعنی از مصنفات حلقه‎ای از حلقات تدوین متصل است که از زمان رسول خدا(ص) آغاز شد؛ یعنی از زمان اذن آن حضرت(ص) به کتابت برای برخی اصحابشان شروع شد. در آن زمان کتاب‎هایی مانند صحیفه عبدالله بن عمرو بن عاص و صحیفه امیرالمؤمنین علی بن ابی‎طالب(ع) و صحیفه سمرة بن جندب و ابوهریره و انس و ابی بن کعب و جابر بن عبدالله و ابوهند داری و جریر بن عبدالله و زید بن ثابت و دیگران از صحابه نوشته شد. سپس تدوین در عهد تابعین آغاز شد که از نوشته‎های در آن زمان می‎توان به کتابت همام بن منبه از صحیفه ابوهریره اشاره کرد. همچنین آثار عروة بن زبیر (متوفی 93ق) و مجاهد بن جبر (102ق) و سعید بن جبیر (95ق) و ابوعالیه ریاحی (90ق) و عبیده سلمانی (73ق) و عبدالله بن ابی‎قتاده (99ق) و شعبی (103ق) و طاوس بن کیسان (100ق) و قاسم بن محمد بن ابی‎بکر (105ق) و جمیل بن زید طائی از ابن عمر و ابراهیم بن عثمان بن عفان و ابوقلابه و ابی‎سلمه بن عبدالرحمن و دیگران. البته که تدوین این آثار نظم خاص و باب بندی نداشت.

سپس تدوین کتاب‎ها استمرار یافت تا به تدوین منظم جوامع رسید؛ مانند جامع معمر بن راشد (متوفی سال 150ق) و جامع سفیان ثوری (متوفی 160ق) و تصنیفاتی مانند مصنف حماد بن سلمه (متوفی 167ق) و مصنف عبدالرزاق و ابن ابی‎شیبه و همچنین کتاب‎های سنن مانند سنن عبدالملک بن جریج (متوفی 150ق) و سنن محمد بن صباح دولابی (متوفی 227ق) و سعید بن منصور و سنن اربعه و کتاب‎های صحاح مانند صحیحین مسلم و بخاری و صحیح ابن خزیمه و مسانیدی مانند مسند اسحاق بن راهویه (متوفی 238ق) و مسند حمیدی و عبد بن حمید و... را هم در این دوران در زمره آثار نظم‎یافته مشاهده می‎کنیم.

شیوه محدثین بر این بوده که یا به طریقه مسند کتاب بنویسند (که منظور از آن کتابی است که احادیثش بر اساس اسماء صحابه مرتبند) مانند مسند احمد و مسند حمیدی و مسند عبد بن حمید و بزار و ابویعلی و... و یا به طریقه مواضیع مانند جوامع مانند جامع معمر بن راشد و مصنف عبدالرزاق و مصنف ابن ابی‎شیبه و کتاب‎های صحاح و سنن. مسند عبدالله بن مبارک بر اساس ابواب مرتب شده است و در واقع کتابی در سنن است و مَجازاً به آن مسند می‎گوییم یعنی ازاین‎رو که احادیثش مسند هستند به آن مسند گفته‎اند وگرنه به شیوه دوم نوشته شده است. ازاین‎رو تراجم‎نویسان در هنگام ذکر عبدالله بن مبارک این کتاب را السنن فی الفقه نامیده‎اند.

در یکی از روایات کتاب می‎خوانیم: «اخبرنا جدی نا حبّان انا عبدالله عن المثنی بن الصباح عن عمرو بن شعیب عن ابیه عن جده انهم ذکروا عند رسول‎الله(ص) رجلا فقالوا: لا یَأکل حتی یُطعم و لا یَرحل حتی یُرحل له، فقال النبی(ص) اغتبتموه. فقالوا: انما حدثنا ما فیه. قال: فحسبک اذا ذکرت اخاک بما فیه.» در این روایت از عمرو بن شعیب نقل شده که پدرش از جدش شنیده که نزد پیامبر خدا(ص) درباره مردی صحبت می‎کرده‎اند و گفته شده که فلانی تا وقتی‎که طعام به او ندهی غذا نمی‎خورد و تا وقتی‎که راه نبریش راه نمی‎رود [کنایه از تنبلی شخص]. پیامبر(ص) با شنیدن این سخن به آنان فرمود: غیبتش را کردید. آنان گفتند: ما فقط چیزی را گفتیم که در او هست [یعنی سخنمان دروغ نبود]. حضرت فرمودند: همین مقدار در غیبت کفایت می‎کند که پشت سر برادرت چیزی را بگویی که در او هست [و او از ذکر آن راضی نباشد].

وضعیت کتاب

فهارس فنی شامل فهرست‎های موضوعات، احادیث و آثار و کتابنامه در انتهای اثر ذکر شده است.

محقق کتاب تحقیق این اثر را از روی نسخه منحصربه‎فردی انجام داده و به دنبال نسخه دیگر آن بوده که به آن دست نیافته است ازاین‎رو در تصحیح آن به کتاب‎های سنت و رجال مراجعه کرده است. تحقیق نسخه از روی نسخه خطی کتابخانه ظاهریه دمشق انجام شده است. تراجم‎نویسانی مانند ابن ندیم این کتاب را «السنن فی الفقه» نامیده‎اند.   از کارهای محقق کتاب روی آن می‎توان به تصحیح متن از روی نسخه واحد البته با مراجعه به سایر کتاب‎های روایی اهل تسنن مانند صحیحین و سنن و مسانید و کتاب‎های رجالی، شماره‎گذاری روایات کتاب، تخریج احادیث و آثار از کتاب‎های سنن و ذکر اقوال ائمه حدیث درباره این روایات، شرح برخی الفاظ حدیث از کتاب‎های غریب الحدیث و معاجم لغوی، ذکر برخی موارد از فقه روایات، ترجمه برخی راویان احادیث، بیان حکم ائمه حدیث، وضع فهرست احادیث در انتهای کتاب بر اساس ترتیب حروف الفبا و ... اشاره کرد. از صفحات ل تا 1ب (9 صفحه از کتاب) تصویر صفحاتی از بخش‎هایی از نسخه‎ خطی کتاب قرار داده شده است.

پاورقی‎های پرتعداد کتاب که توسط محقق به کتاب افزوده شده به ذکر منابع دیگر برای روایات، بررسی نوع حدیث از حیث سند (صحیح، حسن، ضعیف و...) اختصاص یافته است.

منبع مقاله

مقدمه و متن کتاب.