هدایت، رضاقلی

هدایت، رضا قلی بن محمد هادی

نام	هدایت، رضا قلی بن محمد هادی
نام‌های دیگر
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	1288 ق
اساتید
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE08909AUTHORCODE

رضاقلى خان، معروف به لله‌باشى، متخلص به هدايت در شب پانزدهم محرم سال هزار و دويست و پانزده در تهران چشم به جهان گشود.

پدرش از خاندان‌هاى اصيل و گرامى قريه چادره كلاته نزديك دامغان بود و در ملازمت جعفرقلى خان قاجار به سر مى‌برد. پس از مرگ جعفرقلى خان در سال مرگ خاقان كبير به زيارت كربلا رفت و در آغاز به تخت نشستن فتحعلى شاه به خدمت او درآمد.

در سال 1215 كه هدايت به دنيا آمد، در سفر خراسان بود و چون خبر ولادت فرزندش را شنيد، نام رضاقلى را براى او انتخاب كرد. در سال 1217 صاحب‌جمع كل ديوان فارس شد و ملازمت شاهزاده حسينعلى ميرزا فرمانرواى فارس يافت. در سال 1218 درگذشت و جسدش به نجف اشرف انتقال يافت.

هدايت در خدمت محمدمهدى خان، متخلص به شحنه به تحصيل پرداخت و در آغاز جوانى به ملازمت شاهزاده فرمانفرما و فرزندان او درآمد و از محبت و حمايت و نوازش ايشان و شجاع‌السلطنه برخوردار بود. از سن صغر به سرودن شعر پرداخت. هنگامى كه فتحعلى شاه به شيراز رفت، مورد التفات شاه قرار گرفت و چنان‌كه خود نوشته، به‌جاى فتحعلى خان صبا كه رحلت كرده بود، سمت ملك‌الشعرايى يافت. هنگام بازگشت فتحعلى شاه، هدايت بيمار شد و از التزام ركاب محروم گرديد. بعد از مرگ فتحعلى شاه به نديمى نواب فيروز ميرزا منصوب شد. دو سال بعد فيروز ميرزا به حكومت کرمان انتصاب يافت و فريدون ميرزا به فرمانفرمايى فارس مأمور گرديد. هدايت را به نديمى خود دعوت كرد و مورد التفات قرار داد. درسال 1254 از جانب فرمانفرماى فارس به تهران فرستاده شد و در پانزدهم رمضان به خانه جامى ميرزا آقاسى صدر اعظم سكونت گرفت و به حضور پادشاه باريافت و در شمار مقربان و ملتزمان درآمد و تربيت عباس ميرزا به عهده او واگذار شد.

بعد از درگذشت محمد شاه در سال 1264 همراه بزرگان و شاهزادگان به استقبال ناصرالدين شاه كه از تبريز براى جلوس به تخت سلطنت تهران مى‌آمد، رفت و به خدمت مقرر مأمور شد، ولى به سببى چند از آن خدمت استعفا كرد و به كنج عزلت افتاد. پس از چندى باز به خدمت خوانده شد و به سفيرى خوارزم مأمور گرديد و در پنجم جمادى‌الثانى سال 1267 از راه مازندران و استرآباد به خوارزم رفت. پس از بازگشت از اين سفر، به رياست و نظامت مدرسه دارالفنون مفتخر آمد.

آثار

1. تذكره رياض العارفين؛
2. تكميل تاريخ روضة الصفاى مير خواند در سه جلد تا زمان ناصرالدين شاه؛
3. فهرس التواريخ؛
4. أجمل التواريخ؛
5. مظاهر الأنوار؛
6. سفرنامه خوارزم؛
7. فرهنگ انجمن‌آراى ناصرى؛
8. لطائف المعارف؛
9. نژادنامه؛
10. منهج الهداية؛
11. مدارج البلاغة؛
12. مفتاح الكنوز در شرح شعرهاى دشوار خاقانى؛
13. أنوار الولاية بر وزن مخزن الأسرار نظامى؛
14. گلستان ارم، مشهور به بكتاش‌نامه؛
15. بحر الحقايق بر وزن حديقه سنايى؛
16. أنيس العاشقين؛
17. خرم‌بهشت به بحر متقارب؛
18. هدايت‌نامه به بحر رمل؛

منابع مقاله

مصفا مظاهر، «مجمع الفصحاء» يادداشت مصحح طبع اول، صفحات سى‌وپنج تا سى‌ونه، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات امير كبير، 1382ش.

وابسته‌ها

فرهنگ انجمن آرای ناصری

سفارت نامه خوارزم

تذکره ریاض العارفین (هدایت)

فهرس التواریخ

مجمع الفصحاء

رساله در علم تحصن (حصن)

نفثة المصدور