نهج الولاية بررسی مستند در شناخت امام زمان علیه‌السلام

نهج الولاية؛ بررسی مستند در شناخت امام زمان علیه‌السلام
پدیدآوران	حسن‌‌زاده آملی، حسن (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	بررسی مستند در شناخت امام زمان عج
ناشر	ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1385 ش
چاپ	2
شابک	‎964-95625-5-9
موضوع	محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - مهدویت
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏224‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ن‎‏9

نهج الولاية؛ بررسی مستند در شناخت امام زمان علیه‌السلام اثر آيت‌الله حسن حسن‌زاده آملى، تحليلى عرفانى از مقام و منزلت امام مهدى(عج) مى‌باشد كه به زبان فارسى نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه مؤلف در حمد خداوند و صلوات بر پيامبر(ص) و خاندان او آغاز و مطالب با نگرشى عرفانى و با استناد به كلمات، اشعار و ديدگاه عارفان بزرگ اسلامى، درباره ولايت و غيبت حضرت مهدى(عج)، بدون فصل‌بندى، ارائه شده است.

مؤلف با هدف شناخت بيشتر امام مهدى(عج) و با بهره‌گيرى از منابع روايى، فلسفى و عرفانى شيعى و سنى ابتدا ضمن اثبات امامت و غيبت امام مهدى(عج)، به شرح امكان دوام بدن عنصرى و برهان آن پرداخته، سپس سابقه ايمان به مهدى موعود و غيبت آن حضرت در ميان مسلمين را توضيح و در ادامه عناوين زير را شرح داده است:

انسان كامل، ولايت تكوينى و تشريعى، تعريف اسم الله و اسماى حسناى خدواند.

به اعتقاد نويسنده، غايت حركت وجودى و ايجادى در عالم خلقت، انسان كامل بوده و امام عصر(عج) مظهر انسان كامل است.

وى با تحليل مفاهيمى؛ مانند كمال عالَم كيانى، تجليات اسمائى، معجزات قولى سفراى الهى و حديث اشتياق، به اثبات ضرورت وجود حجت پرداخته است.

در آخرين بخش كتاب، مقدار اهتمام عالمان اسلامى و تعدادى از منابع مربوط به حضرت حجت(عج) تحليل شده است؛ از جمله غيبت نعمانى، جلد سيزدهم بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، البيان فى اخبار صاحب الزمان، كمال‌الدين، دلائل امامه، مناقب المهدى ابونعيم اصفهانى.

شخصيت‌شناسى امام مهدى(عج) از ديدگاه عرفانى و تعريف انسان كامل و تطبيق آن با امام زمان(عج)، از ويژگى‌هاى كتاب است.

گزارش محتوا

مطالب با تعريف امام و انسان كامل اغاز شده و نويسنده معتقد است، در مقام وجوب وجود حجت قائم(عج)، دو نوع بحث لازم است:

1. بحث كلى: مقصود براهين قطعى عقلى بر وجوب حجتى كه به طور دائم قائم است.
2. بحث شخصى: كه مراد معرفت شخص آن حضرت است.

وى بر اين باور است كه براى شناخت امام، ابتدا بايد انسان را شناخت؛ انسان از ديدگاه او، حقيقتى ممتد از فرش تا عرش است كه مرتبه نازله او، بدن وى و روح او گوهرى نورانى است كه داراى مراتب تجرد برزخى و عقلايى بوده و در هر مرتبه‌اى حكمى خاص دارد.

مؤلف با استعانت از روايات، در پى اثبات آن است كه اگر كسى در خصوص شخص مهدى بن حسن عسكرى(ع) و جزئيات حالات، امامت، غيبت و علائم ظهور او اندك تتبعى در روايات فرقين و كتب تاريخى داشته باشد، به اين مطلب پى خواهد برد كه ايمان به مهدى موعود(عج) و غيبت و ظهور او، از مسلمات و مركوزات اذهان مسلمانان است.

او عامل هستى را كارخانه عظيم انسان سازى و ساير مخلوقات را طفيل انسان كامل دانسته و بر اين باور است كه اگر چنين نباشد، عبث در خلقت پيش خواهد آمد.

در تعريف ولايت تكوينى، چنين آمده است كه ولى از اسماء خداوند بوده و انسان كامل كه مظهر اتم و اكمل اين اسم شريف است، صاحب ولايت كليه مى‌باشد و لذا مى‌تواند به اذن الله در ماده كائنات تصرف كرده و قواى ارضيه و سماويه را تحت تسخير خود درآورد. نويسنده معتقد است اين اذن الله، اذن قولى نيست، بلكه اذن تكوينى منشعب از ولايت كليه مطلقه الهيه است. اما ولايت تشريعى، مخصوص خداوند است كه شارع بوده و براى بندگانش، شريعت و آئين قرار داده است و جز او كسى حق تشريع ندارد.

نويسنده بعد از تعريف اسم و توضيح توقيفيّت و اشتقاق آن، معنى اشتقاق اسماء از ذات واجب‌الوجود و حديث «نحن الاسماء الحسنى» را توضيح و تجليات اسمايى و غايت حركت وجودى و ايجادى را تشريح كرده است.

وى معتقد است، اگر كسى با نظر تحقيق و ديده انصاف در روايات، خطب، كتب و به ويژه ادعيه اهل‌بيت تدبر نمايد، اعتراف مى‌كند كه اين همه معارف حقه از افرادى كه مدرسه و معلم نديده‌اند، به جز از نفوس مؤيد به روح القدس نمى‌تواند، باشد.

نويسنده، پس از ذكر برخى از معجزات فعلى و قولى ائمه(ع)، در بيان فرق ميان آن دو به چند نكته اشاره كرده است؛ از جمله اين كه: معجزات فعلى، موقت و محدودند و بعد از وقوع، فقط عنوان تاريخى و سِمت خبرى دارند؛ ولى معجزات قولى در همه اعصار معجزه‌اند و براى هميشه باقى و برقرار مى‌باشند.

اشاره به بعضى از كتب علماى اماميه كه پيرامون امامت و غيبت حضرت مهدى(عج) از صدر اسلام تاكنون نوشته شده‌اند، مطالب پايانى را تشكيل مى‌دهد.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص دارد.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى عليه‌السلام و مهدویت»، قم، مؤسسه اطلاع رسانى اسلامى مرجع، ج2 ص1024 و 285.