افغانستان، مجموعه مقالات

افغانستان، مجموعه مقالات
پدیدآوران	اعلم، هوشنگ (مترجم) گروهی از پژوهشگران (نويسنده) ارباب شیرانی، سعید (مترجم)
ناشر	بنیاد دائرةالمعارف اسلامی
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1376 ش
چاپ	1
شابک	‎964-447-037-0
موضوع	افغانستان - تاریخ افغانستان - جغرافیا افغانستان - مقاله‌‏ها و خطابه‌‏ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏350‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏*

افغانستان (مجموعه مقالات) نگارش گروهى از پژوهشگران مى‌باشد كه توسط سعيد ارباب شيرانى و هوشنگ اعلم به ترجمه رسيده است. اين کتاب كه شامل خطابه‌ها و مقالات در زمينه افغانستان است به جغرافيا، تاريخ و زبان‌هاى مردم اين سرزمين پرداخته است.

گزارش محتوا

سرزمين كوهستانى افغانستان با مساحت 650000 كيلومتر مربع در شرق و شمال شرقى كشور ايران، بخشى از فلات ايران و همواره پارهاى جدا ناشدنى از پيكره فرهنگ ايرانى محسوب مى‌شود.

کتاب حاضر با هدف اين كه مطالب کتاب دربردانده مطالب علمى و دانشگاهى و مبتنى بر مدارك معتبر و گاه پژوهش‌هاى ميدانى كه جنبه‌هاى گوناگون افغانستان را از ويژگى‌هاى طبيعى؛ شامل آب و هوا، چهره زمين، پوشش گياهى و... مى‌شود، تا خصوصيات انسانى اعم از تاريخ، فرهنگ، وضع حكومتى و... را در بر گيرد، جمع‌آورى گشته است.

کتاب افغانستان دربردارنده مقالات دائرةالمعارفى درباره افغانستان از دائرةالمعارف ايرانيكا است.

از ويژگى‌هاى اين اثر اين كه علاوه بر اطلاعاتى كه مستقيما در اختيار خواننده مى‌گذارد، به لحاظ فهرست مفصلى از منابع ارزشمند و گاه كم نظير كه در مجموع بخش‌هاى کتابشناسى پایان مقالات عرضه مى‌دارد، در خور اهميتى به سزاست.

ديگر اين كه در برخى مقالات؛ از جمله قوم نگارى، زبان‌ها، پشتو و باستان شناسى، نويسندگانى؛ چون دوپرى و مورگنستيرنه، به پژوهش‌هاى ميدانى و دست اولى دست يازيده‌اند كه پشتوانه در خور اعتنايى برای آگاهى‌هاى داده شده در اين مقالات است.

در مقاله (جغرافيا) از مناطق طبيعى افغانستان، درياچه‌ها، زمين شناسى، انواع خاک، پوشش گياهى و مسائلى از اين دست اشاره شده است.

در مقاله گياهان و جانوان از اوضاع زيست بومى و ماهى‌ها و دوزيست‌تان و خزندگان، پرندگان، پستانداران اين منطقه مطالبى ارزنده را مطرح كرده است.

در مقاله قوم‌نگارى به قوميت‌هاى اين منطقه كه شامل: پشتون، تاجيك‌ها، فارسیوان، قزلباش، هزاره، ايماق، مغول، ازبك، تركمن، قرقيز، نورستانى، كوهستانى، نورستانى، براهويى، گلچه، بلوچ، گجر، جت، عرب، سيك و يهود اشاره نموده است. غالب مذاهب اين مناطق، از اقوام سنى حنفى مى‌باشند.

در مقاله‌اى كه تحت عنوان زبان‌ها مى‌باشد، از زبان‌هاى ايرانى كه شامل پشتو، فارسی و بلوچى مى‌شود، نام مى‌برد، همچنين از ديگر زبان‌ها و وضع زبان شناختى اين منطقه نام مى‌برد.

در مقاله‌اى به نام پشتو، از پراكنگى جغرافيايى، نام و گويش‌هاى مردم افغانستان سخن به ميان آمده است. همچنين از تكامل آوايى، ريخت شناسى، واژگان و موقعيت پشتو در زبان‌هاى ايرانى مطالبى ذكر گرديده است.

در مقاله پراچى از پراكندگى جغرافيايى و جايگاه اين زبان در ميان زبان‌هاى ايرانى از ديدگاه تاريخى سخن مى‌گويد.

در مقاله باستان شناسى، كشورهاى مختلفى كه به اين سرزمين آمده و به حفارى و كند و كاو در اين منطقه پرداخته‌اند و دانشمندانى كه به مطالعه درباره اين كشور پرداخته و دوره‌هاى مختلفى كه بر آن گذشته است، اشاره مى‌شود.

از جمله مقالات مطرح شده در کتاب مقاله هنر پيش از اسلام و ادبيان و تاريخ سياسى و قوه اجرايى است كه مرورى بر هنر پيش از اسلام در افغانستان، پادشاهان و سلسله سدوزايى و دوره دوست محمد و شير على، دوره عبدالرحمان، حبيب‌الله و امان الله و دوره نادر شاه، محمد ظاهر شاه و داوود خان، مى‌باشد.

ساختار

با فهرستى از مطالب و سپس مقدمه‌اى از سوى بنياد دائرةالمعارف اسلامى پيرامون سرزمين كوهستانى افغانستان و مقاله‌هاى مطرح شده در کتاب، آغاز مى‌گردد. سپس متن اين مقاله‌ها ذكر شده‌اند. کتاب شامل 12 مقاله و يك تكمله و نمايه مى‌باشد.

در پایان هر مقاله منابع آن مقاله ذكر شده است.

وضعیت کتاب

ترجمه مقالات اين کتاب را در ابتدا، استاد ارجمند سعيد ارباب شيرانى در سال 1370ش انجام داده‌اند كه با توجه به ناقص ماندن ترجمه، بنياد دايرةالمعارف اسلامى پس از چند سال، اين كار را به كمك آقاى هوشنگ اعلم به پایان رسانيد.

علاوه بر ترجمه و توضيع تصاوير، نقشه‌ها و جداول، كار ترجمه مقاله‌هاى جغرافيا، گياهان، جانوران و هنر پيش از اسلام را به عهده داشتند.

مقالات زبان‌ها، پشتو و پراچى را آقاى دكتر ايرج پروشانى، مقاله باستانشناسى را سعيد كيانى، و مقالات تاريخ و قوه اجرايى را على كاتبى مقابله و ويرايش كرده‌اند.

بخشى از اين کتاب با عنوان تكمله به منظور بيان حوادث اخير افغانستان، به ويژه پس از خروج نيروهاى شوروى از آن كشور در گروه اسلام معاصر بنياد دائرةالمعارف اسلامى تألیف شده است.

مسئوليت نظارت و پيگيرى اين مجموعه بر عهده مهندس محمد دشتى بوده است. حروفنگارى کتاب و نمونه‌خوانى، توسط سركار خانم اكرم رضايى انجام شده و فهرست‌هاى پایانى توسط آقاى فريبرز رسولى فراهم گرديده است.

فهارس کتاب؛ شامل

1- مكان‌ها و اعلام جغرافيايى.

2- نام‌هاى سازمان‌ها، هيئت‌ها.

3- طوايف، سلسله‌ها، اقوام.

4- اشخاص.

منابع مقاله

متن و مقدمه کتاب.