۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' اين ' به ' این '
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
}} | }} | ||
'''اساس البلاغة''' اثر مفسر و لغت شناس ایرانى، ابوالقاسم محمود بن عمر [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] از بنيان گذاران ادبيات عرب و از متكلمان و مفسران قرن ششم هجرى است كه در موضوع لغت در یک جلد به زبان عربى منتشر شده است. مؤلف از آنجا كه در اصول، معتزلى مذهب بوده، در | '''اساس البلاغة''' اثر مفسر و لغت شناس ایرانى، ابوالقاسم محمود بن عمر [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] از بنيان گذاران ادبيات عرب و از متكلمان و مفسران قرن ششم هجرى است كه در موضوع لغت در یک جلد به زبان عربى منتشر شده است. مؤلف از آنجا كه در اصول، معتزلى مذهب بوده، در این کتاب سعى كرده است كه با توجه به جنبه ادبى، اعجاز بلاغى و لغوى قرآن را نشان دهد. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب متشكل از شرح حال مؤلف، مقدمه و متن است. مؤلف در تألیف کتاب از همان روش الفبايى متداول لغت‌نامه‌هاى عربى پيروى كرده است، و با توجه به حروف اصلى كلمه مرتب كرده، و در پى هر ريشه‌ى سه حرفى، مشتقات آن را آورده است. تنها تفاوتى كه | کتاب متشكل از شرح حال مؤلف، مقدمه و متن است. مؤلف در تألیف کتاب از همان روش الفبايى متداول لغت‌نامه‌هاى عربى پيروى كرده است، و با توجه به حروف اصلى كلمه مرتب كرده، و در پى هر ريشه‌ى سه حرفى، مشتقات آن را آورده است. تنها تفاوتى كه این لغت‌نامه با الفباى متداول دارد آن است كه در ترتيب و توالى حروف كلمات به جاى تقديم حروف هاء بر حرف واو، حرف واو مقدم بر هاء آمده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در واژه «ربأ» ابتدا برای توضيح مطلب «رَبَأ للقوم و ربأهم: كان لهم ربيئة أى عيناً يرقب لهم» ذكر شده؛ سپس برای تاييد مطلب خود شعر كعب الغَنَوىّ آورده شده است:{{شعر}}{{ب|''كأنّ أبا المغوارِ لم يوفِ مرقباً''|2=''إذا رَبَأ القوْمَ الغزاةَ رَقيب''}}{{پایان شعر}} | در واژه «ربأ» ابتدا برای توضيح مطلب «رَبَأ للقوم و ربأهم: كان لهم ربيئة أى عيناً يرقب لهم» ذكر شده؛ سپس برای تاييد مطلب خود شعر كعب الغَنَوىّ آورده شده است:{{شعر}}{{ب|''كأنّ أبا المغوارِ لم يوفِ مرقباً''|2=''إذا رَبَأ القوْمَ الغزاةَ رَقيب''}}{{پایان شعر}} | ||
به سبب جنبه‌هاى مختلف دينى، علمى و هنرى اساس البلاغه است كه | به سبب جنبه‌هاى مختلف دينى، علمى و هنرى اساس البلاغه است كه این کتاب ارزشى بيش از یک قاموس يا کتاب لغت دارد و خواننده، با مطالعه آن، جنبه‌هاى هنرمندانه بلاغت كلام و تعبيرهاى زبان عربى را درمى‌يابد. | ||
به نظر مى‌رسد كه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تدوین اساس البلاغه از کتاب [[العين]] [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و الجَمْهِره ابن دُريد بهره برده است. | به نظر مى‌رسد كه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تدوین اساس البلاغه از کتاب [[العين]] [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و الجَمْهِره ابن دُريد بهره برده است. | ||
با تأمل در کتاب و ملاحظه مقدمه آن مى‌توان فهميد كه سعى مؤلف بر آن بوده تا در کتاب، كلماتى را ذكر كند كه به نحوى در بيان اديبان و اهل بلاغت كاربرد داشته است، جدا كردن معانى حقيقى از مجازى و معانى صريح از كنايى، همچنين بيان روش بكارگيرى كلمه در قالب‌هاى مختلف بلاغى در ضمن مثالهاى فراوان، از خصوصيات بارز | با تأمل در کتاب و ملاحظه مقدمه آن مى‌توان فهميد كه سعى مؤلف بر آن بوده تا در کتاب، كلماتى را ذكر كند كه به نحوى در بيان اديبان و اهل بلاغت كاربرد داشته است، جدا كردن معانى حقيقى از مجازى و معانى صريح از كنايى، همچنين بيان روش بكارگيرى كلمه در قالب‌هاى مختلف بلاغى در ضمن مثالهاى فراوان، از خصوصيات بارز این کتاب است. | ||
با توجه به | با توجه به این كه بناى [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] بر ذكر كلمات ادبى و بلاغى بوده است؛ لذا این کتاب برای استفاده عمومى در كارهاى تحقيقى جامعيت ندارد و فاقد بسيارى از لغات ضرورى مى‌باشد، از این رو نمى‌تواند معجم عام قابل استفاده‌اى برای كارهاى تحقيقى باشد. | ||
اكثر كلمات در | اكثر كلمات در این کتاب ثلاثى هستند و كلماتى كه داراى ماده رباعى يا خماسى باشند انگشت‌شمارند. | ||
3. بعضى همچون امين الخولى بر | 3. بعضى همچون امين الخولى بر این عقيده‌اند كه عنوان «مجاز» كه در جاى جاى کتاب آمده است غير از عنوان مجازى است كه امروزه مصطلح مى‌باشد، دليل ايشان دو چيز است؛ یکى عدم وجود بسيارى از مجازات در کتاب «اساس البلاغه» و ديگرى تصريح به مجاز بودن بعضى معانى از سوى مؤلف در حالى كه حقيقى بودن آن معانى مسلم است.<ref>برای مطالعه بيشتر به مقدمه امين الخولى بر کتاب اساس البلاغه مراجعه كنيد؛ اساس البلاغه، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، مقدمه محقق</ref> | ||
4. روش [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تشريح كلمات، بيان كاربردهاى كلمه است؛ لذا او را مبدع | 4. روش [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تشريح كلمات، بيان كاربردهاى كلمه است؛ لذا او را مبدع این روش مى‌دانند و این سبک به نام [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] معروف شده است. | ||
5. کتاب نخستين بار در سال 1299ق در مصر در دو جلد به چاپ رسيده است، [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] (ت 852ق) مورخ و حديث شناس مصرى کتاب اساس البلاغه را مختصر كرده و آن را «غراس الأساس» ناميده است. او در | 5. کتاب نخستين بار در سال 1299ق در مصر در دو جلد به چاپ رسيده است، [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] (ت 852ق) مورخ و حديث شناس مصرى کتاب اساس البلاغه را مختصر كرده و آن را «غراس الأساس» ناميده است. او در این کتاب سعى كرده تا مجازهاى آورده شده در اساس البلاغه را جمع‌آورى نموده و ذكر كند. | ||
6. از جمله فوايد کتاب كه محققان كمتر به آن اشاره كرده اند، مشخص كردن حروف جر است كه با فعل به كار مى‌رود و آن را تعديه مى‌كند يا معناى تازه‌اى بدان مى‌دهد و | 6. از جمله فوايد کتاب كه محققان كمتر به آن اشاره كرده اند، مشخص كردن حروف جر است كه با فعل به كار مى‌رود و آن را تعديه مى‌كند يا معناى تازه‌اى بدان مى‌دهد و این سماعى است. | ||
7. از ديگر ویژگى کتاب تشبيهاتى است كه ذيل هر ماده آمده و به لحاظ مطالعات ادبى و پى‌گيرى سوابق تقليدها و اقتباسها و نيز تكامل و تطور صور خيال در شعر و نثر عربى مفيد فايده است. | 7. از ديگر ویژگى کتاب تشبيهاتى است كه ذيل هر ماده آمده و به لحاظ مطالعات ادبى و پى‌گيرى سوابق تقليدها و اقتباسها و نيز تكامل و تطور صور خيال در شعر و نثر عربى مفيد فايده است. | ||