الحاشية علی مدارك الأحكام

الحاشیه علی مدارک الاحکام
پدیدآوران	مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث (محقق) وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. شرح مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام. حاشیه
ناشر	موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
مکان نشر	مشهد مقدس - ایران
سال نشر	1419 ‌‎ق
چاپ	1
شابک	‎964-319-168-0
موضوع	فقه جعفری - قرن 7ق. حلی، جعفر بن حسن، 602 - 676ق. شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام - نقد و تفسیر موسوی عاملی، محمد بن علی، ۹۴۶ - ۱۰۰۹ق. مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام - نقد و تفسیر
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏ش‎‏40283‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الحاشية علی مدارک الأحكام تألیف علامه محمدباقربن محمد اكمل وحيد بهبهانى مشهور به وحيد بهبهانى

شايد قدیمی ترين و بارزترين شروح شرايع مدارک الاحكام عاملى و مسالك الافهام شهيد ثانى كه اولى در خصوص عبادات و دومى در جمع ابواب بويژه در معاملات است. اما مدارک الاحكام عبادات را هم باتمام نرسانده است.

آنچه در دسترس و موجود است تا آخر كتاب حج مى‌باشد و غرض مؤلف همانگونه كه در مقدمه مدارک ذكر كرده اين است كه اختصار و ايجازي كه شهيد ثانى در باب عبادات داشته جبران نمايد چون در باب معاملات مرحوم شهيد ثانى معاملات را با بحثها و نقدهاى اقوال متعدد ايفاء نموده ليكن در ابواب عبادات به اختصار و ايجاز اكتفاء نموده است.

بايد گفت سودمندترين شروح شرايع بعد از كتاب جواهر همين دو كتاب مدارک و مسالك است بگونه‌اى كه هيچ يك از شروح به پايه آنها نمى‌رسد.

و به همين جهت تعليقات مناقشات علماء و محققین در مورد اين دو كتاب بسيار بوده است.

اين دو كتاب به ضميمه هم شرحى زيبا بر شرايع و منبعى مهم در فقه استدلالى بشمار مى‌روند.خصوصا كه مؤلفان اين كتاب از كبار فقهاء و از بارزترين محققین و مدققين هستند كه هيچ فقيهى در بحثهاى استدلالى خود مستغنى از آثار اين دو بزرگوار نيست.

دور از صواب نيست اگر بگوئيم مدارک بيش از مسالك مورد توجه و مراجعه فقهاء بوده و اين به علت اين است كه مدارک در باب عبادات همه مسالك را در بر دارد.

بعلاوه كتاب مسالك را در باب معاملات مى‌توان گفت به اندازه كافى بحث كرده و به همين دليل قلت تحشيه و تعليق بر آن منطقى به نظر مى‌رسد.

سوم اينكه سيره فقهاء در آن زمانها اين بوده است كه دروسشان را از ابتداى فقه يعنى از كتاب طهارت شروع و در صورت كفاف عمر تا آخر فقه بحث‌ها را ادامه مى‌دادند. به همين دليل كتاب مدارک بيشتر مد نظر آنها بوده و لذا يكى ديگر از علل كثرت حاشيه بر مدارک همين مطلب است.

در هر حال كتاب مدارک الاحكام از كتب بسيار ارزشمند و درجه اول فقهى شيعه است. تا آنجا كه معروف است كه اين كتاب شناخته شده‌تر از مؤلف آن است و اين ويژگى‌ها است كه سبب شده علمايى همچون فاضل تونى، محدث يوسف بحرانى، صاحب مفتاح الكرامه، صاحب رياض، به اين كتاب حاشيه بزنند ليكن حاشيه وحيد بهبهانى در بين اين حواشى از امتياز ويژه‌اى برخوردار است و از جهت عمق فكرى و استدلالات و تتبعات در بين آنها مى‌درخشد.

حاشيه وحيد بر مدارك

بارزترين امتيازات علمى اين حاشيه عبارتند از:

1. تحقيقات وسيع و عميق رجالى.
2. تبيين و تعيين مبانى فقهى و اصولى صاحب مدارك و مناقشه با او.
3. زيبايى بيان مرحوم وحيد در مورد مرادات يا محتملات عبارات سيد.
4. استدراك و جبران فروع فقهيه‌اى كه سيد‌‎عاملى از آنها غفلت نموده است.
5. كثرت تتبعات روايى مربوط به فروع فقهى‌اى كه صاحب مدارك به آنها توجه نداشته.
6. امتياز روش استدلالى مرحوم بهبهانى اين است كه همه وجوه استدلال را به كار می‌گيرد. مثلاًوقتى امارات شرعيه بر حكمى وجود دارد به اصول عمليه هم استدلال مى‌كند اين خصوصيت در آثار شيخ انصارى هم ديده می‌شود.
7. اشباع بحث از نظر فقهى و اصولى و عنايت ويژه و مفصل نسبت به مباحث اصولى.
8. فهم سليم و قوى نسبت به روايات.
9. عنايت و اعتناى فراوان نسبت به نظريات و فتاواى علماى شيعه.
10. ذكر نام علما و كتب مربوط به اقوال مندرج در كتاب.
11. تحقيقات لغوى وسيع و عميق.

نسخ مورد تحقيق

1. نسخه كتابخانه رضوى به شماره 14799 با حرف رمز (أ).
2. نسخه دوم كتابخانه رضوى به شماره 14375 با حرف رمز (ب).
3. نسخه كتابخانه آيت اله نجفى مرعشى بشماره 4312 با حرف رمز (ج).
4. نسخه كتابخانه رضوى به شماره 7587 با حرف رمز (د).
5. نسخه مدرسه شهيد مطهرى با حرف رمز (ه).

علاوه بر اين نسخ خطى، دو نسخه چاپ سنگى كه در حاشيه مدارک درج شده بود نيز مورد استفاده قرار گرفت.