دیوان غزلیات اسیر شهرستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

==گزارش محتوا==

اهمیت اسیر در آن است که بنیاد معانی خود را چنان بر تخیل و توهم‎ نهاده است که هیچ مضمون و نکته‎ای در سخنش خالی از آن نیست، بلکه هریک از آنها مسبوق به تصورات دور و دراز و مضمون‎جویی‎های باریک از همه آن چیزهاست که گرداگرد او یا در محیط دید و درک او وجود دارد. ناگهان آهوخرام، کبک‎رفتار، گل‎اندامی از برابرش می‎گذرد، جلوه روشن و دل‎انگیز او نوری بر دیده زیباپسند شاعر می‎افکند؛ آن نور برقی می‎شود و در خرمن خاک می‎افتد و آن را شعله‎ور می‎سازد و آن شعله در شش جهت عالم می‎افتد، آن را به خاک و خاک را به غبار تبدیل می‎کند و در فضا به پرواز درمی‎آورد و محو می‎کند و شاعر در چنین تخیلی می‎گوید:

اسیر، شاعر سبک هندی است و حتی وی را از بانیان این سـبک بشمار آورده‎اند. شبلی نعمانی، اسـیر را از جـمله شـاعرانـی می‎داند که با خلق معانی جدید و تازه باعث ترقی مکتب وقوع گشته‎اند.

اما ویژگی‎های سبک هندی در شعر اسیر آشکارتر است و نمی‎توان حکم کرد که او شاعری از مکتب وقوع بوده؛ چنان‎که گلچین معانی هم وی را در سلک شاعران مکتب وقوع نشمرده است.

نازک‎خیالی، بارزترین ویژگی شعر اسیر به نظر می‎رسد. شاید در پرتو همین خصلت شعری باشد که او را پیشرو شاعران سبک هندی معرفی کـرده‎انـد؛ به‎عنوان نمونه:

نهایت خیال‎پردازی شاعر در آن جلوه‎گر شده است.

همچنین آوردن خلاف مشهور (پارادوکس) و تشبیه تمثیل و تناظر تمثیلی دو مصراع از یک بیت٬ که از خصایص بارز و ممتاز سبک هندی است، در اشعار اسـیر شـواهـد متعدد دارد؛ از جمله در ابیات زیر:

ترکیب‎های وصفی و اضافی و مجازی بدیع و گاه دور از ذهن در زبـان شـعر اسـیر بسامد نظرگیری دارد؛ از جمله این ترکیبات است:  

آتش پرواز:

زندانی دشت سفر:

سنگ اندیشه:

تعبیرات و الفاظ محاوره‎ای نیز در اشعار او می‎توان سراغ گرفت:

واژه‎های «نزاکت»، «فانوس» و به‎خصوص «آینه» در اشعار او پربسامد است و شاعر از آنـها ترکیب‎هایی چون «آینه جنون»، «آینه گل‎ها» و «گل نزاکت» ساخته است.

به‎هرحال اسیر با خلق معانی پیچیده و خیال‎پردازی‎های بدیع و کاربرد استعارات دور از ذهن در میان شاعران سبک هندی خوش جای گرفت و در سیر تکاملی شـعر زمان خود سهمی بسزا یافت. بااین‎همه، همه اشعار اسیر دارای ویژگی‎های سبک هندی نیست. در غزل‎هایی تتبع او از اشعار انوری و سعدی و حافظ و پیروی از آن بزرگان هویداست؛ چـنان‎که در سروده‎ای با ذکر نام انوری، به استقبال قصیده او به مطلع:

رفته و گفته است:

یا در یک مثنوی، شعری از سعدی (به تعبیر او: بلبل شیراز) را تضمین کرده است:

می‎توان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی، به سبک عراقی نزدیک است<ref>ر.ک: شجاع کیهانی، جعفر، ص‎148-154</ref>.  

از ویژگی‎های بارز قصاید اسیر، جلوه‎گری ارادت او بـه رسـول اکـرم(ص) و ائـمه اطـهار(ع) است. وی با سرودن اشعاری با ردیف «امیرالمـؤمنین»، «یـا عـلی مـدد» و «علی بن ابی‎طالب»، نهایت حب و اشتیاق خود را به آن حضرت و اهل‎بیت نشـان داده است؛ به عنوان شاهد، مطلع چند قصیده او نقل می‎شود:

و نمونه‎ای دیگر از ارادت او به اهل‎بیت و معصومین:

از میان قالب‎های شعری که اسیر در آنها طبع‎آزمایی کرده، تسلط وی در غزل‎سرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات اسیر گرایش شاعر به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویـژگی‎های قـصاید او می‎توان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرع، بتوان به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درون‎مایه قصاید وی بیشتر عشقی است<ref>ر.ک: همان، ص155</ref>.