هاتف اصفهانی، احمد

هاتف اصفهانی، احمد

نام	هاتف اصفهانی، احمد
نام‌های دیگر	سيّد احمد حسينى اردوبادى اصفهانى متخلّص به «هاتف»
نام پدر
متولد	نیمه اول قرن دوازده
محل تولد	اصفهان، اصالتا از  اردوباد آذربایجان
رحلت	1198ق
اساتید	میرزا محمدنصیر اصفهانی
برخی آثار	مجموعه رسائل عوارف المعارف دیوان هاتف اصفهانی
کد مؤلف	AUTHORCODE07062AUTHORCODE

سید احمد هاتف اصفهانی، طبیب، از شاعران بزرگ دوره افشاریه و زندیه، متخلص به هاتف، او عمر خود را در اصفهان و قم و کاشان گذراند. هاتف، تحصیلات علمی داشت؛ در شعر شاگرد مشتاق و در سایر علوم شاگرد میرزا محمدنصیر اصفهانی بود. هاتف در زبان عربی توانا بود و به این زبان اشعاری هم سرود. عمده شهرت او به‎خاطر ترجیع‎بند معروفش می‎باشد.

زادروز، زادگاه و تحصیل

تولد هاتف در نیمه اول قرن دوازده در اصفهان رخ داد. او در آن شهر به تحصیل ریاضی و حکمت و طب پرداخت.

اساتید

گویا در فنون مزبور، از محضر میرزا محمدنصیر اصفهانی بهره برد. او در شعر مشتاق را به‎عنوان راهنما و استاد خود برگزید.

یاران همدرس

سید احمد هاتف، در حلقه درس میرزا محمدنصیر و مشتاق، با صباحی و آذر و صهبا دوستی و رفاقت تمام پیدا کرد و این دوستی تا پایان عمر اینان ادامه داشت.

نسب، خانواده

سید احمد هاتف از سادات حسینی و از یک خانواده نجیب اصفهانی بود.

«اصل خاندان او چنان‎که از تذکره نگارستان دارا و تذکره محمدشاهی برمی‎آید از اهل اردوباد آذربایجان بوده و در زمان پادشاهان صفوی از آن دیار به اصفهان هجرت کرده و در این شهر متوطن گردیده‎اند».

از خاندان و اولاد هاتف، جز پسرش سید محمد سحاب (متوفی 1223) ذکری نشده است؛ وی در زمان پادشاهی فتحعلی شاه از شاعران نامدار بوده و بیش از 5000 بیت شعر از او باقی مانده است. گذشته از این دیوان، تذکره‎ای به نام رشحات به او نسبت داده‎اند که البته ناتمام مانده است.

شغل، شاعران هم‎دوره

هاتف گذشته از تبحر در ادبیات و سایر علوم، طبیب بوده و از این راه کسب روزی می‎کرده است. اشتغالش به این کار و نارضایتی نسبی او از این امر را می‎توان در این شعر وی دید:

خون دل من چکد ز ناله من		گر به دست اندکی بیفشاری
از شکایات من یکی این است		که سپهرم ز واژگون‎کاری
داده شغل «طبابت» و زین کار		چاکران مراست بیزاری
فلک انباز کرده ناچارم		با فرومایگان با زاری
که گمان داشت کز تنزل دهر		کار عیسی کشد به بیطاری

.

او با شاعران هم‎دوره خود؛ حاج لطف‎علی‎بیگ، متخلص به آذر و میرزا سلیمان کاشانی، متخلص به صباحی ارتباط صمیمی داشته و با آنها مشاعره می‎کرده است.

ویژگی‎های شعری

سید احمد هاتف در غزل مهارت داشت و از سبک شعری سعدی و خواجه پیروی می‎نمود.

«غالب غزلیات او لطیف و حاوی مضامین عاشقانه و دلکش است و حق این است که بعضی از ابیات هاتف را به‎آسانی نمی‎توان از ابیات شیخ و خواجه مشخص کرد».

هاتف، بذله‎گو بود، ولی اهل تملق نبود و نمود این کار در اشعارش بر زیبایی آن می‎افزود. اشعار او روان و سهل است و در برخی از قسمت‎ها، اشعار «گلشن راز» را به خاطر می‎آورد. او مطالب عرفانی را به لطافتی ذکر کرده است که مثل یک حکایت پرفایده خاطر را جلب می‎کند.

از میان شاعران آن زمان، «آذر» به استادی او اعتراف داشت، ولی سایر شعرا و ادیبانی که با شهرت او مقام خود را در خطر می‎دیدند، هجویاتی درباره او ساخته و در میان مردم منتشر کردند. چنان‎که بیت ذیل گواهی می‎دهد، در اصفهان کمتر کسی خریدار ابیات او بوده است:

من به دیاری شدم جلوه‎ده یار خویش

آینه دادم به «کور» نغمه سرودم به «کر»

.

عمده شهرت هاتف به‎خاطر ترجیع‎بند عرفانی اوست.

وفات

وفات هاتف اصفهانی، بنا به نوشته شمس‎الدین سامی بک ادیب و نویسنده مشهور ترک در سال 1198ق، در شهر قم اتفاق افتاده است.

صباحی، سال وفات او را به‎وسیله ماده تاریخ ضبط کرده است:

.

به آئین دعا گفتا صباحی بهر تاریخش

که یا رب منزل هاتف به گلزار جنان بادا

منابع مقاله

1. مشیری، چنگیز، «سید احمد هاتف اصفهانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)، مجله: نامه فرهنگ، مهر 1331ش، شماره 7، از صفحه 331 تا 334.
2. اقبال، عباس، «سید احمد هاتف اصفهانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)، مجله: ارمغان، فروردین 1313ش، شماره 155، از صفحه 41 تا 51.

وابسته‌ها

مجموعه رسائل عوارف المعارف

دیوان هاتف اصفهانی