مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ـ' به '') |
جز (جایگزینی متن - 'کتابها' به 'کتابها') |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
#:ب.بخش استخراج اقوال فقهی عالمان اهل سنت:در این بخش،همهء مراحلی که در بخش پیشین ذکر شد،اجرا می‌شود،با این تفاوت که در منابع اهل سنت جستجو صورت می‌گیرد،البته با مراعات و دقت کامل در ارجاع اقوال استخراج شده به منابع و مصادر اصلی و به حسب مذاهب عالمانی که اقوالشان استخراج می‌گردد،مثلاًاز فقه شافعی:به کتاب الأمّ شافعی؛ مختصر مزنی؛ مهذب فیروز آبادی؛و فتح العزیز رافعی و...و از فقه حنفی به:مشکل الآثار طحاوی؛احکام القرآن جصّاص؛ مبسوط سرخسی؛هدایه و شرح هدایهء مرغینانی و جامع الصغیر شیبانی و از فقه مالکی:به الموطأ مالک؛احکام القرآن قرطبی و ابن عربی؛الفتاوی و بدایة المجتهد ابن رشد و از فقه حنبلی:به احکام النساء احمد بن حنبل؛المغنی ابن قدامه،الاحکام السلطانیه ابویعلی،الفتاوی الکبری ابن تیمیه و از فقه ظاهری:به المحلی ابن حزم و جز اینها ارجاع می‌گردد. | #:ب.بخش استخراج اقوال فقهی عالمان اهل سنت:در این بخش،همهء مراحلی که در بخش پیشین ذکر شد،اجرا می‌شود،با این تفاوت که در منابع اهل سنت جستجو صورت می‌گیرد،البته با مراعات و دقت کامل در ارجاع اقوال استخراج شده به منابع و مصادر اصلی و به حسب مذاهب عالمانی که اقوالشان استخراج می‌گردد،مثلاًاز فقه شافعی:به کتاب الأمّ شافعی؛ مختصر مزنی؛ مهذب فیروز آبادی؛و فتح العزیز رافعی و...و از فقه حنفی به:مشکل الآثار طحاوی؛احکام القرآن جصّاص؛ مبسوط سرخسی؛هدایه و شرح هدایهء مرغینانی و جامع الصغیر شیبانی و از فقه مالکی:به الموطأ مالک؛احکام القرآن قرطبی و ابن عربی؛الفتاوی و بدایة المجتهد ابن رشد و از فقه حنبلی:به احکام النساء احمد بن حنبل؛المغنی ابن قدامه،الاحکام السلطانیه ابویعلی،الفتاوی الکبری ابن تیمیه و از فقه ظاهری:به المحلی ابن حزم و جز اینها ارجاع می‌گردد. | ||
#:اضافه بر این دو مورد،در این دو بخش، اشعار،امثال،لغت و غیر آن نیز استخراج و ارجاع داده می‌شود. | #:اضافه بر این دو مورد،در این دو بخش، اشعار،امثال،لغت و غیر آن نیز استخراج و ارجاع داده می‌شود. | ||
# گروه رجال‌شناسی و ضبط اسناد: یکی از مهمترین مسائل | # گروه رجال‌شناسی و ضبط اسناد: یکی از مهمترین مسائل کتابها و متون حدیثی، طولانی بودن اسناد آنهاست.با در نظر گرفتن عامل زمان،تعدّد نسّاخ،تفاوت مالکان نسخه‌ها در حفاظت از آنها و مسائلی از این قبیل،معلوم می‌شود که امکان تصحیف،تحریف،تبدیل اسامی،کنیه‌ها، القاب و انساب راویان فراوان است که نیازی به اشاره به آنها نیست ولی از آنجا که موضوع ضبط دقیق رجال و اسناد،از وظایف بزرگ و مهم تحقیق به شمار می‌رود،مؤسسه اقدام به تشکیل گروهی ویژه از متخصّصان و اهل فن و خبره در علم رجال نموده که کار اساسی آنها،ملاحظهء اختلافات رجالی است که در مرحلهء مقابله،به دست آمده است.این گروه به ویژه پس از بررسی دقیق تراجم و اسناد،اقدام به ضبط صحیح اسم، کنیه،لقب و نسب راویان،با ذکر دلایل قوی، می‌نماید. | ||
#گروه استوارسازی متون: در این بخش اسناد و مصادری که در گروههای فرعی شناسایی شده از تثبیت اختلافات،استخراج و ضبط سند را،مورد بررسی دقیق قرار داده و با تطبیق و قرائت دقیق نصّ به استوارسازی و ضبط دقیق آن می‌پردازند. | #گروه استوارسازی متون: در این بخش اسناد و مصادری که در گروههای فرعی شناسایی شده از تثبیت اختلافات،استخراج و ضبط سند را،مورد بررسی دقیق قرار داده و با تطبیق و قرائت دقیق نصّ به استوارسازی و ضبط دقیق آن می‌پردازند. | ||
#گروه نگارش پاورقیها | #گروه نگارش پاورقیها | ||
نسخهٔ ۲۳ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۱:۱۳
| عنوان | مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث |
|---|---|
| بنيانگذار | سید جواد شهرستانی و دیگران |
| تأسیس | ۱۳۶۲ش |
| کاربری | مؤسسه پژوهشی و انتشاراتی |
| مکان | قم |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | احیاء میراث تشیع • شعبه‌های مؤسسه در دیگر کشورها • انتشارات آل البیت |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05662AUTHORCODE |
مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث مجموعه‌ای تحقیقی، پژوهشی و انتشاراتی در قم است. این مؤسسه که با رویکرد احیاء میراث تشیع فعالیت می‌کند با مراکز علمی و تحقیقاتی کشورهای جهان نیز ارتباط فرهنگی داشته و شعبه‌هایی در شهرهای دیگر هم دارد که یکی از مشهورترین آنها، شعبه بیروت است. ارتباط با سایر مؤسسات مشابه، شرکت در کنگره‌ها و کنفرانسها، شرکت در نمایشگاههای بین‌المللی، انتشار فصلنامه تراثنا و ایجاد مراکز اطلاع‌رسانی از دیگر فعالیتهای مؤسسه آل البیت است. مؤسسه در سال ۱۳۶۲ش/ 1404ق/1984م جهت یاری‌دادن به حوزه‌های علمیه و حمایت از محققان میراث اسلامی با همکاری سید جواد شهرستانی، سید علی خراسانی و شیخ محمد نجف پایه‌گذاری گردید[۱] ریاست این مؤسسه را حضرت آقای شهرستانی و معاونت علمی آن را حجت‌الاسلام خراسانی و معاونت اجرایی آن را حجت‌الاسلام حاج شیخ کاظم جواهری به عهده دارند. مؤسسه دارای یک هیئت امنای پنج نفره است و بودجه و اعتبارات آن توسط آقای شهرستانی تامین می‌گردد.[۲]
اهداف
آغاز شکل‌گیری مؤسسه با محقق ساختن این اهداف آغاز گردید:
- احیای متون و منابع مهم و ارزشمندی که عالمان و محققان اسلامی در ابعاد گوناگون و در رشته‌های مختلف علوم و فنون اسلامی در طی اعصار و قرون مختلف پدید آورده‌اند؛ازآن‌رو که جامعهء اسلامی از یک سو و شیعیان از سویی دیگر و حوزه‌های علمیه و عالمان و محققان و طلاب علوم دینی از طرفی دیگر،سخت نیازمند استفاده از این منابع و متون هستند،بر این اساس تحقیق و احیای شایسته و عرضهء بهینهء این متون،از ضرورتهای انکارناپذیر است که مؤسسه برای محقق ساختن آن می‌کوشد.
- روزآمد کردن تمامی منابعی که پیش از این غیر محققانه و بدون تصحیح درست و غیراستاندارد و غیراصولی و تجلیدی نازیبا و غیرجذّاب چاپ و منتشر شده است.
- به دلیل تعداد زیاد و فراوانی متون خطی و چاپی در این زمینه،نیاز مبرمی به گزینشهای مختلف منابع و متون وجود دارد تا آنچه را ضرورت روز تعیین می‌کند،در اولویت قرار بگیرد،سپس با تحقیق،تصحیح و پیرایش و چاپ و نشری خوب و امروزین به عرصهء علم و فرهنگ تقدیم گردد.
- آگاه ساختن عالمان،فرهیختگان، طلاب،دانشجویان و سایر علاقه‌مندان و پیروان اسلام و تشیع،به میراث بزرگ و گنجینهء نفیس و آثار و تألیفات و میراث گرانقدری که دانشمندان بزرگ اسلام،به ویژه شیعه از خویش به یادگار گذاشته‌اند.
- مرتبط ساختن امت اسلامی به گذشتهء درخشانش در عرصهء علم،فرهنگ و تمدن شکوهمند اسلامی و میراث پرارج و بی‌نظیر ائمهء طاهرین(ع) و اهل بیت پیامبر(ص) و سود جستن و بهره‌ور ساختن این ارتباط با گذشته، جهت آگاهی بیشتر در مسیر تکامل فردی و اجتماعی مسلمانان و شیعیان.
- از همه مهمتر تبیین و توضیح تفکر و اندیشه نورانی و شیوهء حسنهء آل البیت(ع) در بیان اسلام، قرآن،احکام و شریعت پاک محمدی(ص)[۳]
بخش‌ها
مؤسسه آل البیت به جهت پیشبرد فعالیتهای خویش دارای گروه‌هایی با شرح وظایف خاص بوده که بخشی از آنها بدین شرح است:
- گروه گزینش: اولویت بندی منابع و تحقیقات بر اساس نیازهای جامعه علمی و فرهنگی، از طرف دیگر آثار و منابعی که موجب انحراف و انحطاط جامعه اسلامی است،از دائرهء تحقیق و پژوهش و از میان متون و تراث اسلامی خارج سازند. بنابراین کتاب گزینش شده،باید برای امت اسلامی مفید باشد و به استحکام و استواری عقاید جامعه کمک کند.
- گروه ارزیاب و گردآورندهء نسخه‌ها: پس از انتخاب کتاب موردنظر، گروه ارزیاب مؤسسه، جستجوی گستردهء خویش را جهت یافتن نسخه‌های آن کتاب در فهارس نسخه‌های خطی کتابخانه‌ها آغاز می‌کند و تعداد شمارهء نسخه‌های یافته شده در فهارس را در لیستهای مخصوص ثبت می‌کند، سپس برای ارزیابی آن نسخ موجود وارد عمل می‌شود و نسخهء گزینش و ارزیابی شده را که از همه بهتر است انتخاب می‌نماید.برای این کار ضوابط و موازین و ملاکهایی وجود دارد که خبرگان گروه ارزیاب و متخصصان فن آنها را به کار می‌گیرند و از مهمترین این ملاکها این است که نسخه به خط خود مؤلف باشد و یا نزد مؤلف قرائت شده و یا در زمان خود وی استنساخ و مورد تأیید وی قرار گرفته باشد و یا اینکه با نسخهء اصل مقابله و یا نزد علما استماع شده و یا از طرف مؤلف صحت آن تأیید گردیده و همچنین تاریخ نسخه و هویت استنساخ‌کننده شناسایی و یا واقف آن در ترجیح و ارزیابی تأثیر فراوان دارد.
- گروه بازخوانی و تقطیع نص: بعد از انتخاب نسخه‌ها و عکس نسخه‌های بهتر، نسخهء موردنظر نزد یکی از فاضل‌ترین و آگاه‌ترین شخص به لغت عربی، قرائت می‌شود و گروه با بهره‌برداری از علائم نگارشی مانند:فاصله، نقطه گذاری، علامت تعجب،استفهام،استنکار و جمله‌های معترضه و اشاره به آیات و روایات،به تقطیع متن و ویراستاری صوری آن،نسخه را برای مقابله،تصحیح و گزینش متنی استوار آماده می‌سازد.
- گروه استنساخ: پس از اینکه تقطیع نص و توزیع فقرات آن تمام شد،نسخه مورد نظر به حروفچین داده می‌شود تا با دستگاههای مجهز حروفچینی،نسخه‌ای جدید و حروفچینی شده را استنساخ نماید و برای دقت در این کار،نسخهء حروفچینی شده با اصل نسخه،مطابقت داده شده و مقابله می‌گردد تا خطا و اغلاط آن اصلاح شود و نسخه‌ای سالم و دور از اشتباه و خطا در اختیار محقق قرار گیرد.
- گروه مقابله نسخه‌ها: در این مرحله، گروه مقابله،نسخهء حروفچینی و تصحیح شده را با دیگر نسخه‌های خطی مقابله می‌کنند و موارد اختلافی بین نسخه‌ها در برگه‌ای جداگانه که همراه نسخهء حروفچینی شده است،ثبت می‌گردد و برای هریک از نسخه‌ها،به تناسب نسخهء گرفته شده از مراکز و کتابخانه‌ها رمزی تعیین می‌شود مثلاًبرای نسخه‌ای که از کتابخانهء مجلس شورای اسلامی،گرفته شده،رمز«م»و برای کتابخانهء آستان قدس رضوی،رمز«ق» انتخاب می‌شود و همچنین سایر نسخه‌ها.
- گروه استخراج آیات و احادیث: این گروه خود دارای بخشهایی جداگانه بدین شرح است:
- الف.بخش استخراج آیات:این بخش کوشش می‌کند با دقت،تمامی آیاتی که در متن و نصّ مورد تحقیق به صراحت و یا به اشاره آمده است،بازیابی و شناسایی گردد و با نشانی کامل و دقیق ثبت شود.
- ب.بخش استخراج احادیث در مصادر شیعی:که روایات ذکر شده در متن اثر مورد تحقیق که به صراحت،یا به اشاره و یا به مفاد آن استدلال شده در منابع و مصادر شیعی مورد جستجو قرار می‌گیرد و با نشانی و آدرس کامل آنها ارجاع و ثبت می‌گردد.
- ج.بخش استخراج احادیث در مصادر اهل سنت:در این بخش نیز روایاتی که در متن اثر به صراحت،یا به اشاره و یا به مفاد آنها استدلال شده است،در منابع و مصادر اهل سنت و عامه مورد کاوش قرار گرفته و با دقت به آن مصادر ارجاع و ثبت می‌شود.
- گروه استخراج اقوال فقهی: که خود به دو بخش تقسیم می‌گردد:
- الف.بخش استخراج اقوال فقهی عالمان شیعی:در این بخش اقدام به استخراج اقوال نقل شده در مصادر و منابع فقهی و جز آن‌که به عالمان امامیه تعلق دارد،می‌شود،خواه نقل قول مستقیم باشد و یا از آنان نقل شده باشد که دارای بابی بزرگ و گسترده است و شامل مسائلی چون: شهرت،اجماع،مسائل اختلافی و غیر آنها می‌گردد.همچنین اقوالی که به صورت: ذهب الیه بعض، قال به جماعة،احتمله آخرون،تردّد او توقف او تأمّل فیه طائفة و مانند اینها آمده است،نیز شناسایی و استخراج می‌شود.
- ب.بخش استخراج اقوال فقهی عالمان اهل سنت:در این بخش،همهء مراحلی که در بخش پیشین ذکر شد،اجرا می‌شود،با این تفاوت که در منابع اهل سنت جستجو صورت می‌گیرد،البته با مراعات و دقت کامل در ارجاع اقوال استخراج شده به منابع و مصادر اصلی و به حسب مذاهب عالمانی که اقوالشان استخراج می‌گردد،مثلاًاز فقه شافعی:به کتاب الأمّ شافعی؛ مختصر مزنی؛ مهذب فیروز آبادی؛و فتح العزیز رافعی و...و از فقه حنفی به:مشکل الآثار طحاوی؛احکام القرآن جصّاص؛ مبسوط سرخسی؛هدایه و شرح هدایهء مرغینانی و جامع الصغیر شیبانی و از فقه مالکی:به الموطأ مالک؛احکام القرآن قرطبی و ابن عربی؛الفتاوی و بدایة المجتهد ابن رشد و از فقه حنبلی:به احکام النساء احمد بن حنبل؛المغنی ابن قدامه،الاحکام السلطانیه ابویعلی،الفتاوی الکبری ابن تیمیه و از فقه ظاهری:به المحلی ابن حزم و جز اینها ارجاع می‌گردد.
- اضافه بر این دو مورد،در این دو بخش، اشعار،امثال،لغت و غیر آن نیز استخراج و ارجاع داده می‌شود.
- گروه رجال‌شناسی و ضبط اسناد: یکی از مهمترین مسائل کتابها و متون حدیثی، طولانی بودن اسناد آنهاست.با در نظر گرفتن عامل زمان،تعدّد نسّاخ،تفاوت مالکان نسخه‌ها در حفاظت از آنها و مسائلی از این قبیل،معلوم می‌شود که امکان تصحیف،تحریف،تبدیل اسامی،کنیه‌ها، القاب و انساب راویان فراوان است که نیازی به اشاره به آنها نیست ولی از آنجا که موضوع ضبط دقیق رجال و اسناد،از وظایف بزرگ و مهم تحقیق به شمار می‌رود،مؤسسه اقدام به تشکیل گروهی ویژه از متخصّصان و اهل فن و خبره در علم رجال نموده که کار اساسی آنها،ملاحظهء اختلافات رجالی است که در مرحلهء مقابله،به دست آمده است.این گروه به ویژه پس از بررسی دقیق تراجم و اسناد،اقدام به ضبط صحیح اسم، کنیه،لقب و نسب راویان،با ذکر دلایل قوی، می‌نماید.
- گروه استوارسازی متون: در این بخش اسناد و مصادری که در گروههای فرعی شناسایی شده از تثبیت اختلافات،استخراج و ضبط سند را،مورد بررسی دقیق قرار داده و با تطبیق و قرائت دقیق نصّ به استوارسازی و ضبط دقیق آن می‌پردازند.
- گروه نگارش پاورقیها
- گروه بازنگری نهایی
- گروه حروفچینی و فنی
- گروه مقابلهء نهایی
- گروه فنی
- گروه فهرستنگاری[۴]
شعبه‌ها
موسسه آل البیت در شهرهای مختلف جهان مانند بیروت، دمشق، تفلیس، لندن، استانبول و برلین شعبه دارد.
فعالیتها و ارتباطات
غیر از برنامه‌ها و کارهای یاد شده، مؤسسهء آل البیت(ع) ارتباطهای گسترده‌ای با سایر مؤسسات مشابه خود در ایران و فعالیتهای پی‌گیر و مشارکت‌های مستمری در کنگره‌ها،کنفرانسها،و نمایشگاههای مختلف بین المللی کتاب دارد که برخی از آن فعالیتها از این قرار است:
- ارتباط با سایر مؤسّسات مشابه
- شرکت در کنگره‌ها و کنفرانسها
- شرکت در نمایشگاههای بین المللی
- انتشار مجلهء تراثنا[۵]
انتشارات مؤسسه
این مؤسسه تاکنون ده‌ها عنوان کتاب را در علوم مختلف اسلامی تحقیق کرده و منتشر ساخته است. برخی از کتب انتشار یافته به این شرح است:
- وسائل الشيعة، حر عاملی (۳۰ جلد)؛
- مستدرك الوسائل، محدث نوری، (۱۸ جلد)؛
- أهل البيت علیهم‌السلام فی المکتبة العربیة؛
- منتهی المقال في أحوال الرجال؛
- نهاية الدراية في شرح الكفاية.