درر الأحاديث النبوية بالأسانيد اليحيوية

‏درر الأحاديث النبوية بالأسانيد اليحيوية
پدیدآوران	نجم صعدي، عبدالله محمد (نويسنده) عزي، عبدالله بن حمود (محقق) هادي الي الحق، يحيي بن حسين (راوي)
ناشر	مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية
مکان نشر	اردن - عمان
سال نشر	مجلد1: 2002م , 1422ق,
موضوع	احاديث زيدي - قرن 3 ق. محمد (ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - احاديث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏142‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ه‎‏2‎‏د‎‏4‎‏

درر الأحاديث النبوية بالأسانيد اليحيوية، کتابی است منسوب به امام الهادي‌إلی‌الحق یحیی بن حسین بن قاسم رسّی که توسط قاضی عبدالله محمد بن حمزة بن ابی‌نجم صعدی، گردآوری شده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از مؤسسه فرهنگی امام زید بن علی و محقق آغاز شده است. کتاب دارای بیست باب است که عناوین آنها عبارت است از‌: زهد‌، محاسن‌ اخلاق، فضیلت پیامبر و اهل‌بیت و شیعیان، فضیلت جمعه، طهارت، نماز، زکات، روزه، حج، مرگ و جنائز‌، ازدواج‌، طلاق‌، جهاد، تجارت، پرهیز از میگساری و منکرات، ذبائح، خوردنی‌ها و آداب آن، قضاوت، وصیت‌ و سیر‌.

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به مهم‌ترین اهداف مؤسسه فرهنگی امام زید بن علی اشاره شده و در مقدمه دوم، ابتدا به تشریح روش اهل‌بیت(ع) در حدیث و قواعد اهل‌بیت در کیفیت قبول احادیث پرداخته شده و سپس، ضمن تعریف کتاب حاضر، به معرفی گردآورنده آن، توثیق نسبت کتاب به او و اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته بر روی کتاب، پرداخته شده است.

اثر حاضر، از‌ جمله‌ کتب معتبر حدیث زیدیه است که در مدارس علوم دینی آنان تدریس می‌شود‌ و دربرگیرنده‌ اغلب‌ احادیثی است که امام هادی یحیی بن حسین در کتاب «الأحكام»، آنها را ذکر کرده‌ است‌.

گردآورده کتاب، از علمای زیدی یمنی است. وی در این کتاب، مجموعه احادیثی را از خلال آثار امام «الهادي‌إلی‌الحق» که حدوداً ۲۲ کتاب می‌شود، در یک مجموعه گردآوری و به یک مجموعه حدیثی تبدیل کرده است. پس دربردارنده مجموعه احادیثی است که الهادي‌إلی‌الحق در آثار مختلفش از جمله کتاب «الأحكام» به آن‌ها استناد کرده است؛ بنابراین، کتاب شامل مجموعه‌ای از احادیث است که یحیی، در آثار خود از پدر و جدش نقل کرده است.

یکی از ویژگی‌هایی که در این دیده کتاب می‌شود، این است که گردآورنده، در پایان کتاب، تکمله‌ای را از خود اضافه کرده و تعدادی حدیث را آورده که بین زیدیه رواج داشته و جزء روایات یحیی نیست، بلکه افزوده‌های خود اوست که خصوصاً دربردارنده مجموعه احادیثی است که می‌خواهد حقانیت الهادي‌إلی‌الحق و امامت زیدی یمن را اثبات کند. این تکمله اهمیت زیادی دارد. گاهی احادیث خیلی جالبی - ‌البته جالب از نظر یک پژوهشگر - ‌در این تکمله پیدا می‌شود. از جمله آن‌ها: «سيأتی رجل من أهل بيتي اسمه اسم نبي يملأ الأرض قسطا و عدلا كما ملئت ظلما و جورا» و اسم نبی، یعنی یحیی و با استناد به این حدیث می‌خواهد ثابت کند که الهادي‌إلی‌الحق یحیی بن حسین، همان مهدی موعود است. در‌حالی‌که در متون مختلف آمده است: «سيأتي رجل من بعدي اسمه اسمي و اسم أبيه اسم ابني» یا «و اسم أبيه اسم أبي».

ابن صعده سعی کرده با تحریف این حدیث به قضیه بنیان‌گذاری امامت زیدیه در یمن توسط الهادي‌إلی‌الحق، مشروعیت بدهد و آن را حل کند. البته بعد از الهادي‌إلی‌الحق، این حدیث به شکل دیگری مورد استفاده قرار گرفته است. در منابع اهل سنت، شاید در کتاب «الفردوس» دیلمی، حدیثی به این مضمون آمده است که: «سيأتي رجل من بعدي اسمه اسمي و اسم أبيه اسم نبي» که عبارت «اسمه اسمي» را دارد، ولی «و اسم أبيه اسم نبي» را اضافه دارد و احتمالاً همین حدیث است که ابن صعده از آن استفاده کرده است.

در خاتمه نیز شرح حال امام هادی یحیی بن حسین فضایل او، دانشش، وفات و قبرش به‌ قلم‌ قاضی ابونجم آمده و در نهایت دو روایت دیگر از امام هادی یحیی‌ بن‌ حسین را در فضیلت زیارت اهل‌بیت اضافه‌ کرده‌ است‌ که در مجموع تعداد روایات این کتاب‌ را‌ به عدد 395 می‌رساند.

وضعیت کتاب

این کتاب که پیش از این چند بار‌ به‌ کوشش یحیی عبدالکریم فضیل (1332-‌1412ق)، در بیروت‌ و صنعا‌ به‌ چاپ رسیده بود، در سال 2002‌م/1422ق، با تحقیقی جدید در 182 صفحه، به کوشش عبدالله بن حمود‌ عزی‌، تجدید چاپ شده است. این چاپ‌ با مقدمه ناشر کتاب‌، مؤسسه‌ فرهنگی امام زید بن علی‌(ع)، آغاز‌ می‌شود. مقدمه دیگر آن، از محقق کتاب است که در آن مطالب سودمندی‌ در‌باره حدیث زیدیه، شرح حال گردآورنده‌ و سند‌ کتاب به وی‌، ارائه‌ کرده است. همچنین مقدمه‌ دیگری‌ از امام المتوكل‌علی‌الله اسماعیل بن قاسم (1019-1087ق) و مقدمه چهارمی از گردآورنده‌ کتاب‌، قاضی ابونجم، به آن افزوده شده‌ است‌.

فهرست آیات، احادیث و محتویات، در انتهای کتاب جای گرفته و در پاورقی‌ها، توضیحاتی پیرامون برخی از مطالب متن، ارائه شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. موسوی‌نژاد، سید علی، «کتاب‌های حدیثی منتشرشده از زیدیه (1)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: علوم حدیث، پاییز 1381، ‌شماره 25، به آدرس:

   www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1365/

3. بی‌نام، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی «طومار اندیشه»، شنبه 11 اسفندماه 1397، به آدرس اینترنتی:

http://toumar.info/fa/note/%D9%85%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D9%8A-%D8%B2%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D9%87/