السنة (مروزی): تفاوت میان نسخه‌ها

در قرن سوم هجری فرق ضاله‌ای چون خوارج و قدریه و جهمیه ظهور یافتند. آنان معتقد بودند که نیاز به سنت نیست و قرآن از آن بی‌نیاز است. [[مروزي، ابي عبد الله محمد بن نصر|ابوعبدالله محمد بن نصر]] کتابش «السنة» را در رد این بدعت‌گذاران و نیز در پاسخ به معتزله که معتقد به مخلوق بودن قرآن بودند، نوشته است. وی در این کتاب آیات و احادیث و آثار فراوانی از صحابه و تابعین در تبیین جایگاه سنت و منزلت آن ذکر کرده است؛ اینکه سنت از جمله وحی خداوند به نبی‌اش و بیان و تفصیل احکام و فرایض ذکر شده در قرآن مانند تفصیل نماز و زکات و حج و روزه است. او به‌قدری مطالب را تفصیل و توسعه داده که هیچ منکری راه ورود و هیچ معاندی راه خروج نخواهد داشت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/7 ر.ک: مقدمه، ص7]</ref>‏.

محقق کتاب سبب پرداختن به تحقیق و تصحیح این اثر را این‌گونه توضیح داده است: من پس از اطلاع بر این کتاب و قرائتش، آن را از مصادر سنت و مهم‌ترین آثار محمد بن نصر یافتم که هیچ طالب علمی از آن بی‌نیاز نخواهد بود. پس از تأمل و اندیشه در کتاب و مطالعه آن دریافتم که نیاز به خدمت علمی کاملی دارد؛ شرح غرایب و تبیین غوامض و اظهار مبهمات و حل مشکلات و اصلاح خطاها و نیز استخراج تمام و کمال احادیث و آثار و معتمد دانستن نصوص و استناد آن‌ها به مصادرشان کارهای موردنیاز این اثر بود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/7 ر.ک: همان، ص8-7]</ref>‏.

در ابتدای کتاب شرح‌حال، اساتید و آثار مروزی مورد بررسی قرار گرفته است. در معرفی آثار، شانزده اثر به‌اختصار معرفی شده است که درباره السنة چنین می‌خوانیم: نام این کتاب را [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]] در الفتاوی و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] در [[فتح الباری شرح صحیح البخاری|فتح الباری]] ذکر کرده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/18 ر.ک: همان، ص18]</ref>‏.

پس‌ازآن سخنان علما درباره این شخصیت و جایگاه علمی او مطرح شده است. در رابطه با جایگاه علمی چنین آمده است: او کثیر الحدیث، حافظ، ثقه و ... بود. حافظ بر کسی اطلاق می‌شود که بر سنن رسول‌الله(ص) اطلاع داشته و مورد اختلاف و اتفاق آن را بداند و به احوال راویان و طبقات مشایخ حدیث کاملاً اطلاع داشته باشد. خودش می‌گوید: بیش از بیست سال حدیث نوشتم. ابن حزم در برخی نوشته‌هایش مروزی را در جمع، ضبط، بیان معانی و فهم صحت سنن اعلم از همه دانسته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/22 ر.ک: همان، ص23-22]</ref>‏.

با نگاهی به اخبار کتاب در دومین خبر از مصنف نقل شده که شافعی به نقل از برخی از اهل علم معنای «اولو الأمر» را امرای سرایای رسول‌الله(ص) دانسته است. محقق کتاب در پاورقی کتاب، پس از ذکر کامل آیه 59 سوره نساء به اختلاف مفسرین در معنای آیه و طرح چهار معنا برای آن اشاره کرده است؛ امراء، علما و فقها، اصحاب نبی(ص) و ابوبکر و عمر. قابل‌توجه آن‌که در قول چهارم و در کنار نام خلفا اشاره به نام [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] نشده است؛ این در حالی است که آنحضرت از جمله امراء، علما، فقها و اصحاب خاص پیامبر(ص) بوده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/40 ر.ک: همان، ص40]</ref>‏.

در شماره 116 تحت عنوانی مجزا تفسیر سنت مطرح شده است. برخی از سنن حمل بر واجب و برخی حمل بر مستحب می‌شود و در وجوب و استحباب برخی نیز اختلاف است. سنن واجب بر دو قسم است: عمل و ایمان. عمل خود بر سه قسم است: سنتی که تفسیر مجملات قرآن کریم است. تفسیر و تبیین این مجملات به رسول‌الله(ص) واگذار شده است. قسم دوم سنن اختلافی که برخی آن‌ها را ناسخ بعضی احکام قرآن می‌دانند و برخی آن‌ها را -با این دلیل که سنت نمی‌تواند ناسخ قرآن باشد و تنها عام و خاص را تبیین و مجمل و مبهم را تفسیر می‌کند- مبین در عام و خاص می‌دانند. قسم سوم سنتی است که اضافه‌ بر آیات قرآن کریم و زیادتی از جانب نبی(ص) است؛ چراکه در کتاب خدا امر به اطاعت از پیامبر(ص) و تسلیم حکم و قضاوت و پرهیز از آنچه از آن نهی کرده، شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/115 ر.ک: همان، ص116-115]</ref>‏.

بر طبق تقسیمات نویسنده بخشی از سنن تفسیر مجملات قرآن کریم است. اصول فرایضی در قرآن کریم ذکر شده که معنای آن‌ها تنها با سنت و بیان نبوی روشن می‌شود. برای این بخشی از سنن 136 خبر و روایت ذکر شده است. در ابتدای این بخش مصنف تأکید می‌کند که همه اصول فرایض را جز با تبیین و تفسیر نبوی نمی‌توان به‌جای آورد. فرایضی چون نماز، زکات، روزه، حج و جهاد در کتاب خدا مجمل بیان شده و تفسیر نشده است؛ مثلاً در رابطه با نماز عدد و اوقات آن بیان نشده و رسول‌الله(ص) عموم و خصوص و عدد و اوقات و حدود آن را بیان نموده است. یا در رابطه با زکات با سنت خویش آن را تفسیر نموده و خبر داده که زکات در برخی از اموال واجب است و اوقات و حدود را تبیین فرموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/117 ر.ک: همان، ص118-117]</ref>‏.

بخش دیگری از سنن، اختلافی است که آیا سنت ناسخ برخی احکام قرآن است یا مبین عموم و خصوص آن است. در رابطه با این موضوع نیز 186 خبر گردآوری شده است. نویسنده در ابتدای این دسته از اخبار به مستندات قرآنی کسانی که معتقدند ناسخ کتاب تنها کتاب است و سنت نمی‌تواند ناسخ کتاب خدا باشد اشاره کرده است. سپس ادله طرف مقابل را آورده که معتقدند آنچه در کتاب خدا ذکر شده جز با وحی از جانب او نسخ نمی‌شود؛ اگرچه این وحی قرآن نباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38719/1/185 ر.ک: همان، ص186-185]</ref>‏.