اصفهانی کربلائی، حسن

اصفهاني کربلائي، حسن

نام	اصفهاني کربلائي، حسن
نام های دیگر	حسن بن علي بن محمدرضا بن محسن تستري اصفهاني حائري مشهور به کربلايي اصفهاني، شيخ حسن
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	1322ق
اساتید
برخی آثار	تاريخ دخانيه يا تاريخ وقايع تحريم تنباکو
کد مولف	AUTHORCODE13248AUTHORCODE

شیخ حسن اصفهانی کربلایی، ‎مؤلف «تاریخ دخانیه»، از فضلای حوزه سامرا و کربلا و از شاگردان ممتاز میرزای شیرازی و سید اسماعیل صدر بوده است. وی تقریرات درس میرزا را نیز می‎نوشت. برای نمونه می‎توان به تقریرات درس استادش درباره قاعده «الناس مسلطون علی أموالهم» اشاره کرد.

نام و لقب، مکان تولد

«شیخ حسن بن علی بن محمدرضا بن محسن تستری، اصلا اصفهانی حائری و مشهور به کربلایی، عالمی جلیل و فقیهی فاضل بود. او در کربلا متولد شد - ولذا به کربلایی مشهور شد - ‎در همان جا بالید و در مدرسه «حسن خان» اقامت گزید».

جایگاه علمی

وی از فضلای بنام سامرا و کربلا بود. او در فقه تبحر ویژه‎ای داشته است. شیخ حسن دروس مقدماتی را نزد فضلای کربلا آموخت و در حدود سال 1300 به سامرا هجرت کرد. وی مدتی طولانی در درس مجدد شیرازی شرکت کرد و تقریرات درس او را در فقه و اصول نگاشت.

«وی تا سال فوت میرزای شیرازی در سامرا ماند و در 1314 به کربلا برگشت و مصاحبت سید اسماعیل صدر را برگزید».

هم‎بحثان

از هم‎بحثان شیخ حسن می‎توان شیخ محمدرضا نجفی، میرزای نائینی و شیخ عبدالکریم حائری را نام برد. نقل شده، میرزای نائینی می‎گفت: «من با شیخ حسن شش بار رسائل شیخ را مباحثه کردم. سه بار او برای من تقریر کرد و سه بار من برای او». همچنین نقل شده که: «شیخ حسن و مرحوم نائینی، مرحوم حاج سید اسماعیل صدر را اعلم می‎دانستند. وقتی مرحوم آخوند خراسانی علت را پرسید، گفتند: ما بحث نماز مسافر را نزد او خواندیم و به این نتیجه رسیدیم».

فعالیت‎های سیاسی

هنگامی که ماجرای تنباکو پیش آمد و ناصرالدین شاه امتیاز آن را به انگلیس داد، شیخ حسن کربلایی یک رساله فارسی در شرح این واقعه نوشت که نوشتنش در سال 1310 پایان یافت. به نقل آیت‎الله سید محمد حسینی همدانی، معروف به آقا نجفی، شیخ حسن به توصیه میرزای نائینی، کتاب تاریخ دخانیه را که تقریبا جامع‎ترین کتاب در این خصوص است نوشت.

سخن بزرگان درباره او

علامه شرف‎الدین می‎نویسد: «وی و نائینی همچون دو اسب تیزرو بودند و چونان دو ستاره‎ای که از یک چشمه برخاسته‎اند؛ جز آنکه حسن، سعه صدر بیشتری نسبت به نائینی داشت و در بحث و مناظره از وی شجاع‎تر بود».

فرزند

شیخ حسن پسری داشت به نام ابوالقاسم که در خانه میرزای نائینی بزرگ شد و به همین دلیل او را پدر صدا می‎کرد. ابوالقاسم بعدها مدیر شرکت چرخ خیاطی سینگر در بغداد شد.

وفات

او در مصاحبت سید اسماعیل صدر در کربلا درس می‎خواند و پس از مدتی به نجف رفت. اما اندکی بعد در آنجا مریض شد و برای معالجه به کاظمیه رفت و در همان جا در روز پنج‎شنبه 17 ربیع‎الاول 1322ق، از دنیا رفت و در همان شهر دفن شد.

شیخ حسن در سن چهل و چند سالگی فوت کرد و به‎خاطر دوستی نزدیکش با میرزای نائینی، او تکفل خانواده‎اش را برعهده گرفت.

اساتید

1. میرزای شیرازی؛
2. سید محمد اصفهانی فشارکی؛
3. سید اسماعیل صدر؛
4. شیخ فضل‎الله نوری؛
5. ملا فتح‎الله سلطان‎آبادی.

شاگردان

1. محمدکاظم شیرازی؛
2. سید شرف‎الدین

آثار

1. تاریخ دخانیه؛
2. تقریرات درس میرزای شیرازی درباره قاعده «الناس مسلطون علی أموالهم».

منابع مقاله

جعفریان، رسول، مقدمه کتاب «تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو»، اثر شیخ حسن اصفهانی کربلائی، به کوشش رسول جعفریان، دفتر نشر الهادی، قم، 1377ش.