تتمة المنتهی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =تاریخ خلفا و علما | | عنوان‌های دیگر =تاریخ خلفا و علما | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[قمی، عباس]] ( | [[قمی، عباس]] (نویسنده) | ||
[[حسن‌زاده، صادق]] (محقق) | [[حسن‌زاده، صادق]] (محقق) | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
مؤلف پيش از شروع مطالب متن، مقدمه‌اى بسيار مختصر در مورد كتاب ذكر كرده و از باب تبرک، دو خطبه كوتاه از نهج‌البلاغه همراه با ترجمه، زينت بخش كتاب قرار داده است.<ref>متن كتاب، ص20</ref> | مؤلف پيش از شروع مطالب متن، مقدمه‌اى بسيار مختصر در مورد كتاب ذكر كرده و از باب تبرک، دو خطبه كوتاه از نهج‌البلاغه همراه با ترجمه، زينت بخش كتاب قرار داده است.<ref>متن كتاب، ص20</ref> | ||
بخش اول، در مورد خلافت خلفاى ثلاثه تا پايان خلافت امام حسن مجتبى(ع) است. | بخش اول، در مورد خلافت خلفاى ثلاثه تا پايان خلافت امام حسن مجتبى(ع) است. نویسنده اولين مطلب اين بخش را به ذكر خلافت ابوبكر اختصاص داده است.<ref>همان، ص24</ref> | ||
نویسنده، پس از ذكر خلفاى سه گانه، به بيان خلافت با بركت [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] پرداخته است.<ref>همان، ص31</ref> | |||
به دليل اينكه بناى مؤلف به ذكر مطالب به صورت مختصر بوده است، لذا در مورد خلافت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به بيان وقايع جنگ با «ناكثين، قاسطين و مارقين» اكتفا نموده است. | به دليل اينكه بناى مؤلف به ذكر مطالب به صورت مختصر بوده است، لذا در مورد خلافت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به بيان وقايع جنگ با «ناكثين، قاسطين و مارقين» اكتفا نموده است. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
بخش دوم در مورد خلفاى بنى اميه مى‌باشد. اين بخش از خلافت معاويه آغاز شده و تا سلطنت مروان بن محمد بن مروان حكم ادامه يافته است. در اين بخش، يك تذييل و يك خاتمه نيز بيان شده است. | بخش دوم در مورد خلفاى بنى اميه مى‌باشد. اين بخش از خلافت معاويه آغاز شده و تا سلطنت مروان بن محمد بن مروان حكم ادامه يافته است. در اين بخش، يك تذييل و يك خاتمه نيز بيان شده است. | ||
اولين مطلب اين بخش در مورد ذكر امارات و خلافت معاويه و مختصرى از والدين او مى‌باشد.<ref>همان، ص59</ref> | اولين مطلب اين بخش در مورد ذكر امارات و خلافت معاويه و مختصرى از والدين او مى‌باشد.<ref>همان، ص59</ref>نویسنده در اين قسمت به بيان و شرح قيام توابين در كوفه پرداخته است.<ref>همان، ص111</ref> | ||
وى در تذييل، پيرامون بنى اميه از ديدگاه اهل سنت سخن گفته است. وى در اين زمينه، آيات و رواياتى را بيان نموده و توضيح داده كه از جمله آن‌ها، آيه 17 سوره اسراء است.<ref>متن، ص187</ref> | وى در تذييل، پيرامون بنى اميه از ديدگاه اهل سنت سخن گفته است. وى در اين زمينه، آيات و رواياتى را بيان نموده و توضيح داده كه از جمله آن‌ها، آيه 17 سوره اسراء است.<ref>متن، ص187</ref> | ||
نویسنده در خاتمه توضيحى در مورد خلفاى بنى اميه ذكر نموده و آن‌ها را به دو دسته تقسيم كرده است. دسته اول كه در شام اقامت داشتند و دسته دوم در مغرب زمين. سرگذشت هر دو گروه به اختصار بيان شده است.<ref>متن، ص193</ref> | |||
بخش سوم پيرامون خلفاى بنى عباس است. مؤلف، در اين بخش علاوه بر ذكر خلافت خلفاى بنى عباس، مختصرى از مقاتل طالبين، تاريخ وفات اعيان و مشاهير و معارفى كه در روزگار آن‌ها اتفاق افتاده را بيان كرده و به اختصار شرح داده است. | بخش سوم پيرامون خلفاى بنى عباس است. مؤلف، در اين بخش علاوه بر ذكر خلافت خلفاى بنى عباس، مختصرى از مقاتل طالبين، تاريخ وفات اعيان و مشاهير و معارفى كه در روزگار آن‌ها اتفاق افتاده را بيان كرده و به اختصار شرح داده است. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
كتاب طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علماء و شعرا: | كتاب طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علماء و شعرا: | ||
نویسنده در آغاز اين اثر، به انگيزه تألیف اشاره كرده است. چون كتاب تتم المنتهى (اثر حاضر) مشتمل بر مطالب زيادى از جمله تعيين طبقات خلفا، اصحاب ائمه(ع)، علما، شعرا و... بوده لذا وى اين فهرست را براى آن كتاب، به گونه‌اى نگاشته كه خود كتابى مستقل باشد. وى در اين كتاب، فهرست طبقات علما را تا زمان خود اضافه كرده است.<ref>همان، ص589</ref> | |||
مؤلف، وقايع را صد سال به صد سال بيان كرده و بسيار كوتاه توضيح داده است. | مؤلف، وقايع را صد سال به صد سال بيان كرده و بسيار كوتاه توضيح داده است. | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
وقايع از سال 10 هجرى آغاز شده و تا زمان زندگى مؤلف ادامه يافته است. | وقايع از سال 10 هجرى آغاز شده و تا زمان زندگى مؤلف ادامه يافته است. | ||
برخى از وقايعى كه | برخى از وقايعى كه نویسنده بيان نموده عبارت است از: در سنه 20، فتح مصر و اسكندريه؛ در سنه95، وفات زين‌العابدين(ع)؛ در سنه196، خلافت مامون؛ سنه203، شهادت [[امام رضا(ع)]]؛ سنه 431، وفات حكيم ناصر خسرو علوى؛ سنه 581، وفات حكيم خاقانى شاعر؛ ربيع الثانى سنه 676، وفات [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]]؛ وفات ملا عبدالله شوشترى و... | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۱۱
| تتمة المنتهی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قمی، عباس (نویسنده) حسن‌زاده، صادق (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ خلفا و علما |
| ناشر | مؤمنین |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6815-25-1 |
| موضوع | ائمه اثناعشر - سرگذشت‌نامه چهارده معصوم - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 36 /ق8 م8095 |
تتمة المنتهى تاريخ خلفا و علما تأليف شيخ عباس قمى (1319-1254ق)، تاريخ خلفا و علما مى‌باشد كه در نيمه دوم قرن سيزدهم هجرى و به زبان فارسی نوشته شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر يك مقدمه از على محدث‌زاده قمى، پيرامون مباحث و مختصرى از زندگى مؤلف بوده و مطالب مشتمل بر شرح و توضيح تاريخ خلافت خلفا و علما از سنه 10 هجرى، يعنى ابتداى خلافت خلفاى ثلاثه، تا پايان زوال و نابوى دولت بنى عباس مى‌باشد كه مؤلف آن ر ا در سه بخش ذكر نموده است. توضيحات به صورت بسيار مختصر بيان شده است.
«طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علما و شعرا» اثر ديگر مؤلف مى‌باشد كه ضميمه كتاب شده است.
مؤلف، در بيان مطالب و مباحث، از آيات، روايات، اشعار فارسی و عربى و حكايت‌هاى عبرت آموز استفاده نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف پيش از شروع مطالب متن، مقدمه‌اى بسيار مختصر در مورد كتاب ذكر كرده و از باب تبرک، دو خطبه كوتاه از نهج‌البلاغه همراه با ترجمه، زينت بخش كتاب قرار داده است.[۱]
بخش اول، در مورد خلافت خلفاى ثلاثه تا پايان خلافت امام حسن مجتبى(ع) است. نویسنده اولين مطلب اين بخش را به ذكر خلافت ابوبكر اختصاص داده است.[۲]
نویسنده، پس از ذكر خلفاى سه گانه، به بيان خلافت با بركت امیرالمؤمنین(ع) پرداخته است.[۳]
به دليل اينكه بناى مؤلف به ذكر مطالب به صورت مختصر بوده است، لذا در مورد خلافت حضرت على(ع) به بيان وقايع جنگ با «ناكثين، قاسطين و مارقين» اكتفا نموده است.
مطلب پايانى بخش اول، در مورد خلافت امام حسن مجتبى(ع) است كه بسيار كوتاه و در يك صفحه جاى گرفته است.[۴]
بخش دوم در مورد خلفاى بنى اميه مى‌باشد. اين بخش از خلافت معاويه آغاز شده و تا سلطنت مروان بن محمد بن مروان حكم ادامه يافته است. در اين بخش، يك تذييل و يك خاتمه نيز بيان شده است.
اولين مطلب اين بخش در مورد ذكر امارات و خلافت معاويه و مختصرى از والدين او مى‌باشد.[۵]نویسنده در اين قسمت به بيان و شرح قيام توابين در كوفه پرداخته است.[۶]
وى در تذييل، پيرامون بنى اميه از ديدگاه اهل سنت سخن گفته است. وى در اين زمينه، آيات و رواياتى را بيان نموده و توضيح داده كه از جمله آن‌ها، آيه 17 سوره اسراء است.[۷]
نویسنده در خاتمه توضيحى در مورد خلفاى بنى اميه ذكر نموده و آن‌ها را به دو دسته تقسيم كرده است. دسته اول كه در شام اقامت داشتند و دسته دوم در مغرب زمين. سرگذشت هر دو گروه به اختصار بيان شده است.[۸]
بخش سوم پيرامون خلفاى بنى عباس است. مؤلف، در اين بخش علاوه بر ذكر خلافت خلفاى بنى عباس، مختصرى از مقاتل طالبين، تاريخ وفات اعيان و مشاهير و معارفى كه در روزگار آن‌ها اتفاق افتاده را بيان كرده و به اختصار شرح داده است.
اولين خليفه‌اى كه در اين قسمت ذكر شده، «ابوالعباس السفاح» است. وى در روز جمعه سيزدهم ربيع‌الاول و يا نيمه جمادى الآخر سنه 142 هجرى لباس خلافت پوشيد.[۹]
آخرين مطلب اين بخش، در مورد خلافت مستعصم بالله و زوال دولت بنى عباس مى‌باشد. در سنه 640ق كه مستنصر وفات كرد، فرزندش ابواحمد عبدالله مستعصم به جاى وى نشست و او آخرين خلفاى بنى عباس بوده كه در عراق سلطنت كردند.[۱۰]
عناوين برخى از مطالب اين بخش عبارت است از: ذكر خلافت موسى بن المهدى؛ قتل جعفر برمكى و انقضاى دولت برامكه؛ وضعيت عبرت‌انگيز مادر جعفر برمكى؛ جعل حديث توسط يحيى بن اكثم؛ قيام بابك؛ سلطنت و دولت ديالمه؛ ذكر سلاطين صفويه؛ خلافت مستنصر بالله.
كتاب طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علماء و شعرا:
نویسنده در آغاز اين اثر، به انگيزه تألیف اشاره كرده است. چون كتاب تتم المنتهى (اثر حاضر) مشتمل بر مطالب زيادى از جمله تعيين طبقات خلفا، اصحاب ائمه(ع)، علما، شعرا و... بوده لذا وى اين فهرست را براى آن كتاب، به گونه‌اى نگاشته كه خود كتابى مستقل باشد. وى در اين كتاب، فهرست طبقات علما را تا زمان خود اضافه كرده است.[۱۱]
مؤلف، وقايع را صد سال به صد سال بيان كرده و بسيار كوتاه توضيح داده است.
وقايع از سال 10 هجرى آغاز شده و تا زمان زندگى مؤلف ادامه يافته است.
برخى از وقايعى كه نویسنده بيان نموده عبارت است از: در سنه 20، فتح مصر و اسكندريه؛ در سنه95، وفات زين‌العابدين(ع)؛ در سنه196، خلافت مامون؛ سنه203، شهادت امام رضا(ع)؛ سنه 431، وفات حكيم ناصر خسرو علوى؛ سنه 581، وفات حكيم خاقانى شاعر؛ ربيع الثانى سنه 676، وفات محقق حلى؛ وفات ملا عبدالله شوشترى و...
وضعيت كتاب
كار تحقيق كتاب را «صادق حسن زاده» بر عهده داشته است.
فهرست مطالب و موضوعات در ابتداى كتاب و فهرست آيات، روايات و دعاها، سخنان اصحاب و بزرگان، اشعار فارسی، اشعار عربى، كتاب‌ها، طوايف، قبايل، گروه‌ها، مكان‌ها، جنگل‌ها، ضرب المثل‌ها و نام‌ها در پايان كتاب ذكر شده است.
توضيحات در پاورقى بيان شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.