۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
نویسنده به دليل داشتن مسئوليت رياست ديوان بريد (پست) ولايت جبال، موفق به جمع‌آورى اطلاعات مفيد و ارزنده‌اى در توصيف راه‌هاى تجارى و مناطقى چون هند، چين، كره و ژاپن شده است. هر چند كه در جاهاى متعدد واقعيات با افسانه‌ها و شايعات درهم آميخته، اما جغرافى‌دانان بعدى همواره به اين كتاب مراجعه مى‌كرده‌اند. | نویسنده به دليل داشتن مسئوليت رياست ديوان بريد (پست) ولايت جبال، موفق به جمع‌آورى اطلاعات مفيد و ارزنده‌اى در توصيف راه‌هاى تجارى و مناطقى چون هند، چين، كره و ژاپن شده است. هر چند كه در جاهاى متعدد واقعيات با افسانه‌ها و شايعات درهم آميخته، اما جغرافى‌دانان بعدى همواره به اين كتاب مراجعه مى‌كرده‌اند. | ||
كتاب مسالك و ممالك به دانش جغرافى اختصاص دارد. ابن خردادبه اثر خويش را پس از اقامتش در كنار دجله، در سامرا و بين سالهاى 234- 230ق نگاشت. به نظر مى‌رسد مؤلف اثر خود را در دو نوبت نگاشته و در نوبت دوم تغييراتى نيز در آن داده است. بعضى از محققان نيز معتقدند كه عليرغم اصالت اثر، مختصرى از اين كتاب به دست نسل‌هاى بعدى رسيده و تغييراتى در آن داده شده است. | كتاب مسالك و ممالك به دانش جغرافى اختصاص دارد. [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] اثر خويش را پس از اقامتش در كنار دجله، در سامرا و بين سالهاى 234- 230ق نگاشت. به نظر مى‌رسد مؤلف اثر خود را در دو نوبت نگاشته و در نوبت دوم تغييراتى نيز در آن داده است. بعضى از محققان نيز معتقدند كه عليرغم اصالت اثر، مختصرى از اين كتاب به دست نسل‌هاى بعدى رسيده و تغييراتى در آن داده شده است. | ||
اين كتاب احتمالاً نخستين اثر با عنوان عمومى مسالك و ممالك است و مؤلف آن نخستين فردى است كه كتابى در جغرافياى اقتصادى گردآورى كرده و اثر وى براى ما باقى مانده است. طرح مباحث اقتصادى در اثر ابن خردادبه بيشتر بدان جهت است كه اولاً مؤلف ایرانى الاصل مسالك و ممالك از سنت ایرانى در جغرافى‌نگارى پيروى نموده است و جغرافى‌نگاران پيرو سنت ایرانى براى مسائل مربوط به خراج و محصولات و معادن سرزمين‌ها اهميت فراوان قائل بوده‌اند. ثانياً مؤلف به جهت شغل حكومتى خويش نه تنها با راه‌هاى ممالك اسلامى به ويژه ایران آشنا بوده بلكه نياز جدى به داشتن اطلاعات مبسوط از اوضاع اقتصادى جبال داشته است. | اين كتاب احتمالاً نخستين اثر با عنوان عمومى مسالك و ممالك است و مؤلف آن نخستين فردى است كه كتابى در جغرافياى اقتصادى گردآورى كرده و اثر وى براى ما باقى مانده است. طرح مباحث اقتصادى در اثر [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] بيشتر بدان جهت است كه اولاً مؤلف ایرانى الاصل مسالك و ممالك از سنت ایرانى در جغرافى‌نگارى پيروى نموده است و جغرافى‌نگاران پيرو سنت ایرانى براى مسائل مربوط به خراج و محصولات و معادن سرزمين‌ها اهميت فراوان قائل بوده‌اند. ثانياً مؤلف به جهت شغل حكومتى خويش نه تنها با راه‌هاى ممالك اسلامى به ويژه ایران آشنا بوده بلكه نياز جدى به داشتن اطلاعات مبسوط از اوضاع اقتصادى جبال داشته است. | ||
از ديگر وجوه اهميت مسالك و ممالك آنست كه اين اثر بر آثار جغرافيايى پس از خود تأثير فراوانى گذارده است. [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن حوقل]] صاحب صورة الارض در تدوين اثر خود از مسالك و ممالك سود جسته است. مقدسى كه اثر بسيار ارزشمندى در جغرافيا بنام أحسن التّقاسيم في معرفة الاقاليم گردآورى كرده، ابن خردادبه را از پيشوايان دانش جغرافى مى‌شمرد. ظاهراً نزدیکى ابن خردادبه به خلافت عباسى اين امكان را مهيا ساخته بود كه وى از آرشيوهاى حكومتى استفاده كند و بدين جهت مورد وثوق جغرافى‌دانان پس از خود قرار گرفته بود، هر چند از سوى بعضى نويسندگان اسلامى چون [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]] به بى‌دقتى متهم شده است. | از ديگر وجوه اهميت مسالك و ممالك آنست كه اين اثر بر آثار جغرافيايى پس از خود تأثير فراوانى گذارده است. [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن حوقل]] صاحب [[صورة الأرض|صورة الارض]] در تدوين اثر خود از مسالك و ممالك سود جسته است. مقدسى كه اثر بسيار ارزشمندى در جغرافيا بنام [[أحسن التقاسيم في معرفة الأقاليم|أحسن التّقاسيم]] في معرفة الاقاليم گردآورى كرده، [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] را از پيشوايان دانش جغرافى مى‌شمرد. ظاهراً نزدیکى [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] به خلافت عباسى اين امكان را مهيا ساخته بود كه وى از آرشيوهاى حكومتى استفاده كند و بدين جهت مورد وثوق جغرافى‌دانان پس از خود قرار گرفته بود، هر چند از سوى بعضى نويسندگان اسلامى چون [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]] به بى‌دقتى متهم شده است. | ||
ابن خردادبه در بيان حدود اقاليم و راهها از بطلميوس استفاده نموده و لذا نفوذ و تأثير سنت يونانى در جغرافياى اسلامى از همان ابتدا همپاى نفوذ و تأثير سنت ایرانى وجود داشته است. | [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] در بيان حدود اقاليم و راهها از بطلميوس استفاده نموده و لذا نفوذ و تأثير سنت يونانى در جغرافياى اسلامى از همان ابتدا همپاى نفوذ و تأثير سنت ایرانى وجود داشته است. | ||
نویسنده در اثرش به «وصف زمين و چگونگى ساختار، قبله، راهها و سرزمين‌ها» پرداخته است. وى همچنين قبله و خراج هر سرزمين و تحول خراج در گذشته و حال، پادشاهان زمين و القاب آنها، راهها، منزلگاه‌ها، تقسيمات سرزمين‌ها، اقوام و نژادها، جزاير و آبها، شگفتى‌هاى زمين و اطلاعات تاريخى را مورد توجه قرار داده و بر خلاف [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح (يعقوبى)]] صاحب [[البلدان، اليعقوبي|البلدان]]، فاصله‌ها را بر حسب ميل و نه منزل يا روز معين كرده و از اين نظر دقيق‌تر از البلدان است. | نویسنده در اثرش به «وصف زمين و چگونگى ساختار، قبله، راهها و سرزمين‌ها» پرداخته است. وى همچنين قبله و خراج هر سرزمين و تحول خراج در گذشته و حال، پادشاهان زمين و القاب آنها، راهها، منزلگاه‌ها، تقسيمات سرزمين‌ها، اقوام و نژادها، جزاير و آبها، شگفتى‌هاى زمين و اطلاعات تاريخى را مورد توجه قرار داده و بر خلاف [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح (يعقوبى)]] صاحب [[البلدان، اليعقوبي|البلدان]]، فاصله‌ها را بر حسب ميل و نه منزل يا روز معين كرده و از اين نظر دقيق‌تر از البلدان است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
قسمت اساسى كتاب شامل توصيف راه‌هاست كه از لحاظ تفصيل متفاوت است. البته كتاب به توصيف راهها بسنده نكرده بلكه مطالب ديگرى نيز دارد كه گويا بعدها بدان افزوده‌اند، مانند گفتگو از تقسيم زمين كه خطاهاى مكرّر دارد، همچنين از عجايب جهان و بناهاى معروف و غيره سخن به ميان آورده است. | قسمت اساسى كتاب شامل توصيف راه‌هاست كه از لحاظ تفصيل متفاوت است. البته كتاب به توصيف راهها بسنده نكرده بلكه مطالب ديگرى نيز دارد كه گويا بعدها بدان افزوده‌اند، مانند گفتگو از تقسيم زمين كه خطاهاى مكرّر دارد، همچنين از عجايب جهان و بناهاى معروف و غيره سخن به ميان آورده است. | ||
كتاب ابن خردادبه از دو عنصر بالنسبة متفاوت ترتيب يافته است: ازيك سو مطالب خشك و رسمى بسيار مهمى را پيرامون راهها، مسافات، ميزان خراج، القاب، عناوين و غيره را مى‌توان در آن مشاهده نمود و از سوى ديگر با مطالبى پيرامون شگفتى‌ها مى‌توان ديد كه تا اندازه‌اى دور از باور است. | كتاب [[ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله|ابن خردادبه]] از دو عنصر بالنسبة متفاوت ترتيب يافته است: ازيك سو مطالب خشك و رسمى بسيار مهمى را پيرامون راهها، مسافات، ميزان خراج، القاب، عناوين و غيره را مى‌توان در آن مشاهده نمود و از سوى ديگر با مطالبى پيرامون شگفتى‌ها مى‌توان ديد كه تا اندازه‌اى دور از باور است. | ||
ناهماهنگى مطالب كتاب باعث شده كه جغرافى‌شناسان در ارزشيابى كار او اختلاف كنند. از اين‌رو كتاب وى محتاج هماهنگ كردن اين مايه‌ها ويك فصل‌بندى دقيق است.<ref>ایگناتی، کراچکوفسکی، تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، ص۱۲۰- ۱۲۳</ref> <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1648 دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، مدخل ابن خردادبه ۴۰۹-۴۱۴]</ref> <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14148/5 صالحی، نصر الله، کتابشناسی جغرافیای تاریخی اسلام و ایران، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ۳۱، اردیبهشت ۱۳۷۹، ص۵].</ref> | ناهماهنگى مطالب كتاب باعث شده كه جغرافى‌شناسان در ارزشيابى كار او اختلاف كنند. از اين‌رو كتاب وى محتاج هماهنگ كردن اين مايه‌ها ويك فصل‌بندى دقيق است.<ref>ایگناتی، کراچکوفسکی، تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، ص۱۲۰- ۱۲۳</ref> <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1648 دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، مدخل ابن خردادبه ۴۰۹-۴۱۴]</ref> <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/14148/5 صالحی، نصر الله، کتابشناسی جغرافیای تاریخی اسلام و ایران، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ۳۱، اردیبهشت ۱۳۷۹، ص۵].</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||