الإعجاز التأثيري للقرآن الكريم و أثره في الدعوة إلی الله تعالی

الإعجاز التأثيري للقرآن الكریم و أثره في الدعوة إلی الله تعالی
پدیدآوران	خليل، مصطفي سعيد مصطفي (نویسنده) مصلح، عبدالله (مقدمه‌نويس)
ناشر	اجالينا
مکان نشر	مصر - قاهره
چاپ	1
زبان	عربي
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الإعجاز التأثیري للقرآن الکریم و أثره في الدعوة إلی الله تعالی اثر مصطفی سعید مصطفی خلیل (معاصر)، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده این اثر به دنبال روشن کردن مباحث اعجاز تأثیری قرآن کریم است. او اثرات این امر را بر پیامبر(ص) به‌عنوان «سید الدعاة» و سایر دعوت‌کنندگان به خدا، نشان می‌دهد.

ساختار

کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه به قلم دکتر عبدالله مصلح، مقدمه چاپ اول به قلم نویسنده، مقدمه بحث، تمهید و محتوای مطالب در دو باب و یک خاتمه است. هرکدام از ابواب شامل چهارفصل هستند.

او درباره شیوه بحث در کتاب، می‌نویسد: طبیعت بحث مقتضیِ به‌کارگیری شیوه‌های تأصیلی، تحلیلی و استنباطی است. در روش تأصیلی از ریشه‌های اعجاز تأثیری در قرآن کریم و سنت نبوی بحث می‌شود. نویسنده در دو فصل اول و دوم باب اول کتاب این امر را روشن می‌کند. در روش تحلیلی، موارد علمی که گذشتگان نوشته‌اند تحلیل می‌شود تا به مقصود برسیم. این امر در فصول سوم و چهارم از باب اول واضح می‌شود. روش استنباطی که در آن استنباط اصول و اثرات اعجاز تأثیری از میان آیات قرآن کریم استخراج می‌شوند. نویسنده، فصل‌های باب دوم کتاب را به این امر اختصاص داده است.

نویسنده، منابع کتاب را در چهار بخش مجزا ذکر کرده است؛ قرآن کریم، کتاب‌های تفسیری قرآن کریم مانند تفسیرهای بیضاوی، ابن کثیر، المنار رشید رضا، جامع البیان طبری، روح المعاني آلوسی، معالم التنزيل بغوی و...، کتاب‌های روایی مانند جامع بخاری، سنن ابن ماجه، سنن ابو داود، صحیح مسلم، صحیح ابن حبان، مجمع الزوائد هیثمی، النهاية في غريب الحديث جزری و... و منابع عام مانند احياء علوم‌الدين غزالی، أدب المفتی و المستفتی عثمان شهروزی، أساس البلاغة زمخشری، اسلوب المحاورة في القرآن الکریم عبدالکریم حنفی، إعجاز القرآن باقلانی، البیان في أقسام القرآن، البیان و التبيين جاحظ و...

گزارش محتوا

نویسنده در اهدائیه، کتاب را به خانواده‌اش و استاد حفظ قرآنش تقدیم می‌کند. دکتر عبدالله مصلح و نویسنده در مقدمه‌هایشان بر کتاب به زاویه جدید نگاه نویسنده به مسئله اعجاز قرآنی در این کتاب، یعنی اعجاز تأثیری قرآن کریم اشاره کرده‌اند.

نویسنده در مقدمه کتاب، بر اهمیت موضوع، علت گزینش آن، هدف از نگارش کتاب و روش بحث در آن، صحبت می‌کند. او پرداختن به اهمیت موضوع را در همین اندازه کافی می‌داند که: اولاً: قرآن کتاب هدایت است و کتابی است که خیر تمامی بشریت در آن نهفته است. ثانیاً: قرآن در قلب انسان‌ها تأثیر می‌گذارد و تأثیرات قلبی قرآن هم باعث تغییرات رفتاری انسان‌ها می‌شود. و ثالثاً: قرآن، غذای روح بشر است.

علاقه شخصی نویسنده به قرآن، روشن‌سازی رابطه نزدیک بین دعوت اسلامی از یک‌جهت و اعجاز قرآنی از جهت دیگر، نشان دادن اعجاز تأثیری قرآن کریم به‌عنوان یک وجه مستقل و قائم به ذاته، باطل سازی آنچه دشمنان اسلام درباره قرآن مطرح کرده‌اند و اینکه قرآن اولین سلاحی است که پیامبر(ص) در دعوتش آن را به کار برد، از مواردی است که نویسنده چنین موضوعی را انتخاب نموده است.

از مهم‌ترین اهداف نویسنده در نوشتن این کتاب، اثبات اعجاز تأثیری قرآن کریم بر همه خلایق در روشی منحصربه‌فرد، بیان آرا و نظرات قدیم و جدید علما حول محور اعجاز تأثیری، گشایش فضاهای جدید برای بحث از این نوع از اعجاز تأثیری، به کار گرفتن اعجاز تأثیری به‌عنوان روشی که روح را می‌خواند و دریافت اجر الهی در دنیا و آخرت بوده است.

مصطفی سعید، در تمهید به تعریف اعجاز تأثیری و قرآن کریم و مفهوم دعوت می‌پردازد. او در تعریف اعجاز تأثیری هرکدام از اعجاز و تأثیر را در لغت و اصطلاح تعریف می‌کند و در تعریف واژه ترکیبی اعجاز تأثیری این‌چنین می‌گوید: «هو أن للقرآن الكريم تأثيرا بأسلوبه على سامعه و قارئه من خلال سلطانه العجيب الذي يؤثر في القلوب المؤمنة و الكافرة، فهو وجه مستقل من أوجه الإعجاز القرآني، قد أشار إليه السابقون، و يظهر هذا الإعجاز التأثيرى فيما يتركه من أثر على سامعه و قارئه ظاهرا و باطنا، فما أن يقرأ الإنسان آيات من الذكر الحكيم أو يسمعها تتلى عليه، إلا و يشعر في نفسه وقعا خاصا، و يحس فى قلبه تأثيرا خاصا، و سلطانا عجيبا، لا یکون أبدا لغير آيات القرآن الكريم، لأنه كلام رب العالمين؛ اساس روش قرآن کریم به‌گونه‌ای است که به دلیل سلطه عجیبی که در قلوب دارد، شنونده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این وجه از اعجاز قرآنی، وجه مستقلی از وجوه اعجاز قرآنی است که پیشینیان نیز به آن اشاره کرده‌اند. نمود این اعجاز تأثیری در اثر ظاهری و باطنی‌ای است که بر شنونده می‌گذارد؛ یعنی انسان با خواندن این آیات و یا شنیدن آن در نفسش تأثیر ویژه‌ای را می‌بیند و در قلبش احساس خاصی پیدا می‌کند که هیچ‌گاه در جای دیگر (غیر آیات قرآن کریم) نمی‌تواند آن را بیابد. علت این امر این است که قرآن، کلام پروردگار عالمیان است». وی سپس به شرح بیشتر این تعریف می‌پردازد. او، قرآن و دعوت را هم تعریف می‌کند و شرح می‌دهد.

مصطفی سعید مصطفی خلیل، مطالب کتاب را به‌صورت خلاصه در خاتمه کتاب آورده و چنین می‌نویسد: طبیعت این کتاب اقتضا می‌کرد که در دو باب واقع شود و مقدمه و تمهیدی داشته باشد و پایان آن خاتمه‌ای. عنوان باب اول، اعجاز تأثیری قرآن کریم است و این امر در میان مباحثی درباره ریشه این اعجاز روشن می‌شود و در این باب از منشأ این اعجاز تأثیری و ریشه عملی آن و ارتباطش با دیگر وجوه اعجاز صحبت می‌شود. سپس از معلوماتی که علامت ممیزه آن هستند و به آن اختصاص دارند بحث می‌گردد، پس‌ازآن، نویسنده، وسایل این امر را از میان آیات قرآنی را نشان می‌دهد و سپس موانع موجود بر این تأثیر قرآنی را ذکر و بررسی می‌کند. باب دوم، با عنوان اثر قرآن در دعوت به الله تعالی تبیین شده. این باب چهارفصل دارد که در فصل اول، اثر ظاهری و باطنی قرآن بر رسول‌الله(ص) را ذکر می‌کند تا خوانندگان به‌سوی خدا، این امر را بیاموزند. فصل دوم درباره اثر قرآن بر دعوتگران به‌سوی خداست. آنان محور این امر هستند و همانان ادوات رساندن این تأثیر به مردم هستند. نویسنده این بحث را به‌صورت مستوفی این امر را بیان کرده است. عنوان فصل سوم، اثر قرآن بر دعوت‌شدگان است. ایشان در فصل پایانی از اثر قرآن بر غیر انسان‌ها یعنی ملائکه و جن و جمادات و نباتات و... صحبت می‌کند.

وضعیت کتاب

فهرست منابع و فهرست مطالب در انتهای اثر آمده است. ارجاعات در پاورقی ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.