۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'وي' به 'وی'
جز (جایگزینی متن - '==ساختار== ' به '==ساختار== ') |
جز (جایگزینی متن - 'وي' به 'وی') |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
[[دالی، محمد]] (محقق و معلق) | [[دالی، محمد]] (محقق و معلق) | ||
[[ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم]] ( | [[ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =PJ 6184 /الف2الف4 | | کد کنگره =PJ 6184 /الف2الف4 | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى مختصر به قلم محقق، آقاى محمد الدّالى، مقدمه مؤلف و چهار بخش اصلى با | کتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى مختصر به قلم محقق، آقاى محمد الدّالى، مقدمه مؤلف و چهار بخش اصلى با عناوین «کتاب المعرفة»، «کتاب تقویم اليد»، «کتاب تقویم اللسان» و «کتاب الابنية» است و هر بخش، خود، مشتمل بر ابواب متعددى است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه «ادب الكاتب»، از جهت | مقدمه «ادب الكاتب»، از جهت تصویر يأس‌انگيزى كه ابن قتيبه از جامعه فرهنگى عهد خویش به دست مى‌دهد، بسيار مفيد و ارزش‌مند است. تقريبا هيچ صنفى از جامعه فرهنگى از قلم تيز او در اين مقدمه، مصون نمانده است. وى، در آغاز، از روى‌گردانى و گريز مردم از «ادب» انتقاد مى‌كند ولى وزير ابومحسن؛ يعنى ابن خاقان، را از اين رذيله بركنار مى‌داند و... | ||
وى، در ادامه معلومات و فضايل و آن‌گاه صفاتى را برمى‌شمرد كه هر كاتب هوش‌مند و چيره‌دستى بايد از آنها برخوردار باشد. | وى، در ادامه معلومات و فضايل و آن‌گاه صفاتى را برمى‌شمرد كه هر كاتب هوش‌مند و چيره‌دستى بايد از آنها برخوردار باشد. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
ادب الكاتب مشتمل است بر | ادب الكاتب مشتمل است بر | ||
# کتاب المعرفة، در شرح و توضيح كلمات دشوار؛ | # کتاب المعرفة، در شرح و توضيح كلمات دشوار؛ | ||
# کتاب | # کتاب تقویم اليد، در شيوه نگارش و املاء؛ | ||
# کتاب | # کتاب تقویم اللسان، در قرائت و تلفظ صحيح كلمات و تركيبات؛ | ||
# کتاب الابنية، در باب اشتقاق فعل و اسم. | # کتاب الابنية، در باب اشتقاق فعل و اسم. | ||
هر يك از اين بخش‌ها به ابوابى تقسيم شده كه مجموع آنها به 209 باب مى‌رسد. | هر يك از اين بخش‌ها به ابوابى تقسيم شده كه مجموع آنها به 209 باب مى‌رسد. | ||
برخى | برخى عناوین ابواب کتاب المعرفة | ||
«باب معرفة ما يضعه الناس غير موضعه»، «باب | «باب معرفة ما يضعه الناس غير موضعه»، «باب تأویل ما جاء مثنّى في مستعمل الكلام»، «باب ما يستعمل من الدعاء في الكلام»، «باب اصول اسماء الناس»، «باب معرفة ما في السماء و النجوم و الازمان و الرياح»، «باب النبات» و... | ||
برخى | برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اليد | ||
«باب إقامة الهجاء»، «باب الف الوصل في الاسماء»، «باب الالف و اللام للتعريف»، «باب الف الفصل»، «باب حذف الالفات من الاسماء و اثباتها»، «باب هاء التأنيث» و... | «باب إقامة الهجاء»، «باب الف الوصل في الاسماء»، «باب الالف و اللام للتعريف»، «باب الف الفصل»، «باب حذف الالفات من الاسماء و اثباتها»، «باب هاء التأنيث» و... | ||
برخى | برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اللسان | ||
«باب الحرفين اللذين يتقاربان في اللفظ و في المعنى و يلتبسان...»، «باب الحروف التى تتقارب الفاظها و تختلف معانيها»، «باب الافعال»، «باب ما يهمز من الاسماء و الافعال و العوام تبدل الهمزه فيه او تسقطها و...» و... | «باب الحرفين اللذين يتقاربان في اللفظ و في المعنى و يلتبسان...»، «باب الحروف التى تتقارب الفاظها و تختلف معانيها»، «باب الافعال»، «باب ما يهمز من الاسماء و الافعال و العوام تبدل الهمزه فيه او تسقطها و...» و... | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
دانشمندان نسبت به اين کتاب توجه | دانشمندان نسبت به اين کتاب توجه ویژه‌اى نشان داده‌اند؛ برخى، درباره غلطهاى راه‌يافته در آن اثرى نگاشته، برخى، به نوشتن کتابى در شرح خطبه آن پرداخته، برخى ديگر، به نگارش اثرى در شرح ابيات آن مبادرت ورزيده و گروهى ديگر، تمام آن را شرح كرده‌اند. اين آثار، عبارتند از: | ||
# «غلط ادب الكاتب»، ابن كيسان؛ | # «غلط ادب الكاتب»، ابن كيسان؛ | ||
# «شرح خطبة ادب الكاتب»، زجاجى؛ | # «شرح خطبة ادب الكاتب»، زجاجى؛ | ||