آداب و اخلاق پزشکی در اسلام

‏آداب و اخلاق پزشکی در اسلام
پدیدآوران	عاملي، جعفر مرتضي (نويسنده) صالح، محمدرضا (مترجم)
عنوان‌های دیگر	آداب و اخلاق پزشکي در اسلام
ناشر	مرکز بين‌المللي ترجمه و نشر المصطفي (ص)
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1390ش , 1433ق,
شابک	‎978-964-195-571-9
موضوع	اخلاق پزشکي (اسلام) پزشکي اسلامي اسلام و پزشکي
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

آداب و اخلاق پزشکی در اسلام، ترجمه فارسی «الآداب الطبية في الإسلام مع لمحة عن تاريخ الطب» اثر سید جعفر مرتضی عاملی (متولد 1364ق)، است که به قلم محمدرضا صالح صورت گرفته است.

مترجم در ابتدای کتاب مقدمه‎ای افزوده است. او معتقد است که دانش پزشکی یکی از شاخه‎های علمی بشمار می‎رود که مسلمانان نقش وافری در پیشرفت و تکامل آن داشته‎اند و به همین روی، طب اسلامی از شاخص‎ترین ابعاد تمدن اسلامی بشمار می‎رود. توصیه‎های ارزشمند طبی از پیشوایان دین که به‎سان گنجینه‎ای برجای مانده، شامل اصول کلی پزشکی، تغذیه و بهداشت و روش درمان برخی بیماری‎هاست؛ ازاین‎رو اسلام عزیز که دینی کامل و جامع می‎باشد نیز به آن اهمیت داده و برای آن جایگاه خاصی را در نظر گرفته است.

پیامبر(ص) درباره این علم فرموده: دانش‎های اصلی دو گونه است: علم دین (دین‎شناسی) و علم بدن (شناخت و درمان بدن). در روایتی دیگر امیرالمؤمنین علی(ع)، سلامت جسم را از بالاترین و ارزشمندترین نعمت الهی برشمرده است. امام رضا(ع) می‎فرماید: خداوند هیچ خوردنی و نوشیدنی را مباح نفرموده، مگر به دلیل منفعتی که در آن بوده است و هیچ‎ چیزی را حرام نکرده، مگر به جهت زیان جسمی که در آن نهفته است. از اینها بالاتر، در صورت به خطر افتادن سلامت جسم، خداوند احکام مسلم اسلامی، اعم از واجب یا حرام را نادیده می‎انگارد و به پیروان دین اجازه نقض حکم شرعی را به‎اندازه رفع خطر از جسم داده است.

ایران نیز نقشی ممتاز در پیشبرد این علم داشته است. دانشگاه جندی‎شاپور، در مکانی نزدیک شهر اهواز کنونی بوده و در زمان ساسانیان مرکز کسب دانش طب بشمار می‎رفت. این دانشگاه در تاریخ علم طب جهان بسیار درخشان و ممتاز است و حلقه رابطه میان پزشکی اسلامی و مکاتب دیگر بوده است که نشانی از نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی در خود نهفته دارد.

مترجم کتاب، محمدرضا صالح از انگیزه‎اش، چنین می‎گوید: این‎جانب با مطالعه کتاب «الآداب الطبية في الإسلام»، تألیف دانشمند گرامی حجت‎الاسلام‎والمسلمین جعفر مرتضی عاملی، محتوای آن را برای دوران کنونی کشور، به‎ویژه دانشمندان و دانشجویان رشته‎های مختلف از جمله پزشکی، بسیار مناسب یافتم؛ ازاین‎رو، بر آن شدم این اثر ارزشمند را به فارسی برگردانم.

مترجم، سعی نموده ترجمه‎ای روان و شیوا ارائه دهد و از ترجمه تحت‎اللفظی پرهیز نماید؛ لذا گاهی اختلافات جزئی در متن اصلی و ترجمه آن دیده می‎شود که این از خصوصیات ترجمه معنوی است؛ مثلاً نویسنده درباره بنیان‎گذار علم طب نظرات متعددی را ارائه می‎دهد، سپس نظر شیخ مفید را مطرح می‎کند: «هذا... و ثمة رأي آخر يقول: إن صناعة الطب مبدؤها الوحي و الإلهام و قد قال الشيخ المفيد (قدس الله نفسه الزكية): «الطب صحيح و العلم به ثابت و طريقه الوحي و إنما أخذه العلماء به عن الأنبياء و ذلك أنه لا طريق إلی علم حقيقة الداء إلا بالسمع و لاسبيل إلی معرفة الدواء إلا بالتوفيق... إلخ»... هذا ... و قد ذكروا لهذا القول دلائل و شواهد لا مجال لإيرادها هنا؛ فمن أرادها فليراجعها في مظانها».

مترجم این متن را چنین ترجمه نموده است: «شیخ مفید (قدس سره)، دانش پزشکی را برگرفته از وحی و الهام می‎داند و می‎نویسد: علم طب، علمی صحیح است و آگاهی و دانش به آن هم، ثابت و طریق آن وحی است؛ عالمان طب این علم را از پیامبران گرفته‎اند و هیچ راهی برای شناخت حقیقت درد، جز شنیدن [از خداوند] و هیچ راهی برای شناخت دواء مگر به‎وسیله توفیق وجود ندارد... البته دلایلی برای این نظریه بیان شده که اینجا مجالی برای ذکر آن نیست؛ علاقه‎مندان می‎توانند به مصادر مربوطه مراجعه کنند».

چنان‎که مشاهده می‎کنید، بخشی از متن عربی ترجمه نشده است؛ همچون «هذا... و ثمة رأي آخر يقول» و یا اینکه این نظریه را مستقیماً به شیخ مفید نسبت می‎دهد، درحالی‎که در متن عربی چنین نیست.

از دیگر اختلافاتی که بین کتاب اصلی و ترجمه آن دیده می‎شود، وجود پاورقی‎های فراوانی است که مترجم به آن افزوده است و باعث مستند شدن بیشتر مطالب کتاب شده است؛ مثلاً مترجم در صفحات ابتدایی کتاب، صقالبه و ابن ابی‎اصیبعه را به مخاطبین خویش شناسانده است که در کتاب اصلی چنین نیست.

با نگاه اجمالی به فهرست محتویات کتاب «الآداب الطبية في الإسلام مع لمحة عن تاريخ الطب» و ترجمه آن، تفاوتی محسوس بین این دو یافت نشد. فهرست محتویات در انتهای کتاب اصلی و ابتدای ترجمه آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب؛
2. عاملی، جعفر مرتضی، «الآداب الطبية في الإسلام مع لمحة عن تاريخ الطب»، دارالبلاغة للطباعة و النشر و التوزيع، بیروت، لبنان، چاپ اول، 1412ق.