أحکام الخلل في الصلاة (انصاری، مرتضی بن محمدامین)

احکام الخلل في الصلاة
پدیدآوران	مجمع الفکر الاسلامی، کمیته تحقیق تراث شیخ اعظم (محقق) علامه حلی، حسن بن یوسف (--) علامه حلی، حسن بن یوسف (نويسنده) انصاری، مرتضی بن محمدامین (نويسنده)
ناشر	المؤتمر العالمي بمناسبة الذکری المئوية الثانية لميلاد الشيخ الأعظم الأنصاري، الأمانة العامة
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1413 ق
چاپ	1
موضوع	نماز نماز - احکام و قوانین نماز - شکیات فقه جعفری - قرن 13ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	-
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

احکام الخلل في الصلاة تألیف شيخ أعظم مرتضى أنصارى قدّس سره

نسخه‌هاى مورد اعتماد

گروه تحقيقات تا كنون به چهار جزوه و کتاب با عنوان (خلل) دست يافته كه تمام آنان به شيخ قدّس سرّه منسوبند،

و بعيد نيست كه ايشان دفعات بسيار و به گونه‌هاى مختلف در اين باره نوشته باشند، به هر حال بايد به ویژگی‌هاى اين نسخه‌ها و نسخه‌هايى كه در اين کتاب آمده اشاره كنيم.

يك- خلل الصلاة:

دست نوشته ايست در 94 صفحه (16 10 سم) كه نزد جناب علامة شيخ أحمد نوه شيخ أنصارى دامت بركاته ميباشد، ايشان درباره اين دست نوشته فرموده‌اند:" اين نوشته به دست خود شيخ انصارى نوشته شده"، ايشان بر روى برخى از عبارات خط كشيده‌اند و بجاى آن در حاشيه متن عبارات ديگرى نوشته‌اند، اين نسخه منحصر به فرد است. اين کتاب شرحى است بر قواعد الأحكام علاّمة حلّى قدّس سرّه كه در ابتداى آن -پس از بسمله و تحميد- چنين آمده:" في التوابع و فيه فصول... في أحكام السهو بالمعنى الأعم من الشك و تعلقه بالزيادة و النقصان...".

در آخرش نيز چنين آمده:"... و به يجاب عن الروايتين السابقتين" و از اين جا آشكار ميشود كه اين کتاب هنوز تمام نشده بوده.

و اين قسم اول از اين کتاب ميباشد.

دو- دو رساله در خلل الصلاة:

اينها نيز دو رساله‌اند كه درباره خلل الصلاة نوشته شده‌اند و به همراه کتاب صلاة شيخ با چاپ سنگى و در قطعه وزيرى به چاپ رسيده‌اند، اين دو رساله در کتابخانه رضويه و به شماره 11129 و در کتاب الصلاة كه به دست خود شيخ قدّس سرّه نوشته شده موجود ميباشند، اين دو رساله قسمت دوم اين کتاب را تشكيل ميدهند.

رساله الأول: اين رساله حدود ده صفحه ميباشد و ازصفحه 215 جاپ سنگى آغاز ميشود، ابتداى آن اينگونه است:" في الخلل الواقع في الصلاة، و هو إما عن عمد و إما عن السهو، و هى كما في الصحاح الغفلة..." پايان آن نيز چنين است:"... فيدور الأمر بين الجمع بين الإعادة و فعل الأجزاء المنسيّة و بين..." بعد از آن نيز سفيد است.

خوب است در اينجا بدان اشاره كنيم كه اين رساله شامل مباحثى درباره بطلان نماز ميباشد و به همين دليل هم فعلا رها شده است.

همچنين نسخه خطى اين رساله متضمن مسائل متفرقه‌اى است كه در نسخه چاپ شده يافت نميشود، به همين دليل هم آن را در خاتمه و بدون توضيح به شكل پيوست آورده‌اند، چرا كه مطالبش ناقص است.

آن مقدار از اين رساله كه به چاپ رسيده شرحى است بر برخى قسمتهاى کتاب إرشاد الأذهان علاّمة حلّى قدّس سرّه، و از اين كلام ايشان آغاز ميشود:" المطلب الثانى: في السهو و الشك: لا حكم للسهو مع غلبة الظن..."

رساله دوم: اين رساله در نسخه به چاپ رسيده از صفحه 225 و پس از بسملة و تحميد با اين كلام آغاز ميشود:" في الخلل الواقع في الصلاة، و هو إن كان عن عمد بالإخلال بما لا مدخليّة له..." و پايان آن در صفحه 247 و با اين عبارت است"... فتجب المقدمات الغير المتمكّن من تحصيلها في زمان الوجوب المستقبل".

اين مجموعه متشكل از سى و سه مسأله است كه متأسفانه دسته بندى نشده. ظاهرا مباحث برخى از اين مسائل تكميل نشده‌اند يا اينكه كامل بوده‌اند و از نسخه افتاده‌اند.

اين رساله در کتاب بر رساله اول مقدم داشته شده.

سوم- خلل الصلاة:

دست نوشته ايست كه در کتابخانه رضويه در مشهد الرضا عليه‌السلام و به شماره 11128 و در 193صفحه (22 17 سم) يافت ميشود، اين کتاب شرحى است بر کتاب شرائع الإسلام محقق حلّى قدّس سرّه، ايشان در ابتداى کتاب پس از بسملة و تحميد آورده‌اند:" قوله قدّس سرّه الركن الرابع في التوابع و فيه فصول: الأول في الخلل الواقع في الصلاة..." سپس بعد ازنقل برخى عبارات شرايع گفته‌اند:" الخلل لغة فساد الأمر كما في الصحاح و اضطراب الشىء..." در خاتمه نيز اينگونه آمده:" خاتمة في سجدتى السهو و هما..." سپس بحثى يك صفحه‌اى كرده‌اند كه در انتهاى آن صفحه اينگونه آمده:" و التحقيق كما هو الظاهر من تتبع كلمات القدماء...". اين عبارت در انتهاى صفحه و در وسط سطر تمام ميشود، اما در سمت چپ صفحه نوشته شده:" و لا من قبله" كه بر وجود تتمه‌اى براى اين بحث دلالت ميكند، مؤيد اين حرف اين است كه ايشان بحثى را كه باز كرده‌اند نميبندند و بحثشان ناقص ميماند، اما تتمه اين بحث پيدا نشده.

به اين خاطر كه اين نسخه به خودى خود کتابى به حساب مى‌آيد و صحت نسبتش به شيخ قدّس سرّه نيز ثابت نيست آن را در اينجا نياورده‌ايم و چاپش را به نوبتى ديگر انداخته‌ايم.

سختيهاى راه تحقيق

از آنچه گفتيم به سختى كار گروه تحقيقات به خاطر آشفتگى‌ها و محذوفات متون پى ميبريد، آنچه كار را براى گروه آسان ساخت وجود نسخه مادرى بود كه توانست برخى از مشكلات را حل كند.