أحکام الخلل في الصلاة (انصاری، مرتضی بن محمدامین)

احکام الخلل في الصلاة
پدیدآوران	مجمع الفکر الاسلامی، کمیته تحقیق تراث شیخ اعظم (محقق) علامه حلی، حسن بن یوسف (--) علامه حلی، حسن بن یوسف (نویسنده) انصاری، مرتضی بن محمدامین (نویسنده)
ناشر	المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانية لمیلاد الشيخ الأعظم الأنصاري، الأمانة العامة
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1413 ق
چاپ	1
موضوع	نماز نماز - احکام و قوانین نماز - شکیات فقه جعفری - قرن 13ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	-
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

احکام الخلل في الصلاة تألیف شيخ أعظم مرتضى أنصارى قدّس سره

نسخه‌هاى مورد اعتماد

گروه تحقيقات تا كنون به چهار جزوه و کتاب با عنوان (خلل) دست يافته كه تمام آنان به شيخ قدّس سرّه منسوبند،

و بعيد نيست كه ايشان دفعات بسيار و به گونه‌هاى مختلف در این باره نوشته باشند، به هر حال بايد به ویژگی‌هاى این نسخه‌ها و نسخه‌هایى كه در این کتاب آمده اشاره كنيم.

یک- خلل الصلاة:

دست نوشته ايست در 94 صفحه (16 10 سم) كه نزد جناب علامة شيخ أحمد نوه شيخ أنصارى دامت بركاته میباشد، ايشان درباره این دست نوشته فرموده‌اند:" این نوشته به دست خود شيخ انصارى نوشته شده"، ايشان بر روى برخى از عبارات خط كشيده‌اند و بجاى آن در حاشيه متن عبارات ديگرى نوشته‌اند، این نسخه منحصر به فرد است. این کتاب شرحى است بر قواعد الأحكام علاّمة حلّى قدّس سرّه كه در ابتداى آن -پس از بسمله و تحمید- چنين آمده:" في التوابع و فيه فصول... في أحكام السهو بالمعنى الأعم من الشك و تعلقه بالزيادة و النقصان...".

در آخرش نيز چنين آمده:"... و به يجاب عن الروايتين السابقتين" و از این جا آشكار میشود كه این کتاب هنوز تمام نشده بوده.

و این قسم اول از این کتاب میباشد.

دو- دو رساله در خلل الصلاة:

اينها نيز دو رساله‌اند كه درباره خلل الصلاة نوشته شده‌اند و به همراه کتاب صلاة شيخ با چاپ سنگى و در قطعه وزيرى به چاپ رسيده‌اند، این دو رساله در کتابخانه رضویه و به شماره 11129 و در کتاب الصلاة كه به دست خود شيخ قدّس سرّه نوشته شده موجود میباشند، این دو رساله قسمت دوم این کتاب را تشكيل میدهند.

رساله الأول: این رساله حدود ده صفحه میباشد و ازصفحه 215 جاپ سنگى آغاز میشود، ابتداى آن اينگونه است:" في الخلل الواقع في الصلاة، و هو إما عن عمد و إما عن السهو، و هى كما في الصحاح الغفلة..." پایان آن نيز چنين است:"... فيدور الأمر بين الجمع بين الإعادة و فعل الأجزاء المنسيّة و بين..." بعد از آن نيز سفيد است.

خوب است در اينجا بدان اشاره كنيم كه این رساله شامل مباحثى درباره بطلان نماز میباشد و به همین دليل هم فعلا رها شده است.

همچنين نسخه خطى این رساله متضمن مسائل متفرقه‌اى است كه در نسخه چاپ شده يافت نمیشود، به همین دليل هم آن را در خاتمه و بدون توضيح به شكل پيوست آورده‌اند، چرا كه مطالبش ناقص است.

آن مقدار از این رساله كه به چاپ رسيده شرحى است بر برخى قسمتهاى کتاب إرشاد الأذهان علاّمة حلّى قدّس سرّه، و از این كلام ايشان آغاز میشود:" المطلب الثانى: في السهو و الشك: لا حكم للسهو مع غلبة الظن..."

رساله دوم: این رساله در نسخه به چاپ رسيده از صفحه 225 و پس از بسملة و تحمید با این كلام آغاز میشود:" في الخلل الواقع في الصلاة، و هو إن كان عن عمد بالإخلال بما لا مدخليّة له..." و پایان آن در صفحه 247 و با این عبارت است"... فتجب المقدمات الغير المتمكّن من تحصيلها في زمان الوجوب المستقبل".

اين مجموعه متشكل از سى و سه مسأله است كه متأسفانه دسته بندى نشده. ظاهرا مباحث برخى از این مسائل تكمیل نشده‌اند يا اينكه كامل بوده‌اند و از نسخه افتاده‌اند.

اين رساله در کتاب بر رساله اول مقدم داشته شده.

سوم- خلل الصلاة:

دست نوشته ايست كه در کتابخانه رضویه در مشهد الرضا عليه‌السلام و به شماره 11128 و در 193صفحه (22 17 سم) يافت میشود، این کتاب شرحى است بر کتاب شرائع الإسلام محقق حلّى قدّس سرّه، ايشان در ابتداى کتاب پس از بسملة و تحمید آورده‌اند:" قوله قدّس سرّه الركن الرابع في التوابع و فيه فصول: الأول في الخلل الواقع في الصلاة..." سپس بعد ازنقل برخى عبارات شرايع گفته‌اند:" الخلل لغة فساد الأمر كما في الصحاح و اضطراب الشىء..." در خاتمه نيز اينگونه آمده:" خاتمة في سجدتى السهو و هما..." سپس بحثى یک صفحه‌اى كرده‌اند كه در انتهاى آن صفحه اينگونه آمده:" و التحقيق كما هو الظاهر من تتبع كلمات القدماء...". این عبارت در انتهاى صفحه و در وسط سطر تمام میشود، اما در سمت چپ صفحه نوشته شده:" و لا من قبله" كه بر وجود تتمه‌اى برای این بحث دلالت می‌کند، مؤيد این حرف این است كه ايشان بحثى را كه باز كرده‌اند نمیبندند و بحثشان ناقص میماند، اما تتمه این بحث پيدا نشده.

به این خاطر كه این نسخه به خودى خود کتابى به حساب مى‌آيد و صحت نسبتش به شيخ قدّس سرّه نيز ثابت نيست آن را در اينجا نياورده‌ايم و چاپش را به نوبتى ديگر انداخته‌ايم.

سختيهاى راه تحقيق

از آنچه گفتيم به سختى كار گروه تحقيقات به خاطر آشفتگى‌ها و محذوفات متون پى میبريد، آنچه كار را برای گروه آسان ساخت وجود نسخه مادرى بود كه توانست برخى از مشكلات را حل كند.