الدر الثمين في خمسمائة آية نزلت في مولانا أميرالمؤمنين(ع) باتفاق أكثر المفسرين من أهل‌الدين

الدر الثمین في خمسمائة آیة نزلت في مولانا أمیر المؤمنین(ع) باتفاق أکثر المفسرین من أهل الدین
پدیدآوران	حافظ برسی، رجب بن محمد (نویسنده) عاشور، علی (محقق)
عنوان‌های دیگر	الکافی. الاصول. برگزیده. شرح شرح اصول الکافی. برگزیده 500 [خمسمائه] آیه نزلت فی امیرالمؤمنین علیه‌السلام ۵۰۰ [خمسمائه] آیه نزلت فی امیرالمؤمنین(ع)
ناشر	دار المجتبی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1426 ق
چاپ	1
شابک	‎964-8762-58-9
موضوع	علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - احادیث علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - جنبه‏‌های قرآنی علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - جنبه‎های قرآنی علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - فضایل - احادیث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏2‎‏د‎‏4‎‏ ‎‏1382
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الدرّ الثمين في خمسمائة آية نزلت في مولانا أميرالمؤمنين(ع) باتّفاق أكثر المفسّرين من أهل‌الدين، از جمله آثار منسوب به حافظ رجب بُرسى حلّى (متوفى حدود 813ق) عالم و فقيه امامى است كه به زبان عربى نگارش و با تحقيق سيد‌‎على عاشور در يك جلد منتشر شده است. شيخ بُرسى در اين اثر پانصد آيه از قرآن كريم را كه نزول آنها در شأن حضرت على(ع) مورد اتفاق اكثر مفسران بوده، گردآورى نموده است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر دو بخش است: در بخش اول، مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن اثر آمده است. در متن اثر، آيات به ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم ارائه شده است. بخش دوم نيز كه ثلث كتاب را تشكيل مى‌دهد، بخشى الحاقى به قلم محقق كتاب است.

شيوه نگارش نویسنده به‌صورت مزجى بوده و مطالب تفسيرى خود را بسيار كوتاه و موجز در اثناى كلام الهى ذكر كرده و در تأييد مطالبش به روايات اهل‌بيت(ع) اشاره كرده است.

گزارش محتوا

درباره انتساب اين كتاب به شيخ برسى، ملا محمدتقى فرزند حيدرعلى زنجانى كه شاگرد ملا خليل قزوينى بوده، در كتاب «طريق النجاة» خود از آن مطلب نقل مى‌كند و آن را به حافظ برسى نسبت مى‌دهد. صاحب رياض العلماء مى‌گويد: اين نسبت خالى از تأمل نمى‌باشد و حقيقت آن است كه شيخ تقى‌الدين عبدالله حلبى (يا حلى) كتاب «مشارق الأنوار» را انتخاب كرده و پاره‌اى از فوايد را به ضميمه پانصد آيه در فضل اهل‌بيت(ع) بدان پيوسته است و آن را به نام «الدر الثمين في أسرار الأنزع البطين» ناميده است.

شيخ آقابزرگ تهرانى اين اثر را از جمله تأليفات برسى مى‌داند و پس از آن به تأمل صاحب رياض و اينكه كتاب از آثار عبدالله حلبى است، اشاره كرده و مى‌افزايد: علاوه بر محمدتقى يادشده، مؤلف «رياض المصائب» تفسير برخى از آيات فضائل را از آن كتاب نقل كرده و اصل كتاب را از آثار حافظ برسى معرفى كرده است. بنابراین با نقل و انتساب اين دو تن وجهى براى منع صاحب رياض باقى نمى‌ماند و در ذيل «كشف الظنون» نيز اين كتاب در زمره آثار برسى دانسته شده است. بنا به نوشته شيخ آقابزرگ تهرانى، على بن فسيح‌الله رضا، كتاب «الدر الثمين في أسرار الأنزع البطين» نوشته تقى‌الدين عبدالله حلى را اسنتساخ كرده كه در سال 1010ق، از آن فارغ شده است.

مقدمه محقق در شرح حال مؤلف، آثار وى و گفته‌هاى علما درباره اوست. پس از آن نویسنده در مقدمه‌اش پانصد آيه‌ى ذكرشده در كتاب را به اجماع اكثر مفسرين در فضل على(ع) مى‌داند. وى تأكيد مى‌كند كه چرا چنين نباشد و حال‌آنكه آيات متشابه فراوانى در شأن پيامبران و على(ع) و نيز روايات فراوان در رفعت مقام آن حضرت از نبى مكرم اسلام(ص) نقل شده است.

در متن اثر به آيات مختلف از 38 سوره قرآن كريم اشاره و شرح شده است؛ به‌عنوان مثال نویسنده با استناد به آيات و روايات، سعادت واقعى را در پيروى از على(ع) و شقاوت را در دشمنى آن حضرت مى‌داند.همچنين با ذكر آيه 43 سوره رعد، شاهد رسول‌خدا(ص) بر امت در روز قيامت و كسى كه علم الكتاب نزد اوست را اميرالمؤمنين على(ع) مى‌داند.

نویسنده در خاتمه، آنچه در كتاب آمده را بخشى از فضائل آن حضرت و نسبت به آيات محكماتى كه تفسير آن را جز خداوند و راسخون در علم كسى نمى‌داند اندك دانسته است. سپس متنى چندين صفحه‌اى در وصف و ثناى آن حضرت و بيان مناقب و فضائل آن امام همام را حسن ختام اثر خود قرار مى‌دهد.

على عاشور در بخش الحاقى كتاب به تفسير آياتى از قرآن كريم كه در كتاب اصول كافى در شأن اميرالمؤمنين على(ع) و ولايت آن حضرت ذكر شده، پرداخته است. هدف وى از افزودن اين بخش به كتاب، اولاً دفاع از مؤلف و بيان اين مطلب بوده كه آنچه نویسنده روايت كرده در امهات و مهم‌ترين مصادر كتب شيعه موجود است و ثانياً تكميل بحث و ذكر آياتى بوده كه در حق اهل‌بيت(ع) نازل يا تفسير و يا تأويل شده است. عاشور در شرح اين آيات از شرح اصول كافى محدث مازندرانى استفاده نموده است.

وضعيت كتاب

از كتاب «الدرّ الثمين في خمسمائة...»، نسخه‌اى در كتابخانه مدرسه عالى شهيد مطهرى وجود دارد كه البته نسبت به متون ديگر اندك تفاوتى در آن ديده مى‌شود.

آدرس آيات، روايات، توضيح عبارات و ارجاعات مفيدى در پاورقى‌هاى كتاب ذكر شده است. توضيحات پاورقى گاه اندك و گاه مفصل است؛ به‌عنوان مثال نویسنده در ردّ جهالى كه علم غيبى امام را انكار مى‌كنند لازم مى‌داند كه مفصل شرح و توضيح دهد.فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. گلى زواره قمشه‌اى، غلامرضا، «مشارق أنوار اليقين في حقائق أسرار أميرالمؤمنين(ع) و مؤلف آن»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: كتاب ماه دين، فروردين 1380، شماره 41 و 42.