التبصرة في أصول الفقه

التبصره فی اصول الفقه

نام کتاب	التبصره فی اصول الفقه
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	هیتو، محمد حسن (تحقیق و شرح) شیرازی، ابراهیم بن علی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏155‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏9‎‏ت‎‏2
موضوع	اصول فقه اهل سنت - قرن 5ق.
ناشر	دار الفکر
مکان نشر	دمشق - سوریه
سال نشر	1403 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2779AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى:

«التبصرة في أصول الفقه» تأليف ابى اسحق ابراهيم بن على بن يوسف فيروزآبادى شيرازى است كه توسط دكتر محمد حسن هيتو مورد شرح و تحقيق قرار گرفته است. در اين اثر مباحث مهم اصول فقه و عمدتاً مباحث الفاظ بيان شده است.

ساختار:

كتاب مشتمل بر مقدمه محقق و فصول متعددى است. در اين كتاب ديدگاه‌هاى كليه مذاهب اهل‌سنت به ويژه اشاعره و معتزله در مورد مباحث مطرح شده به صورت مقايسه‌اى بيان شده و ديدگاه‌هاى ائمه مذاهب اربعه منعكس شده و موارد قابل قبول آنها به عنوان ديدگاه نويسنده مطرح شده است.

گزارش محتوا:

محقق كتاب در مقدمه‌اش بر اثر نسخه‌هاى مورد استفاده در تحقيق كتاب و نيز شيوه تحقيقى خود را بيان نموده است.

در ابتداى كتاب نگارنده به بحث در مورد اوامر پرداخته و ضمن ارائه تعريفى از امر از نگاه معتزله و اشاعره و مناقشه در تعريف آنها به دلالت صيغه امر بر وجوب و استحباب پرداخته است. در همين راستا نگارنده به آياتى از قرآن كريم استناد كرده و ادله اشاعره را كه در مورد دلالت امر بر وجوب يا ندب قائل به توقف شده‌اند را نقد نموده است. در ادامه وى به معناى امر بعد از نهى اشاره كرده و قول به دلالت صيغه امر بر اباحه را نقل و نقد مى‌نمايد. دلالت داشتن امر بر مره و تكرار و ادله موافقان و مخالفان آن، معناى امر معلق بر شرط، دلالت صيغه امر بر فور و تراخى و ديدگاه‌هاى صيرفى و ابوحنيفه در اين زمينه را مورد بحث و بررسى قرار داده است.

در بخش بعدى وى به بررسى احكام نواهى پرداخته و ضمن معناى ماده و صيغه نهى دلالت آن بر حرمت و فساد را از نگاه اشاعره و معتزله و همچنين ادله خود مبنى بر دلالت نهى بر حرمت و فساد را بيان كرده است.

در بخش ديگرى از كتاب وى به احكام عام و خاص اشاره نموده و ديدگاه معتزله و اشاعره را در مورد صيغه‌هاى عموم مانند اسم جنس، برخى از الفاظ و اسامى جمع، نكره در سياق نفى را بررسى نموده است. وى در همين راستا نحوه تخصيص خوردن عام توسط خاص را بيان كرده و حقيقت عام بعد از تخصيص، عمل نكردن به عام قبل از فحص در مورد مخصص، تخصيص خوردن عمومات قرآن به واسطه سنت و خبر واحد، تخصيص عموم به وسيله قياس، تعارض عام و خاص و تقدم و تأخر يكى از آنها را بررسى نموده و اختلاف نظر اشاعره و معتزله را بيان نموده است.

در ادامه مباحث كتاب نويسنده به مسائل مربوط به استثناء اشاره نموده و نسبت بين استثناء و مستثنى‌منه، تعقب استثناء در جملات و حكم آن را بيان كرده و اختلاف نظر اشاعره و حنفيه را در اين زمينه منعكس كرده است.

در فصل بعد وى با اشاره به احكام مجمل و مبين در قرآن و روايات و ذكر نمونه‌هايى از اجمال آيات و روايات، راه‌هاى از بين بردن اجمال آنها را بررسى و ديدگاه‌هاى مذاهب مختلف اهل‌سنت را در اين زمينه با يكديگر مقايسه نموده است.

بيان احكام مطلق و مقيد و نحوه قيد خوردن اطلاق از مباحث بعدى كتاب است كه در اين زمينه نيز نويسنده ضمن بيان ديدگاه‌هاى مذاهب مختلف، اختلاف نظر آنان را دراين‌باره مطرح كرده و حمل مطلق بر مقيد و اقسام آن را شرح كرده است. بررسى احكام مفاهيم و مفهوم اولويت در آيات و روايات و انعكاس ديدگاه‌هاى شافعى و جمهور اهل‌سنت در اين زمينه، حجيت فعل پيامبر اسلام(ص)، تعارض فعل با قول پيامبر، راه‌هاى نسخ وجوب در قرآن، حجيت خبر متواتر، حجيت انواع اجماع و ديدگاه مذاهب اهل‌سنت در اين زمينه، احكام اجتهاد و تقليد از نظر مذاهب اهل‌سنت و احكام قياس و حجيت آن از منظر آنان از ديگر مباحث مهمى است كه در اين كتاب به آنها اشاره شده و ديدگاه‌هاى مذاهب مختلف اسلامى به ويژه اهل‌سنت در مورد آنها با هم مقايسه شده است.

لازم به تذكر است كه نگارنده در اكثر مطالب يا اسمى از اماميه و ديدگاه‌هاى اصولى آنان نياورده است و يا در صورت ذكر نام آنان بسيار مختصر ديدگاه‌هاى آنان را منعكس كرده و به شدت اين ديدگاه‌ها را به نقد كشيده است.

وضعيت كتاب:

در پاورقى كتاب توضيحاتى درباره برخى مطالب و نيز آدرس مطالب، آيات و روايات ارائه شده است. فهرست مطالب نيز در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب.