۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سيد ' به 'سيد') |
جز (جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی') |
||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''الفتوح (ترجمه مستوفی هروی)''' نوشته ابن اعثم كوفى (م 314ق) يكى از منابع تاريخ اسلام است كه به عربى نگارش يافت و آنگاه در سدههاى بعد به | '''الفتوح (ترجمه مستوفی هروی)''' نوشته ابن اعثم كوفى (م 314ق) يكى از منابع تاريخ اسلام است كه به عربى نگارش يافت و آنگاه در سدههاى بعد به فارسی ترجمه شده است. اين كتاب دراواخر قرن ششم هجرى (596ق) توسط محمد بن احمد مستوفى هِرَوى به فارسی برگردانده شد. | ||
با مقابله و مقايسه بخشهايى از متن با ترجمه، بهويژه حوادث دوران خلافت على(ع)، كه بيشترين حجم ترجمه | با مقابله و مقايسه بخشهايى از متن با ترجمه، بهويژه حوادث دوران خلافت على(ع)، كه بيشترين حجم ترجمه فارسی را به خود اختصاص داده به اين نتيجه مىرسيم كه مترجم، ضمن آراستن نثر به نظم فارسی و مسجّع نمودن عبارات و آوردن گزارشها با نثرى بليغ و دلنشين و گاهى حفظ متن عربى به همراه ترجمه يا بدون آن، سعى كرده برخى گزارشها را خلاصه كند و بر برخى ديگر، با بهرهمندى از منابع معتبر، بيفزايد. | ||
همچنين با جستجو در منابع تاريخ اسلام، اقدام به گويا كردن برخى نامهاى مبهم در متن نموده است. ترتيب موضوعى گزارشها از ديگر كارهاى مترجم است. | همچنين با جستجو در منابع تاريخ اسلام، اقدام به گويا كردن برخى نامهاى مبهم در متن نموده است. ترتيب موضوعى گزارشها از ديگر كارهاى مترجم است. | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
از اين نكته نبايد غفلت كرد كه هر چند اين ترجمه در سده شش هجرى انجام گرفته و در مقايسه با ديگر منابع تاريخ اسلام از مآخذ دست اول بشمار نمىآيد اما، از دو جهت حايز اهميت است؛ نخست اينكه، ترجمه يكى از منابع نخستين اسلامى است؛ ديگر اينكه، مترجم با مراجعه به منابع اوليه، برخى گزارشها را تكميل و مطالبى را به آنها افزوده است. اين كتاب براى همه علاقهمندان به تاريخ صدر اسلام، بهويژه كسانى كه توان بهرهمندى از كتابهاى عربى را ندارند، بسيار ارزشمند است. مترجم با به كاربردن عبارات زيبا و دلنشين، گزارشها را داستانگونه نوشته بهطورىكه خواننده از مطالعه كتاب خسته نمىشود كه چه بسا ساعتها با آن همراه گردد. | از اين نكته نبايد غفلت كرد كه هر چند اين ترجمه در سده شش هجرى انجام گرفته و در مقايسه با ديگر منابع تاريخ اسلام از مآخذ دست اول بشمار نمىآيد اما، از دو جهت حايز اهميت است؛ نخست اينكه، ترجمه يكى از منابع نخستين اسلامى است؛ ديگر اينكه، مترجم با مراجعه به منابع اوليه، برخى گزارشها را تكميل و مطالبى را به آنها افزوده است. اين كتاب براى همه علاقهمندان به تاريخ صدر اسلام، بهويژه كسانى كه توان بهرهمندى از كتابهاى عربى را ندارند، بسيار ارزشمند است. مترجم با به كاربردن عبارات زيبا و دلنشين، گزارشها را داستانگونه نوشته بهطورىكه خواننده از مطالعه كتاب خسته نمىشود كه چه بسا ساعتها با آن همراه گردد. | ||
درباره يك يا دو نفر بودن مترجم، همانگونه كه مصحّح نيز آورده است، بين فضلا و اهل تحقيق ابهام و شك وجود دارد. دستهاى اعتقاد دارند كه مترجم اول يعنى محمد بن احمد بن ابىبكر مستوفى هروى در آغاز ترجمه كتاب -يعنى به زمان ترجمه وقايع خلافت ابوبكر- جهان را وداع كرده و كار نيمه تمام او را محمد بن احمد بن ابىبكر مابيژ نابادى، طبق همان دستورى كه از طرف امير خوارزم و خراسان براى مترجم اول صادر شده بود، ادامه داده است. از اين دسته مىتوان به آقاى دبير سياقى اشاره كرد، كه در مقالهاى با عنوان «ترجمه | درباره يك يا دو نفر بودن مترجم، همانگونه كه مصحّح نيز آورده است، بين فضلا و اهل تحقيق ابهام و شك وجود دارد. دستهاى اعتقاد دارند كه مترجم اول يعنى محمد بن احمد بن ابىبكر مستوفى هروى در آغاز ترجمه كتاب -يعنى به زمان ترجمه وقايع خلافت ابوبكر- جهان را وداع كرده و كار نيمه تمام او را محمد بن احمد بن ابىبكر مابيژ نابادى، طبق همان دستورى كه از طرف امير خوارزم و خراسان براى مترجم اول صادر شده بود، ادامه داده است. از اين دسته مىتوان به آقاى دبير سياقى اشاره كرد، كه در مقالهاى با عنوان «ترجمه فارسی تاريخ اعثم و دو مترجم آن»، با استناد به مقدمه برخى نُسَخ خطى، به اين مطلب اعتقاد پيدا كردهاند. | ||
نسخههاى مورد استناد وى به دو مترجم تصريح دارند. گويا به تَبَع نوشته آقاى دبير سياقى است كه دائرةالمعارف بزرگ اسلامى نيز مىنويسد: «اين كتاب به وسيله دو مترجم به | نسخههاى مورد استناد وى به دو مترجم تصريح دارند. گويا به تَبَع نوشته آقاى دبير سياقى است كه دائرةالمعارف بزرگ اسلامى نيز مىنويسد: «اين كتاب به وسيله دو مترجم به فارسی ترجمه شده است، اما در منابع دراينباره اختلاف است».اگر دو نسخهاى كه آقاى دبير سياقى به آنها استناد كرده است معتبر باشند، در بودن دو مترجم ترديدى باقى نمىماند، زيرا در مقدمه آنها آمده است كه، محمد بن احمد بن ابىبكر الماثر نابادى (مترجم دوم) بعد از درگذشت عالم اخص محترم رضىالدين سيدالكُتّاب أميرالشعراء محمد بن احمد مستوفى، اقدام به اين ترجمه و ادامه كار او نموده است. | ||
دورهاى كه ترجمه الفتوح درآن به نگارش درآمده، دوره رواج و توسعه زبان و ادبيات | دورهاى كه ترجمه الفتوح درآن به نگارش درآمده، دوره رواج و توسعه زبان و ادبيات فارسی است. در قرن چهارم و اوايل قرن پنجم، نثر پارسى تازه ظهور كرده بود و با همه پيشرفتهايى كه داشته هنوز در آغاز راه سير مىكرده است، و چون به نيمه دوم قرن پنجم مىرسيم با دوره بلوغ آن مواجه مىشويم و در قرن ششم و اوايل قرن هفتم آن را در حال پختگى و كمالمىيابيم. اين پختگى، روانى و خالى از تكلف بودن كاملاً در ترجمه ياد شده محسوس است. البته بايد توجه داشت كه قرن ششم، قرن نثر فنى است كه در آن نثر مانند شعر به استعمال صنايع و تكلفات صورى و سجعهاى مكرّر و آوردن جملههاى مترادف المعنى و مختلف اللفظ متوسل گرديده، و در همان حال، براى اظهار فضل و اثبات عربىدانى، الفاظ و كلمات تازى بىشمار به كار برده شد و شواهد شعريّه از تازى و پارسى بسيار گرديد. | ||
با اين حال، اين ترجمه به دليل ايجاز در بيان -كه از صفات مميّزه آناست- از امّهات آثار منثور زبان | با اين حال، اين ترجمه به دليل ايجاز در بيان -كه از صفات مميّزه آناست- از امّهات آثار منثور زبان فارسی است و نظاير آن در ميان كتب تاريخى صدراسلام از شماره انگشتان دست تجاوز نمىكند. اين كتاب نمونه فصيح و نفيسى است از نثر اصيل فارسی و يادگار روزگارى است كه هنوز زبان شيرين فارسی بر اثر حمله مغول به ضعف و تنزل نگراييده بود. | ||
يكى از ويژگىهاى اين كتاب، آراستن نثر به نظم | يكى از ويژگىهاى اين كتاب، آراستن نثر به نظم فارسی است. مترجم به تناسب موضوع، براى رساندن بهتر پيام به مخاطب، گاهى عبارات عربى مبهم را با يك شعر بهصورت ساده و روان بيان كرده، كه نشان دهنده اطلاع وسيع او از ادبيات فارسی زمان خويش است. يكى از مختصات دورهاى كه فتوح ابن اعثم در آن به فارسی ترجمه شده است «تحليل اشعار» مىباشد، و آن به اين صورت بوده كه مؤلف يا مترجم سروده شاعرى را در ضمن نثر حلّ سازد يا مصرعى را ضميمه نثر كند. مترجم كتاب حاضر نيز، به شيوه معمول روزگار خود، نثر را با نظم فارسی و عربى آراسته و در موارد مقتضى، براى انتقال دقيق منظور مؤلف از زبان تازى به پارسى، از ابيات و مصراعهاى فارسی با استادى استفاده كرده است. شيوه مترجم در به كار بردن اين اشعار چنان است كه وى ابتدا مضمون اشعار را به نثر بيان مىكند و به دنبال آن، جهت غناى مطلب، بيتى يامصرعى را براى تفهيم دقيق مطلب به خواننده ارائه مىدهد. | ||
يك از شيوههاى مترجم در ترجمه فتوح ابن اعثم كوفى، گويا كردن و در برخى موارد تصحيح نامها است. گاهى ابن اعثم از فردى به طور مبهم ياد كرده است. مترجم با مراجعه به منابع ديگر آن اسم مبهم را گويا و مشخص نموده است. | يك از شيوههاى مترجم در ترجمه فتوح ابن اعثم كوفى، گويا كردن و در برخى موارد تصحيح نامها است. گاهى ابن اعثم از فردى به طور مبهم ياد كرده است. مترجم با مراجعه به منابع ديگر آن اسم مبهم را گويا و مشخص نموده است. | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن كتاب | # مقدمه و متن كتاب | ||
# بررسى تطبيقى و مقايسهاى فتوح ابن اعثم با ترجمه | # بررسى تطبيقى و مقايسهاى فتوح ابن اعثم با ترجمه فارسی آن، غلامى دهقى، على، مجله تاريخ در آيينه پژوهش، پاييز 1381، پيش شماره 1، صص 202-218. | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: تاریخ (عمومی)]] | [[رده: تاریخ (عمومی)]] | ||
[[رده: تاریخ آسیا]] | [[رده: تاریخ آسیا]] |
ویرایش