محدثات شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== ساختار == ' به '== ساختار == ') |
جز (جایگزینی متن - '== گزارش محتوا == ' به '== گزارش محتوا == ') |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
نويسنده در ابتداى مقدمه، اهميت پرداختن به موضوع كتاب را اين‌گونه مطرح مى‌كند: «در شرح احوال و زندگانى زنان، مطالعاتى انجام شده و كتاب‌هايى به رشته تحرير درآمده است، اما در هر زمان نيازى وافر به بررسى احوال ايشان احساس مى‌شود». وى سپس خاطرنشان مى‌كند كه كتاب‌هايى كه در شرح احوال و زندگانى بزرگان اسلام نوشته شده، بيانگر اين حقيقت است كه در هر زمان بخش مربوط به زنان با سهل‌انگارى و كم‌اعتنايى توأم بوده است. در نقل احاديث و شرح تواريخ، همواره سعى شده ارزش گفتار و نقش بانوان، كم‌رنگ و بى‌ارزش نشان داده شود<ref>[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17283/2/1 همان، ص 1]</ref> | نويسنده در ابتداى مقدمه، اهميت پرداختن به موضوع كتاب را اين‌گونه مطرح مى‌كند: «در شرح احوال و زندگانى زنان، مطالعاتى انجام شده و كتاب‌هايى به رشته تحرير درآمده است، اما در هر زمان نيازى وافر به بررسى احوال ايشان احساس مى‌شود». وى سپس خاطرنشان مى‌كند كه كتاب‌هايى كه در شرح احوال و زندگانى بزرگان اسلام نوشته شده، بيانگر اين حقيقت است كه در هر زمان بخش مربوط به زنان با سهل‌انگارى و كم‌اعتنايى توأم بوده است. در نقل احاديث و شرح تواريخ، همواره سعى شده ارزش گفتار و نقش بانوان، كم‌رنگ و بى‌ارزش نشان داده شود<ref>[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17283/2/1 همان، ص 1]</ref> | ||
نسخهٔ ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۰:۵۲
| محدثات شيعه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غروی نایینی، نهله (نويسنده) |
| ناشر | دانشگاه تربیت مدرس |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1375 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-90476-1-1 |
| موضوع | زنان شیعه - سرگذشت‌نامه محدثان شیعه - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 115 /غ4م3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
محدّثات شيعه، تأليف نهلا غروى نائينى، از جمله آثار متأخرى است كه به معرفى بانوان محدّثه شيعه پرداخته است. اين كتاب به زبان فارسى و در يك جلد نگارش شده است.
بررسى اجمالى منابع رجالى و كم‌توجهى به زنان و توجهى كه پس از انقلاب اسلامى و به ابتكار امام خمينى(ره) به زن شد، انگيزه را در نگارنده ايجاد كرده تا مجموعه‌اى در شناخت زنانى كه ناقل گفتار و احاديث و فضايل معصومين و اهل‌بيت(ع) بوده‌اند، گردآورى كند[۱]
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و اسامى محدّثات شيعه است. اسامى بانوان بر اساس نام مشهورشان در كتاب‌ها و به ترتيب حروف الفبا تنظيم و شرح حال 195 بانو ذكر شده است.
به‌منظور تبرك و احترام مقام والاى دخت گرامى پيامبر(ص)، نام آن بزرگوار با استفاده از لقب ام‌ابيها آغازگر اين اسامى است. براى هريك از اين اسم‌ها ابتدا نام، نام پدر، خانواده، تاريخ ولادت، همسر، فرزندان، و شرح كوتاهى از زندگانى (در صورتى كه منابعى در دسترس بوده) ذكر شده و سپس خصايص اخلاقى و امتيازاتشان بر اساس آنچه در كتب يافت شده، ذكر گرديده است. در اغلب موارد، بخشى هم تحت عنوان سخنان بزرگان مطرح شده است كه مقصود از آن، آشنايى بيشتر با خصايص و شخصيت بانوان بوده؛ زيرا تعريف و تحسين دانشمندى از يك فرد، نشانه علو مرتبه علمى و انسانى اوست.
در بخش بعد نام كسانى آمده كه آن راوى از آنها روايت كرده است. سپس نام افرادى كه از راوى روايت نموده‌اند قيد شده و آخرين بخش، شامل احاديثى مى‌شود كه آن بانو نقل كرده است. در اين قسمت به جهت اختصار تقريباً به سه حديث اكتفا شده و احاديث بيشتر به‌صورت ذكر منبع قيد شده است[۲]
گزارش محتوا
نويسنده در ابتداى مقدمه، اهميت پرداختن به موضوع كتاب را اين‌گونه مطرح مى‌كند: «در شرح احوال و زندگانى زنان، مطالعاتى انجام شده و كتاب‌هايى به رشته تحرير درآمده است، اما در هر زمان نيازى وافر به بررسى احوال ايشان احساس مى‌شود». وى سپس خاطرنشان مى‌كند كه كتاب‌هايى كه در شرح احوال و زندگانى بزرگان اسلام نوشته شده، بيانگر اين حقيقت است كه در هر زمان بخش مربوط به زنان با سهل‌انگارى و كم‌اعتنايى توأم بوده است. در نقل احاديث و شرح تواريخ، همواره سعى شده ارزش گفتار و نقش بانوان، كم‌رنگ و بى‌ارزش نشان داده شود[۳]
بخش اندكى از منابع رجالى به موضوع مورد بحث اختصاص مى‌يافته است؛ مثلاً در ميان كتاب‌هاى اهل سنت، كتاب هشت جلدى «الطبقات الكبرى» اثر ابن سعد، هفت جلد آن به معرفى مردان و تنها يك جلد به معرفى بانوان اختصاص يافته است... كتاب‌هاى رجالى شيعى نيز كه معرفى‌كننده اصحاب رسول‌الله(ص) و ائمه اطهار(ع) هستند، وضعى مشابه كتب يادشده دارند؛ مثلاً قريب 29 صفحه از كتاب رجال شيخ طوسى در بخش اصحاب پيامبر(ص) به ذكر نام رجال و دو صفحه به نام نساء اختصاص يافته است. اين، در حالى است كه «الاستيعاب»، قريب 400 زن صحابى و «أسد الغابة»، بيش از اين تعداد را معرفى كرده است. اين اختلاف عيناً در كتاب‌هاى معاصران، از جمله «تنقيح المقال» علامه مامقانى، «مجمع الرجال» مولى قهپايى، و «معجم رجال الحديث» آيت‌الله خويى نيز مشاهده مى‌شود؛ زيرا اينان نيز منابعى جز كتاب‌هاى متأخران (طوسى و نجاشى و برقى) در اختيار نداشته‌اند[۴]
البته دانشمندانى چند، به نوشتن گزارش احوال زنان برجسته همت گماشته و مجموعه‌هايى با اين موضوع ارائه داده‌اند. عمر رضا كحاله در كتاب پنج جلدى «أعلام النساء» مجموعه جالب توجهى تهيه كرده و زنان طبقات مختلف مسلمان و غير مسلمان از ملت‌هاى گوناگون را معرفى كرده، اما درباره بسيارى از زنان شيعى حق مطلب را ادا نكرده است؛ مثلاً نام مادر شمارى از ائمه معصومين(ع) را ياد نكرده و در ذكر نام اصحاب رسول‌الله(ص) نيز برخى از زنان چون ام حذيفة بن اليمان را ضبط ننموده است. از بين كتاب‌هايى كه اخيراً به چاپ رسيده، مى‌توان كتاب «موسوعة حياة الصّحابيات» اثر محمدسعيد مبيّض را نام برد كه مجموعه‌اى در معرفى صحابيّات رسول‌خدا(ص) است، اما اين كتاب به علت نداشتن فهرست اعلام، يافتن اسامى در آن دشوار مى‌باشد و متأسفانه ترتيب حروف الفبا نيز در برخى موارد رعايت نشده است[۵]
در ادامه درباره كتاب حاضر به چند نكته اشاره مى‌شود:
- نويسنده، نگارش اين اثر را بدين ترتيب انجام داده كه ابتدا اسامى زنان راوى و ناقل حديث را از كتاب «تنقيح المقال» مامقانى اخذ و سپس با استفاده از ديگر كتاب‌هاى رجالى، تاريخى و سيره اهل‌بيت(ع) و شيعه، اين اسامى را تكميل كرده است[۶]؛ البته در اين تحقيق، سعى بر استفاده از منابع اهل سنت بوده است؛ زيرا ذكر شواهد از كتب ايشان پذيرش حقايق را آسان‌تر مى‌سازد[۷]
- در مجموعه حاضر علاوه بر راويان شيعى معصومين(ع)، زنانى كه بعد از حيات ائمه(ع) مى‌زيسته‌اند، چنانچه از يكى از بزرگان و مشايخشان حديثى اخذ نموده يا روايت كرده‌اند نيز نامشان در اين مجموعه آمده است. درباره متأخران و معاصران - خصوصاً از زمان پيدايش كتب چاپى - با توجه به اجازه‌اى كه از استادانشان در تعليم و تدريس داشته‌اند، نام آنها در زمره محدثان ذكر گرديده است[۸]
- رعايت هماهنگى در طريق نگارش اين مجموعه، امرى دشوار بوده است؛ زيرا مثلاً درباره حضرت زهرا(س)، كتاب‌ها نوشته شده، درحالى‌كه درباره برخى از زنان، حتى چند سطر مطلب هم يافت نشد و با خلاصه كردن مطالب درباره بزرگوارانى چون حضرات فاطمه(ع)، خديجه و زينب(ع) حق مطلب ادا نمى‌شود[۹]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب، در ابتداى كتاب آمده است. در پاورقى صفحات، آدرس مطالب و توضيح برخى الفاظ و عبارات ذكر شده است.
براى آگاهى اجمالى از شخصيت برخى علما و بزرگان مسلمانى كه در اين كتاب به عقايد و نظرهاى آنان اشاره شده، در پايان كتاب، بخشى به نام شرح اعلام آمده است و براى مشخص شدن اينكه آيا نام فردى در اين بخش آمده يا نه، بالاى نام وى شماره‌اى در داخل پرانتز آمده كه معادل همان شماره را در شرح اعلام نيز مى‌توان يافت[۱۰]
پس از آن به ترتيب «فهرست آيات»، «فهرست احاديث معصومين به ترتيب حروف الفبا»، «راويان زن به ترتيب حروف الفبا»، «فهرست راويان زن به ترتيب عصر حيات»، «فهرست اعلام» و «منابع كتاب» آمده است.
پانویس