بداية الهداية و لب الوسائل

بدایه الهدایه. لب الوسایل
پدیدآوران	حر عاملی، محمد بن حسن (نويسنده) قمی، عباس (نويسنده) انصاری شوشتری، محمد علی (محقق)
عنوان‌های دیگر	بدایه الهدایه فی الواجبات و المحرمات المنصوصه لب الوسائل الی تحصیل المسائل نقد الوسائل لباب وسائل الهدایه فی الواجبات و المحرمات المنصوصه
ناشر	نور مطاف
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1389 ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-7891-55-4
موضوع	فقه جعفری - قرن 11ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏4‎‏ب‎‏4‎‏

بداية الهداية و لب الوسائل، كتابى است مشتمل بر «بداية الهداية» تأليف محمد بن حسن حر عاملى (متوفى 1104ق) صاحب وسائل الشيعة و «لب الوسائل إلى تحصيل المسائل»، نوشته شيخ عباس قمى، كه با تحقيق محمدعلى انصارى به انجام رسيده است. «لب الوسائل» در حقيقت مستدركى براى «بداية الهداية» است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن اثر است. در هركدام از اين آثار، مطالب به ترتيب ابواب كتب فقهى تنظيم شده است.

مطالب كتاب «بداية الهداية» با كلمه «فصل» و مطالب «لب الوسائل» با كلمه «وصل» متمايز شده است.

كتاب در دو جلد تنظيم شده است.

گزارش محتوا

در ابتداى اثر، مقدمه‌اى از محقق اثر درباره كتاب و در شرح حال و آثار حر عاملى و شيخ عباس قمى ذكر شده است.

كتاب «بداية الهداية»، مشتمل بر ذكر واجبات و محرمات تمامى ابواب فقه، به‌نحو اختصار است. اين كتاب، خلاصه كتاب «هداية الأمة إلى أحكام الأئمة» است كه آن نيز از «تفصيل وسائل الشيعة» با حذف اسانيد و مكررات انتخاب شده است. كتاب بدايه در واقع برگزيده و خلاصه آن كتاب است. نويسنده در انتهاى كتاب عدد واجبات منصوصه را 1535 و عدد محرمات را 1448 دانسته است.

«لب الوسائل» از جمله آثار شيخ عباس قمى است كه آقابزرگ طهرانى در «الطبقات» با اينكه نام پنجاه كتاب او را ذكر كرده، از اين اثر نامى نبرده و در «الذريعة» نيز به‌نحو مستقل نام اين كتاب را ذكر نكرده است. شيخ حر عاملى در كتاب بدايه، تنها به محرمات و واجبات منصوصه بسنده كرده و تنها به اندكى از مستحبات و مكروهات اشاره كرده؛ برخلاف شيخ عباس قمى كه مستحبات و مكروهات را نيز براى تكميل كتاب ذكر كرده است.

در جلد اول اثر، به ترتيب كتاب‌هاى طهارت، نماز، زكات و خمس و مباحث ديگر و در جلد دوم، كتاب جهاد، امر به معروف و نهى از منكر، تجارت، مكاسب محرمه، خيارات و مانند آن مطرح شده است.

فعالیت‌های تحقيقى محمدعلى انصارى در اين كتاب بدين‌ترتيب است:

1. استخراج مصادر آيات و اقوال و رواياتى كه تصريح به روايت بودن آنها شده است، ولى رواياتى كه تصريح به روايت بودن آنها نشده، به جهت جلوگيرى از تطويل كتاب از استخراج آنها خوددارى شده است.
2. انتخاب عنوان براى موضوعاتى كه فاقد عنوان بوده‌اند. اين عناوين در قلاب ([]) ذكر شده است.
3. اگر نياز بوده كه كلماتى، مانند مستحب يا مكروه و مانند آن اضافه شود، در قلاب ذكر شده است.
4. شيخ عباس قمى بر كتاب، حاشيه زده است كه برخى از اين حواشى به جهت نيكوتر شدن عبارات، به متن اضافه شده و برخى در پاورقى آمده است.
5. شيخ عباس قمى براى برخى از فصول مانند «قواطع (مبطلات) نماز»، «زكات» و «خمس»، هيچ «وصلى» را ذكر نكرده و در نسخه اصلى، جاى آن را خالى گذاشته؛ لذا محقق كتاب، براى هركدام (جز فصل قواطع نماز) «وصلى» را به همان صورتى كه شيخ عباس براى ساير فصول ذكر كرده، در حاشيه آورده است.
6. محقق كتاب، ذكر مصادر برخى روايات و اقوال را فراموش كرده، ولى در آخر كتاب صفحه 421 استدراك كرده است.

وضعيت كتاب

در پاورقى‌هاى كتاب، آدرس آيات و روايات و شرح و تفسير برخى عبارات و مفردات ذكر شده است.

فهرست مطالب هر جلد از كتاب در انتهاى آن آمده است.

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن كتاب.