كلیات مفاتیح الجنان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۱۴

کلیات مفاتیح الجنان


نام کتاب	کلیات مفاتیح الجنان
نام های دیگر کتاب	مفاتیح الجنان
پدیدآورندگان	قمی، عباس (نويسنده)
زبان	فارسی عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏267‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏8‎‏ ‎‏م‎‏7041‎‏ ‎‏1300‎‏الف
موضوع	دعاها زیارت نامه‎ها قرآن - برگزیده‎ها - ترجمه‎ها
ناشر	اسوه
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2159AUTOMATIONCODE

گردآورى و تأليف مجموعه‌هاى ادعيه و زيارات، سابقه‌ى طولانى دارد. شايد نخستين حركت منسجم در اين زمينه از آن سيد بن طاوس باشد. پس از ايشان و به مدت حدود پنج قرن، اين مجموعه‌ها به دست فراموشى سپرده شد به گونه‌اى كه تا دوران صفويه، اثرى از آنها به چشم نمى‌خورد.با بازسازى مجدد حوزه‌هاى علميه و رواج نگارش و نشر آثار «شيعه»، علوم اسلامى و همين طور كتب ادعيه مورد توجه قرار گرفتند.

مؤلف و انگيزه تأليف

مرحوم شيخ عباس قمى، آن چنان كه از مقدمه‌ى كوتاه مفاتيح الجنان برمى‌آيد، كتابى به نام «مفتاح الجنان» (كه در ادعيه و زيارات تأليف شده بود) را ملاحظه كرده بود و به جهت تكميل آن، دست به نگارش مفاتيح زد:«.... بعضى از اخوان مؤمنين از اين داعى درخواست نمودند كه كتاب مفتاح الجنان را كه متداول شده بين مردم، مطالعه نمايم و آنچه از ادعيه‌ى آن كتاب سند دارد ذكر نمايم و آنچه را كه سندش به نظرم نرسيده، ذكر ننمايم و اضافه كنم بر آن بعض ادعيه و زيارات معتبره كه در آن كتاب ذكر نشده، پس احقر خواهش ايشان را اجابت نموده و اين كتاب را به همان ترتيب جمع آورده و ناميدم آن را به مفاتيح الجنان و... »مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى درباره‌ى كتاب مفتاح الجنان توضيح مختصرى را ارائه مى‌دهد:« كتاب «مفتاح الجنان» كه در ادعيه و اعمال روزها و ماه‌ها و زيارات و برخى اذكار و اوراد است مكرر به طبع رسيده است. از گردآورنده‌ى آن اطلاعى در دست نيست، اما برخى از ادعيه‌اى كه سند درستى ندارند بلكه قطعا بدون سند مى‌باشند در آن ديده مى‌شود، كه محدث نورى (صاحب مستدرك الوسائل) در كتاب اللؤلؤ و المرجان، متعرض آن شده است. از اين كتاب نسخه‌هاى زيادى با زيادت و نقصان (از جانب ناشر) وجود دارد.طبق نقل سيد يحيى امام جمعه‌ى مشهد مقدس، مؤلف آن شيخ اسد الله تهرانى حائرى (متوفى به سال 1333 در مشهد رضوى) است، وى از شاگردان «شيخ مرتضى انصارى» بود و عمرى طولانى (120 سال) داشته است. در كتاب [فوائد] رضويه آمده است كه بروجردى و اهل منبر بوده، به صدق مشهور مى‌باشد». (الذريعة، ج 21، ص 324).در كتاب «فوائد رضويه» در ذيل نام «أسد الله بن عبد الله البروجردي»، اشاره‌اى به «مفتاح الجنان» نشده است. ترتيب مطالب‌اگر از كتاب‌هاى تخصصى و موضوعى ادعيه مثل صحيفه‌ى سجاديه، صرف نظر كنيم، اغلب كتاب‌هاى ادعيه به ترتيب ماه‌هاى سال و ايام روز تنظيم شده است.

مطالب كتاب

كتاب مفاتيح الجنان پس از پانزده سوره كه در كتاب بدان‌ها بيشتر اشاره شده است آغاز مى‌گردد. به احتمال قوى اين مقدمه‌ى قرآنى، به مرور زمان به كتاب افزوده شده است و جزء كتاب نمى‌باشد، ترتيب كتاب بر اين اساس است:باب اول: در تعقيب نمازها و دعاهاى ايام هفته و اعمال شب و روز جمعه و بعض ادعيه‌ى مشهوره....- فصل اول: در تعقيبات مشتركه.- فصل دوم: در تعقيبات مختصه.- فصل سوم: در ذكر دعاهاى ايام هفته.- فصل چهارم: در فضيلت و اعمال شب و روز جمعه.- فصل پنجم: در تعيين اسامى نبى و ائمه عليهم‌السلام به روزهاى هفته و زيارت ايشان در هر روز.- فصل ششم: در ذكر بعضى از ادعيه‌ى مشهوره.- فصل هفتم: در ذكر بعض آيات و دعاهاى نافعه‌ى مختصره كه انتخاب كردم از كتب معتبره.- فصل هشتم: در مناجات است.باب دوم: در اعمال ماه‌هاى سال و فضيلت و اعمال روز نوروز و اعمال ماه‌هاى رومى.- فصل اول: در فضيلت و اعمال ماه مبارك رجب است.- فصل دوم: در فضيلت و اعمال ماه شعبان است.- فصل سوم: در فضيلت و اعمال ماه مبارك رمضان است.- فصل چهارم: در فضيلت و اعمال ماه شوال است.- فصل پنجم: در فضيلت و اعمال ماه ذى قعده است.- فصل ششم: در فضيلت و اعمال ماه ذى حجه است.- فصل هفتم: در فضيلت و اعمال ماه محرم است.- فصل هشتم: در اعمال ماه صفر است.- فصل نهم: در اعمال ماه ربيع الأول است.- فصل دهم: در اعمال ماه‌هاى ربيع الثانى و جمادى الأولى و جمادى الآخرة است.- فصل يازدهم: در اعمال هر ماه نو و اعمال عيد نوروز و اعمال ماه‌هاى رومى است.باب سوم: در زيارات و آنچه مناسب آن باب است.- فصل اول: در آداب زيارت است.- فصل دوم: در ذكر اذن دخول هر يك از حرم‌هاى شريفه.- فصل سوم: در ذكر زيارت حضرت رسول خدا و فاطمه‌ى زهرا و ائمه‌ى بقيع صلوات الله عليهم اجمعين در مدينه‌ى طيبه.- فصل چهارم: در فضيلت و كيفيت زيارت مولاى ما حضرت امير المومنين عليه‌السلام.- فصل پنجم: در فضيلت كوفه و مسجد بزرگ آن و اعمال آن مسجد و زيارت جناب مسلم است.- فصل ششم: در فضيلت و اعمال مسجد سهله و اعمال مسجد زيد و صعصعه.- فصل هفتم: در فضيلت و زيارت حضرت ابو عبد الله الحسين صلوات الله عليه و آدابى كه زائر آن جناب بايد مراعات آنها نمايد در طريق زيارت و در آن حرم مطهر و كيفيت زيارت آن حضرت.- فصل هشتم: در فضيلت و كيفيت زيارت كاظمين يعنى امام موسى كاظم و امام محمد تقى عليهماالسلام و ذكر مسجد براثا و زيارت نواب اربعه رضى الله عنهم و زيارت جناب سلمان رضى الله عنه.- فصل نهم: در بيان فضيلت و كيفيت زيارت امام الإنس و الجنة المدفون بأرض الغربة بضعة سيد الورى مولانا أبو الحسن على بن موسى الرضا صلوات الله عليه و على آبائه و أولاده، أئمة الهدى.- فصل دهم: در زيارت سر من راى و اعمال سرداب مطهر.خاتمه: در بيان زيارت انبياء عظام عليهم‌السلام و امام زادگان عالى مقام و زيارت قبور مؤمنين أسكنهم الله دار السلام.

افزوده‌هاى كتاب

مؤلف پس از اتمام كتاب، در چاپ‌هاى بعدى آن برخى ادعيه را بدون آن كه در ترتيب و اصل كتاب تغييرى بدهد افزوده است، اين اضافات به نام «ملحقات مفاتيح الجنان»، پس از خاتمه‌ى كتاب آورده شده است. مؤلف بيان جالبى در اين زمينه دارد كه خواندنى است:«... بعد از آنكه بعون الله تعالى كتاب مفاتيح الجنان را تأليف نمودم و در اقطار منتشر گشت، بخاطرم رسيد كه در طبع دويم آن بر آن زياد كنم دعاى وداعى براى ماه رمضان و خطبه‌ى روز عيد فطر و زيارت جامعه‌ى ائمة المؤمنين و دعاى «اللهم إنى زرت هذا الإمام» كه در عقب زيارات خوانده مى‌شود و زيارت وداعى كه هر يك از ائمه عليهم‌السلام را با آن وداع كنند و رقعه‌اى كه براى حاجت مى‌نويسند و دعايى كه در غيبت امام عصر عجل الله فرجه بايد خوانده شود و آداب زيارت به نيابت بواسطه‌ى كثرت حاجت به اينها.لكن ديدم هرگاه اين كار را كنم، فتح بابى شود براى تصرف در كتاب مفاتيح و بسا شود بعضى از فضولان بعد از اين در آن كتاب بعضى از ادعيه‌ى ديگر بيفزايند يا از آن كم كنند و به اسم «مفاتيح الجنان» در ميان مردم رواج دهند چنانكه در «مفتاح الجنان» مشاهده مى‌شود، لاجرم كتاب را به همان حال خود گذاشتم و اين هشت مطلب را بعد از تمام شدن مفاتيح ملحق نمودم و...»اين همه دقت در نقل ادعيه و اذكار، اوج تعبد مؤلف را مى‌رساند. اما پس از ايشان، آنچه مؤلف محترم از آن براى مفاتيح بيم داشت، بر سر كتاب آمد و شد آنچه كه نمى‌بايست بشود! ملحقات فراوان، حواشى متعدد و... بر حجم اصلى كتاب افزوده شد. اما خوشبختانه، روش مرحوم شيخ عباس قمى، چنان طراحى شده بود كه به راحتى اين اضافات را مى‌توان حذف كرد، هرچند كه اغلب ناشران در صدد چاپ كتاب اصلى نمى‌باشند و اين اضافات مكرر به طبع مى‌رسد.البته ناگفته نماند كه مرحوم شيخ عباس قمى، جز كتاب مفاتيح الجنان، آثار ديگرى در اين زمينه دارد كه به اتقان و حتى شهرت مفاتيح نمى‌رسد مثل «فيض العلام في عمل الشهور و وقايع الأيام» كه در تبويب، اندكى با مفاتيح تفاوت دارد.

پیوندها

مطالعه کتاب کلیات مفاتیح الجنان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور