الطراز (الطراز المتضمن لأسرار البلاغة و علوم حقائق الإعجاز)

الطراز
پدیدآوران	مويد، يحيي بن حمزه (نويسنده) هنداوي، عبدالحميد (محقق)
عنوان‌های دیگر	الطراز لاسرار البلاغه و علوم حقائق الاعجاز
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	1
شابک	‎9953-432-69-4
موضوع	قرآن - اعجاز قرآن - مسايل ادبي قرآن - مسايل لغوي
زبان	عربي
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏82‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏9‎‏ط‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الطراز یا الطراز المتضمن لأسرار البلاغة و علوم حقائق الإعجاز، اثر یحیی بن حمزة بن علی بن ابراهیم علوی یمنی (متوفی 705ق)، کتابی است در موضوع علم بلاغت.

اثر حاضر، کتابی دربردارنده یک دوره علوم قرآنی با شواهد قرآنی است .

کتاب، توسط عبدالحمید هنداوی تحقیق شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در سه جلد، در سه فن و هر فن در چند مقدمه، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، به نام و موضوع کتاب، اشاره گردیده است.

در مقدمه نویسنده، خلاصه‎ای از محتوای فنون مذکور در کتاب، ارائه گردیده است.

این اثر، حاوی ذکر برخی از قواعد مربوط به علم بلاغت یا معانی و بیان با رویکردی قرآنی است. در این کتاب، قوانین مختلف فصاحت و بلاغت همراه با شاهد و مثال‎های قرآنی بیان گردیده است. شرح و بررسی قواعدی مانند تمثیل، تشبیه، کنایه، استعاره، ایجاز، اطناب، مغالطه، موازنه، توریه، قلب، اطراد، تجاهل، تدبیح، توشیح، تردید، مبالغه، تذییل، استیعاب، تسمیط، تلمیح، توجیه، تفریغ، حذف و اضافه، محاوره و سایر صنایع ادبی به‎کارگرفته‎شده در قرآن کریم، از اصلی‎ترین مباحث مطرح‎شده در این نوشتار است.

نگارنده پس از معرفی اجمالی هریک از قواعد نام‎برده‎شده و شرایط آن‎ها، به ذکر مؤونه‎های متعددی از آن‎ها در قرآن کریم پرداخته و در ذیل آیات قرآن به تبیین جزئیات مربوط به آن قاعده پرداخته است.

وی در این کتاب از روش سکاکی که مشتمل بر مبالغه در تقسیم و تقعید و تعقید و نیز ایجاز و اختصار شدید است تا حدودی فاصله گرفته و از روش ابن اثیر در تحلیل ادبی بهره جسته است. هرچند به دلیل آنکه مؤلف، «مفتاح العلوم» سکاکی را فراگرفته و تحت تأثیر آن قرار دارد، در بسیاری موارد قادر نیست خود را از قید تبعیت سکاکی رها سازد.

جلد اول، فن اول و قسمتی از فن دوم را در خود جای داده است. فن اول، در تفسیر و تشریح علم بیان بوده و در آن، به ماهیت، موضوع و منزلت این علم، در میان سایر علوم و نیز طریقه وصول به آن و همچنین بیان ثمرات آن و بیان ماهیت بلاغت و فصاحت و تفاوت میان آنها، پرداخته شده است.

این فن خود مشتمل بر پنج مقدمه، در موضوعات زیر است: تفسیر علم بیان؛ تقسیم الفاظ بر اساس معانی؛ حقیقت و مجاز و بیان اسرار آنها؛ مفهوم فصاحت و بلاغت و حصر مواقع غلط در لفظ مفرد و مرکب.

در فن دوم، نخست مباحث مربوط به علم معانی، مورد اشاره قرار گرفته، سپس مباحث مربوط به علوم بیان و اقسام آن تشریح شده است. مباحث علم بدیع نیز در آن تبیین شده است. این فن، دارای چهار باب به شرح زیر می‎باشد: در باب اول، به بررسی کیفیت استعمال مجاز و ذکر مواقع آن در بلاغت پرداخته شده و از جمله مباحث آن عبارتند از: ماهیت استعاره؛ اقسام استعاره؛ احکام استعاره؛ ماهیت تشبیه و...

جلد دوم، تتمه فن دوم را در خود جای داده است که برخی از مهم‎ترین مباحث آن، عبارتند از: مجاز در استعمال از حقیقت بلیغ‎تر است؛ احوال فصل و وصل؛ مباحث مربوط به حروف عاطفه؛ تقدیم و تأخیر؛ ایهام و تفسیر؛ ایجاز با حذف و بدون حذف؛ التفات؛ مراعات احوال تألیف و بیان ظهور معانی مرکب؛ اطناب و بیان معنای آن؛ اقسام اطناب؛ لف و نشر و...

جلد سوم، دربردارنده قسمتی از فن دوم (شامل مباحثی همچون: بیان معنای تخییل و امثله آن؛ استطراد؛ تسجیع و شروط و اقسام و امثله آن؛ تصریع و درجات آن؛ موازنه؛ مغالطه؛ منافرت بین الفاظ؛ توریه؛ توشیح؛ تجرید محض و غیر محض؛ تدبیج؛ تجاهل؛ تردید؛ تفویف؛ توشیع؛ تطریز؛ اطراد؛ قلب؛ تسمیط؛ کمال بیان و مراعات حسن آن؛ ایضاح؛ تتمیم؛ استیعاب؛ اکمال؛ تذییل؛ تفسیر؛ مبالغه؛ ایغال؛ تفریع؛ توجیه؛ تعلیل؛ تفریق و جمع و تقسیم؛ ائتلاف؛ ترجیع در محاوره؛ اقتسام؛ ادماج؛ تعلیق؛ تهکم؛ الهاب و تهییج؛ تسجیل؛ تلمیح؛ حذف و حسن تخلص) و تمام فن سوم می‎باشد. این فن، به‎منزله تتمه و تکمله علوم سه‎گانه است و از جمله مهم‎ترین موضوعات مطرح‎شده در آن، عبارت است از: بیان فصاحت قرآن و حسن تألیف آن.

بنابراین، جلد سوم، شامل اصطلاحات بدیعی، موضوعات بیانی، بحث مستوفایی پیرامون بیان وجه اعجاز قرآن و موضوعات مربوط به علم معانی است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای آن آمده و در پاورقی‎ها، به میزان اعتبار احادیث و منابع آن، اشاره گردیده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. خرمشاهی، بهاءالدین، «دانشنامه قرآن و قرآن‎پژوهی»، تهران، دوستان و ناهید، چاپ اول، 1377.
3. سایت معرفی و دانلود کتب حوزوی «حوزه‎بوک»، به آدرس اینترنتی:

http://hozehbook.rozblog.com/post/3