سرح العیون بشرح ما في النبات من الفنون

سرح العیون بشرح ما في النبات من الفنون
پدیدآوران	مناوی، محمد عبدالرئوف (نویسنده)
ناشر	المکتبة الأزهرية للتراث
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	2008 م
چاپ	1
شابک	‎977-315-170-0
موضوع	پزشکی اسلامی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏11‎‏ ‎‏22‎‏ ‎‏55‎‏*

سرح العيون بشرح ما فى النبات من الفنون جزء دوم از كتاب «غاية الارشاد» زين‌الدين عبدالرئوف مناوى است و چنان‌كه از اسم آن پيدا است پيرامون شناخت گياهان است كه البته مؤلف گياهان را به سه دسته درختان و ثمرات آن، سبزيجات، گل‌ها و رياحين تقسيم نموده و مطالبى را پيرامون آنها به رشته تحرير درآورده است. از تاريخ نگارش اين كتاب چيزى نمى‌دانيم.

ساختار

كتاب مشتمل بر يك مقدمه و پنج مقصد است كه مقاصد سوم تا پنجم به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده است. نثر مؤلف نثرى شيوا و دلنشين است و براى خواننده ملالى ايجاد نمى‌كند.

وى در ابتداى هر عنوان و پس از ذكر نام معروف آن به بيان اسامى آن در لغات مختلف مى‌پردازد. آنگاه خصوصيات ظاهرى آن را شرح مى‌دهد و سپس خواص و كاربردهاى درمانى آن را ذكر مى‌كند، در پايان هر عنوان تحت عنوان فصل، اشعارى را كه پيرامون آن سروده شده را نقل مى‌كند.

گزارش محتوا

اين اثر مجموعه‌اى جالب و در عين حال مختصر پيرامون گياهان دارويى است كه مؤلف بر اساس ذوق و سليقه‌اى كه داشته آن را در سه بخش درختان، سبزيجات، گلها و گياهان به تحرير در آورده است. اين شيوه - با وجود بعضى از اشكالات، شيوه‌اى علمى است به‌گونه‌اى كه حتى امروزه نيز مورد توجه قرار گرفته است كه نمونه‌اى از آن را مى‌توان در كتاب معارف گياهى تأليف آقاى حسين مير حيدر مشاهده نمود.

خصوصيت ديگر اين اثر پرداختن مؤلف به جهات ادبى است از اين‌رو در پايان هر مفرد گياهى به نقل اشعار مختلفى پيرامون آن مى‌پردازد و اين امر به جذابيت اثر مى‌افزايد.

يك نكته را نبايد ناديده گرفت و آن اين‌كه مؤلف يك عالم دينى است نه يك طبيب و گياه‌شناس، بنابراین آنچه وى در اين اثر نقل مى‌كند گزيده‌اى بر اساس ذوق و سليقه از متون ديگر گياه‌شناسى است از اين‌رو نمى‌توان اين كتاب را متنى علمى به شمار آورد و يا در آن به دنبال نوآورى است:

عناوين مطالب مقصدهاى مختلف كتاب به ترتيب عبارت است از: 1. مشابهت نباتات با حيوانات، 2. كيفيت پيدايش نباتات، 3. درختان و ثمر و منافع و مضار آنها، و اشعارى كه پيرامون آنها سروده شده است، 4. در سبزيجات و گياهانى كه بدون ساق‌اند و منافع و مضار آنها، 5. گل‌ها و گياهان خوشبو و لطائف و شگفتى‌هاى آنها و اشعار و سخنان زيبايى كه پيرامون آنها گفته شده است.

وضعيت كتاب

كتاب به اهتمام دكتر عبدالحميد صالح حمدان و به عنوان دومين اثر از آثار مناوى توسط كتابخانه الازهريه مصر در سال 2008 م‌چاپ و منتشر شده است.

محقق در ابتدا و پس از نگارش مختصرى پيرامون زندگى و آثار عبدالرئوف مناوى به شيوه تحقيق اين اثر و نسخ خطى موجود از آن اشاره می‌كند.

پاورقى‌هاى اين اثر گاه به اختلاف نسخ اختصاص دارد، ولى بيشتر آن پاورقى‌ها در بررسى اعلامى است كه در متن نام آنها به ميان آمده و يا توضيحاتى است از جانب محقق پيرامون عبارت يا مطلبى كه مؤلف در متن ذكر نموده است.

فهرست مطالب كتاب در انتهاى اثر ذكر شده است. پاورقى‌ها نيز به معرفى اعلام و منابع مطالب اختصاص دارد.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب