ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج‌البلاغه

ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج‌البلاغه
پدیدآوران	علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول (نویسنده) شریف الرضی، محمد بن حسین (گردآورنده) مکارم شیرازی، ناصر (زير نظر) آشتیانی، محمدرضا (مترجم و شارح) امامي، محمدجعفر (مترجم و شارح)
عنوان‌های دیگر	نهج‌البلاغه. فارسی - عربی
ناشر	هدف
مکان نشر	قم - ایران
موضوع	علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‎ها علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نامه‎ها علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏38‎‏/‎‏041‎‏ ‎‏1300‎‏الف

ترجمه گويا و شرح فشرده‌اى بر نهج‌البلاغه، تألیف ناصر مكارم شيرازى به زبان فارسى ترجمه روان از كتاب نهج‌البلاغه مى‌باشد كه در سه جلد آورده شده است.

كتاب، يكى از ترجمه خوب و روان درباره نهج‌البلاغه مى‌باشد كه در سال‌هاى نزدیک انجام گرفته است. ايشان اين كتاب را با كمك آقايان محمدرضا آشتيانى و محمد جعفر امامى تهيه و تدوين نموده‌اند.

ساختار

كتاب در سه مجلد آمده كه جلد اول شامل مقدمه، باب المختار من خطب اميرالمؤمنين(ع) و اوامره، توضيح‌ها، معنى لغات و مدارک نهج‌البلاغه مى‌باشد.

جلد دوم كتاب، شامل تتمه الخطب، توضيح‌ها، ترجمه لغات نهج‌البلاغه و فهرست‌ها مى‌باشد.

جلد سوم كتاب نيز شامل، باب المختار من كتب مولانا اميرالمؤمنين(ع)...، باب المختار من حكم اميرالمؤمنين(ع)، بخش توضيح‌هاى نهج‌البلاغه، معنى لغات و فهرست موضوعى نهج‌البلاغه مى‌باشد.

شيوه بيان مطالب كتاب اين گونه است كه مؤلف بعد از بيان عبارت كمى از متن عربى، ترجمه و توضيح مختصر بعضى از لغات را داخل پرانتز آورده است و اين روال تا پايان ادامه پيدا كرده است.

گزارش محتوا

مقدمه مؤلف، درباره نهج‌البلاغه و محتواى آن مى‌باشد و چند سؤال مهم درباره نهج‌البلاغه بخشى از مقدمه كتاب است كه در آن به سوالاتى همانند؛ چگونه خطبه‌ها و كلمات حفظ شده و عين الفاظ و سخنان امام عليه‌السلام براى ما نقل گرديده است...؟ يا شريف رضى اين مطالب را از چه كتاب‌هايى نقل كرده و چگونه است كه آن كتاب‌ها در اختيار ما نيست و سومين سؤال ايراداتى است كه درباره اين كتاب گرفته‌اند؟

در جواب اين سوالات ايشان مى‌گويند، پاسخ مفصل سه سؤال بالا را نویسنده محترم «مصادر نهج‌البلاغه و اسانيده» در جزء اول اين كتاب به طور مفصل داده است.

در بخش بعدى اين مقدمه شرح حال سيد رضى امده است و بخشى به عنوان مقدمه سيد رضى «چرا نهج‌البلاغه را جمع‌آورى كردم».

باب اول كتاب، خطب نهج‌البلاغه است كه مؤلف به صورت اين كه مقدارى از خطبه را نقل كرده و بعد ترجمه آن را آورده است؛ همانند:

«خلق الملائكۀ ثمّ فتق ما بين السّموات العلا، فملأهنّ أطوارا من ملائكته، منهم سجود لا يركعون، و ركوع لا ينتصبون، و صافّون‌لا يتزايلون، و مسبّحون لا يسأمون، لا يغشاهم نوم العيون، و لا سهو العقول، و لا فترۀ الأبدان، و لا غفلۀ النّسيان. و منهم أمناء على وحيه، و ألسنۀ إلى رسله،...

آفرينش فرشتگان: پس آن گاه آسمان‌هاى بالا را از هم گشود، و مملو از فرشتگان مختلف ساخت، گروهى از آنان هميشه به سجده‌اند و ركوع ندارند، و يا به ركوعند و قيام نمى‌كنند، و يا در صفوفى كه هرگز از هم پراكنده نمى‌گردد، قرار دارند، و يا همواره تسبيح مى‌گويند و هرگز خسته نمى‌شوند، هيچ گاه خواب چشمان آن‌ها را نمى‌پوشاند،...»

مؤلف، در بخش بعدى مطالبى را درباره خطب نهج‌البلاغه آورده است و در اول بحث اين گونه بيان مى‌دارد كه «در اين بخش جمله‌هاى به ظاهر پيچيده نهج‌البلاغه كه نياز به توضيح دارد؛ به طور فشرده تشريح مى‌شود. قسمت‌هاى تاريخى كه مسير خطبه‌ها و بحث‌ها را روشن مى‌سازد، بيان مى‌گردد.

در بخش‌هاى بعدى، معناى لغات مشكل و مدارک نهج‌البلاغه آمده است. در قسمت دوم بيان شده است كه «بر خلاف پندار بعضى نهج‌البلاغه كتابى نيست كه مدرك آن تنها به سيد رضى برسد، بلكه قبل از او و در عصر او محتويات نهج‌البلاغه را ديگران به طور پراكنده در كتاب‌هايشان نقل كرده‌اند، تنها كارى كه مرحوم سيد رضى كرده اين است كه آن‌ها را با ذوق و سليقه سرشار خود گردآورى و گلچين كرده است...».

جلد دوم كتاب، درباره تتمۀ الخطب و توضيح لغات اين بخش و خطب مى‌باشد.

جلد سوم كتاب، درباره نامه‌هاى حضرت مى‌باشد؛ همانند:

«من كتاب له عليه‌السلام إليهم، بعد فتح البصره

و جزاكم اللّه من أهل مصر عن أهل بيت نبيّكم أحسن ما يجزى العاملين بطاعته، و الشّاكرين لنعمته، فقد سمعتم و أطعتم، و دعيتم فأجبتم.

از نامه‌هاى امام(ع) به اهل كوفه پس از فتح بصره (437.) خداوند به شما اهل اين شهر از ناحيه اهل‌بيت پيامبرتان جزا و پاداش دهد، بهترين پاداشى كه به عاملان و مطيعان خود و سپاس‌گزاران نعمت‌هايش عطا مى‌كند، چرا كه شنيديد و اطاعت كرديد، دعوت شديد و اجابت نموديد»

بخش بعدى اين مجلد كلمات قصار مى‌باشد.

«و قال عليه‌السلام: خالطوا النّاس مخالطۀ إن متّم معها بكوا عليكم، و إن عشتم حنّوا إليكم.

با مردم آن چنان معاشرت كنيد كه اگر بميريد بر مرگ شما اشك ريزند و اگر زنده بمانيد به شما عشق ورزند.»

بخش توضيح‌هاى نهج‌البلاغه مبحث بعدى كتاب مى‌باشد كه خود به چند دسته تقسيم مى‌باشد. دسته اول توضيحات نهج‌البلاغه قسمت وصايا و نامه‌ها را در بر مى‌گيرد. در اين بخش به توضيحات لغات و بعضى از عبارت وصايا و نامه پرداخته شده است؛ مثل: «محمد بن اسحاق»- متوفاى سال 151 از عمويش «عبدالرحمن بن يسار» نقل مى‌كند: هنگامى كه على(ع) به سوى «بصره» براى نبرد با «طلحه» و «زبير» حركت كرد، از «ربذه» اين نامه را وسيله «محمد بن جعفر بن ابى‌طالب و «محمد بن ابى‌بكر» براى اهل كوفه فرستاد....».

ويژگى‌هاى كتاب

1. ترجمه خطبه‌ها و ساير گفته‌هاى اميرمؤمنان(ع) به طرزى جالب و روان دور از تعقيد و پيچيدگى منعكس شده است، نه آن چنان محدود و مقيد كه به صورت ترجمه كلمه به كلمه در آيد و نه آن چنان آزاد كه محتواى كلام امام(ع) را منعكس نسازد.
2. جمله‌هايى كه از نظر ادبى، تاريخى، فلسفى، و كلامى، نياز به توضيح داشته (تا آن جا كه وضع كتاب ايجاب مى‌كرده)، در بخش دوم كه بخش توضيحات است با علامت (.) و تحت شماره، توضيح داده شده است و پاسخ بسيارى از سؤالات در اين بخش آمده است.
3. شأن ورود؛ يعنى موقعيت‌ها و شرايطى كه خطبه‌ها در آن صادر شده و همچنين مدارک خطبه‌ها تا آن جا كه امروز در دسترس ماست در همين بخش، و در ضمن ترجمه، مشخص شده است تا به معنى خطبه‌ها و كلمات امام(ع) آشنايى بيشتر حاصل گردد.
4. تفسير كليه لغات مشكل در بخش سوم با شماره‌هاى پى در پى بدون علامت (.) آمده است تا آن‌ها كه مى‌خواهند به مفاهيم لغات و كلمات و جمله‌ها آشنا گردند، از اين طريق به مقصود خود برسند.

وضعيت كتاب

اين كتاب كه با زحمات و تلاش‌هاى پى‌گير و مداوم دانشمندان محترم «آقاى محمدرضا آشتيانى و آقاى محمدجعفر امامى» و زير نظر آقاى مكارم تهيه شده است.

كتاب داراى پاورقى و توضيحات در انتهاى هر بخش مى‌باشد. و بخش پايانى كتاب فهرست موضوعى كتاب قرار دارد كه عين عبارت مورد نظر از نهج‌البلاغه به همراه آدرس آن ذكر شده است؛ همانند:

الاستسقاء (طلب باران)

اللهم قد انصاحت جبالنا. خطبه 61 2 115 اللهم انا خرجنا اليك من تحت الاستار 117 2 143 اللهم اسقنا ذلل السحاب حكمت 387 3 472

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب